نقرس باعث درد ناگهانی و شدید مفصلی می‌شود که معمولاً از انگشت شست پا شروع می‌شود. اما سایر مفاصل و نواحی اطراف مفاصل مانند مچ پا یا زانو می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند. شایع‌ترین نوع آرتروز التهابی است. مردان سه برابر بیشتر از زنان دچار نقرس می‌شوند.
این بیماری مردان پس از 40 سالگی و زنان بعد از یائسگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم نقرس را می‌توان با نوع دیگری از آرتروز به نام رسوب پیرو فسفات کلسیم (CPPD) اشتباه گرفت. بلورهایی که مفصل را در این شرایط تحریک می‌کنند، کریستال‌های فسفات کلسیم هستند. به هر روی، برای شناخت بیشتر این عارضه با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری نقرس چیست؟
نقرس یک نوع بسیار دردناک از آرتروز (التهاب مفصل) است. این بیماری می‌تواند بسیاری از مفاصل را درگیر کند اما بیشتر در انگشت شست پا و زانو دیده می‌شود.
افراد مبتلا به نقرس، اسید اوریک بیش از حد در بدن دارند. اسید اوریک از یک رژیم غذایی حاوی گوشت قرمز یا الکل یا داشتن یک مشکل پزشکی مانند دیابت یا چاقی تجمع می‌یابد.
مقادیر بالای اسید اوریک باعث تشکیل بلورهای تیزی می‌شود. این بلورهای ریز در مفاصل جمع می‌شوند. وقتی جمع می‌شوند، باعث درد، تورم، گرما و قرمزی می‌شوند. این شعله وری ممکن است هفته‌ها ادامه داشته باشد و سپس برای ماه‌ها یا سال‌ها بهبود می‌یابد.
در موارد جدی، نقرس ممکن است باعث ایجاد مجموعه‌های بزرگ‌تری از کریستال‌هایی به نام توفی شود که در زیر پوست احساس توده‌های سخت دارند. حملات متعدد نقرس در طول سال‌ها می‌توانند باعث فرسایش غضروف و استخوان در مفصل شوند.
علت بیماری نقرس
نقرس از مقدار بیش از حد اسید اوریک در بدن منجر می‌شود که به عنوان رسوب غیر طبیعی بلورهای اسید اوریک (همچنین به عنوان بلورهای مونو سدیم اورات) در مفاصل و بافت نرم شناخته می‌شود. به مجموعه اسید اوریک در بافت نرم منتهی به توده، توفوس (توفی برای چندین توده) گفته می‌شود. بلورهای اسید اوریک نیز می‌توانند در کلیه تشکیل شده و باعث سنگ کلیه شوند.
مونوسدیم اورات از اسید اوریک، یک ماده شیمیایی طبیعی در بدن تشکیل می‌شود. الکل و غذاهای خاص حاوی مقادیر زیادی اسید اوریک هستند، به ویژه گوشت قرمز و اندام‌های داخلی (مانند کبد و کلیه)، برخی از صدف‌های دریایی و آنچو. با این حال، بیشتر گوشت‌ها حاوی اسید اوریک می‌باشند.
بیمارانی که گوشت و ماهی بیشتری مصرف می‌کنند و لبنیات کمتری یا مشروبات الکلی بیشتری می‌نوشند، بیشتر در معرض نقرس هستند. سابقه خانوادگی نقرس ممکن است یک عامل خطر برای ایجاد نقرس باشد، اما در همه بیماران چنین نیست. برخی از داروها می‌توانند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهند مانند دیورتیک‌ها.
نشان داده شده است که جلوگیری از الکل و مصرف رژیم غذایی کم گوشت حیوانات و مصرف سبزیجات و میوه‌ها به کاهش سطح اسید اوریک در خون و احتمال حملات نقرس کمک می‌کند. اطمینان از آبرسانی کافی با آب و حفظ عملکرد طبیعی کلیه مهم است.
اسید اوریک در مقادیر کم در خون حل می‌شود و احتمال کمتری دارد که منجر به حمله نقرس شود. اسید اوریک در مقادیر زیاد (بالاتر از 6.8 میلی گرم در دسی لیتر) می‌تواند منجر به بلورهایی شود که می‌توانند در مفاصل رسوب کرده و فرد را دچار احتمال نقرس کنند.
سطح اسید اوریک در خون می‌تواند بسته به موارد زیر تغییر کند:
- عملکرد کلیه (هرچه عملکرد کلیه پایین تر باشد، میزان اورات بالاتر است)
- آنچه می‌خورید.
- چه مقدار الکل می‌نوشید.
- چه داروهایی مصرف می‌کنید.
- چه مقدار آب می‌نوشید (هیدراتاسیون)
- وزن و عوامل خطر متابولیسم تان
موارد فوق به عنوان عوامل خطر قابل اصلاح در نظر گرفته می‌شوند. هرکسی با مقادیر بالای اسید اوریک دچار نقرس نمی‌شود. داشتن سابقه خانوادگی قوی نقرس ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهد، اما این بدان معنا نیست که همه افرادی که سابقه خانوادگی نقرس دارند، به این اختلال مبتلا می‌شوند. اغلب، اثر وراثت توسط عوامل خطر ذکر شده در بالا که روی اسید اوریک و همچنین جنسیت و سن مردان تأثیر می‌گذارد، اصلاح می‌شود.
عوامل خطر بیماری نقرس
چند عامل خطر وجود دارند که احتمال ابتلا به نقرس یا تحریک حمله نقرس را افزایش می‌دهند. عوامل خطر عبارتند از:
- رژیم غذایی سرشار از پورین، از جمله گوشت قرمز، گوشت اندام و غذاهای دریایی
- نوشیدن مقدار زیادی نوشیدنی شیرین
- مصرف الکل
- چاقی
- مسائل پزشکی مانند فشار خون بالا، بیماری کلیوی و دیابت
- داروها: داروهای ادرار آور (که باعث افزایش دفع آب می‌شود) و دوز پایین آسپرین
- سابقه خانوادگی نقرس
- جراحی یا جراحت اخیر
علائم و نشانه‌های بیماری نقرس
شایع‌ترین علائم بیماری نقرس شامل درد شدید، تورم، قرمزی و گرما در مفاصل هستند و علائم به طور ناگهانی بروز می‌کنند. مفصل حتی در کمترین لمس نیز ممکن است بسیار حساس باشد. در شروع حمله نقرس، درد و تورم حرکت مفصل را دشوار می‌کند (ممکن است آن را با عفونت اشتباه بگیرید) و دامنه حرکتی محدود خواهد شد.
معمولاً نقرس در مفصل قاعده انگشت شست پا اتفاق می‌افتد (همچنین پوداگرا نامیده می‌شود). اما ممکن است برای زانوها، مچ پا، آرنج، مچ یا انگشتان نیز اتفاق بیفتد. درد شدیدتر ممکن است 4 تا 12 ساعت طول بکشد، اما ممکن است روزها تا هفته‌ها احساس درد یا ناراحتی کنید.
علائم اصلی نقرس عبارتند از:
- درد، سفتی، تورم و قرمزی ناگهانی یک یا چند مفصل (اغلب انگشت شست پا)
- حساسیت به لمس
- دامنه حرکتی محدود در آن منطقه
علائم دیگری که ممکن است داشته باشید:
- توده‌های سخت (توفی) در زیر پوست اطراف مفصل
- مشکلات کلیوی (سنگ، نارسایی کلیه)
- تخریب مفصل (اگر چندین سال هر ساله حملات نقرس تکرار شوند)
تشخیص بیماری نقرس
یک پزشک مایل است سایر شرایط احتمالی که می‌توانند علائمی شبیه نقرس ایجاد کنند را مانند آرتروز سپتیک و ورم کاذب، رد کند. معاینه و مصاحبه با بیمار همراه با تست آزمایشگاهی می‌توانند تشخیص این بیماری را تأیید یا رد کنند. به هر روی، نحوه تشخیص به شرح زیر است:
- معاینه بدنی: یک پزشک مفصل آسیب دیده بیمار را بررسی کرده و تورم، نقاط درد و دامنه حرکت را یادداشت می‌کند. همچنین پزشک به دنبال وجود برجستگی‌های سفید یا زردرنگ در زیر پوست خواهد بود. این‌ها مجموعه‌هایی از بلورهای اسید اوریک (بلورهای مونو سدیم اورات) هستند که توفی نامیده می‌شوند. توفی یک شاخص قوی است که فرد از نقرس مزمن رنج می‌برد.
- مصاحبه با بیمار: یک پزشک از بیمار در مورد سابقه خانوادگی سوال می‌کند و شروع و الگوی علائم وی را توصیف می‌کند.
- آنالیز مایع مفصلی: قابل اطمینان ترین روش تشخیص نقرس بررسی مایعات مفصل در زیر میکروسکوپ و جستجوی بلورهای اسید اوریک است. برای بدست آوردن نمونه مایع مفصلی، پزشک با استفاده از سوزن و سرنگ مایعی را از مفصل آسیب دیده خارج می‌کند. اگر کریستال‌های اسید اوریک در نمونه مایع یافت شوند، نقرس تأیید می‌شود. درصد کمی از افراد مبتلا به نقرس هستند اما هنگام تجزیه و تحلیل کریستال‌های اسید اوریک در مایع مفصلی خود ندارند. برای این افراد باید آزمایشات اضافی انجام شود تا احتمالات دیگری مانند آرتریت سپتیک (آرتریت عفونی) رد شود.
- آزمایش خون یا ادرار: پزشک ممکن است نمونه خون یا ادرار را از نظر میزان اسید اوریک آزمایش کند. سطوح غیرطبیعی اسید اوریک که به آن هیپراوریسمی گفته می‌شود، نشان دهنده وجود نقرس است. با این وجود، ممکن است با شروع حمله نقرس، سطح اسید اوریک در خون به حالت طبیعی برشود، بنابراین عدم وجود هیپراوریسمی تشخیص نقرس را به طور کامل رد نمی‌کند.
- بیوپسی سینوویال: در طی نمونه برداری، پزشک با آرتروسکوپی بخشی از غشا که مفصل آسیب دیده را کپسوله می‌کند، به نام غشای سینوویال را خارج می‌نماید. غشای سینوویال می‌تواند از نظر بلورهای اسید اوریک و علائم نقرس مورد آزمایش و بررسی قرار گیرد.
- اشعه ایکس: با اشعه ایکس مفصل، ممکن است رسوب بلورهای اسید اوریک نشان داده شود. با این حال، اشعه ایکس می‌تواند منفی باشد.
درمان بیماری نقرس
در طی یک مرحله حاد نقرس، اولویت اول فرد کاهش درد فوری و سایر علائم خواهد بود. پس از انجام این کار، باید گام‌هایی برای جلوگیری از حملات آن در آینده برداشته شوند. بدون درمان و پیشگیری، نقرس می‌تواند مزمن شود و منجر به تکرار درد شدید و احتمالاً آسیب دائمی به مفصل‌های آسیب دیده شود.
اهداف فوری برای درمان شعله ور شدن این بیماری، کاهش درد شدید، تورم، گرما و قرمزی است. با درمان مناسب، درد نقرس و سایر علائم می‌توانند طی 24 ساعت کنترل شوند و ظرف چند روز کاملاً از بین بروند.
- یخ: کمپرس نرم و خنک که بر روی مفصل آسیب دیده گذاشته می‌شود، می‌تواند باعث رفع ناراحتی شود.
- از فشار جلوگیری کنید: از تماس با هر چیزی خودداری کنید. هر چیزی که مفصل آسیب دیده را لمس کند ممکن است باعث افزایش شدید درد شود.
- استراحت: استفاده از مفصل آسیب دیده معمولاً دردناک است و استراحت آن به کاهش درد، تورم و سایر علائم کمک می‌کند.
- ارتفاع: اندام آسیب دیده را بالا ببرید تا تورم را کاهش دهید. اگر پا آسیب دیده است، در حالی که پا روی یک پایه قرار گرفته است بنشینید یا در حالی که پا روی بالش قرار گرفته دراز بکشید.
- داروی بدون نسخه: داروهای ضد التهاب بدون نسخه ای مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، می‌توانند درد را تسکین دهند، به ویژه اگر قرص‌ها به محض اینکه بیمار متوجه حمله نقرس می‌شود، مصرف شوند. از مصرف آسپرین خودداری کنید زیرا می‌تواند توانایی کلیه‌ها در تصفیه اسید اوریک را مختل کرده و علائم نقرس را بدتر کند.
- مسکن‌های نسخه‌ای: اگر مسکن‌های بدون نسخه کافی نباشند، ممکن است مسکن‌های دارویی مانند کدئین، هیدروکودون و اکسی کدون برای تسکین کوتاه مدت درد حاد تجویز شوند.
- کلشیسین: داروی تجویز شده به نام کلشیسین در جلوگیری از حمله حاد نقرس بسیار موثر است. شواهد نشان می‌دهند که درد نقرس، تورم و التهاب هنگام مصرف کلشیسین در 12 تا 24 ساعت اول حمله همراه با دوز دوم و کوچک تر یک یا دو ساعت بعد کاهش می‌یابد. کلشیسین فقط طبق دستور مصرف می‌شود. بسیاری از افرادی که از آن استفاده می‌کنند، عوارض گوارشی مانند استفراغ یا اسهال را تجربه می‌کنند.
- تزریق کورتیکواستروئیدها: یک پزشک ممکن است مفصل ملتهب را با استروئید تزریقی کنترل کند تا درد را تسکین دهد. این روش درمانی به ویژه برای افرادی که حساسیت نسبت به داروهای خاصی دارند، بسیار مفید است. با این حال، تزریق مکرر کورتیکواستروئید می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد.
- عمل جراحی: نقرس با جراحی قابل درمان نیست. با این حال، اگر نقرس درمان نشده منجر به ایجاد و تجمع توفی شود، ممکن است جراحی برای برداشتن توفی ضروری باشد.
نقرس معمولاً آنقدر دردناک است که فرد نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد و برای درمان آن قدم برمی‌دارد. هنگامی که علائم حمله نقرس کنترل شد، فرد می‌تواند برای کاهش سطح اسید اوریک در خون و جلوگیری از حملات دیگر اقدامات لازم را انجام دهد.
درمان خانگی بیماری نقرس
رژیم کم پورین شامل دستورالعمل‌ها زیر است:
مصرف گوشت و غذاهای دریایی را محدود کنید: متخصصان توصیه می‌كنند افراد مبتلا به نقرس با مصرف بیش از 4 تا 6 اونس گوشت، مرغ یا غذاهای دریایی در روز، باید مصرف پورین را محدود كنند. پروتئین‌های گیاهی (به عنوان مثال آجیل و حبوبات) باید در برنامه غذایی مصرف شوند و از رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا خودداری شود.
محصولات لبنی کم چرب مصرف کنید: افرادی که از لبنیات کم چربی مانند شیر بدون چربی و ماست استفاده می‌کنند، می‌توانند میزان اسید اوریک آن‌ها را کاهش دهند و در نتیجه خطر حملات نقرس را کم کنند. متخصصان 16 تا 24 اونس لبنیات کم چرب روزانه را توصیه می‌کنند. محصولات لبنیاتی پرچرب، اثر محافظتی یکسانی ندارند.
مقدار زیادی پروتئین گیاهی، سبزیجات و کربوهیدرات‌های پیچیده بخورید: جایگزینی مقداری گوشت و غذاهای دریایی با مصرف حبوبات (تازه، کنسرو شده یا منجمد، خشک نشده) باعث کاهش مصرف پورین می‌شود.
مبتلایان به نقرس از اجتناب از غذاهای تهیه شده با شکر و شربت ذرت نیز بهره مند خواهند شد. در عوض، کربوهیدرات‌های پیچیده ای مانند میوه‌ها و محصولات غلات کامل، بهتر هستند. بسیاری از مردم بر این باورند که خوردن گیلاس یا نوشیدن آب گیلاس به آن‌ها کمک می‌کند تا نقرس دفع شود و برخی شواهد علمی برای اثبات این موضوع وجود دارد.
از غذاهای سرشار از پورین خودداری کنید. از مصرف غذاهایی که سرشار از پورین هستند باید کاملاً خودداری شود. این غذاها عبارتند از:
- غذاهای دریایی، به ویژه گوش ماهی و صدف‌های دیگر، ساردین، شاه ماهی و ماهی خال خالی
- گوشت‌ها، به ویژه گوشت اعضای بدنی مانند جگر، مغز و کلیه‌های گوشت گاو و همچنین گوشت‌های شکار شده ای مانند گوشت گوزن که معمولاً چرب تر از گوشت‌های پرورش یافته در مزرعه هستند.
- غذاها و نوشیدنی‌های تهیه شده با شربت ذرت با فروکتوز بالا مانند سودا
برخی از غذاهای سالم همچنین دارای پورین زیادی هستند و باید در حد متوسط مصرف شوند:
- سبزیجات خاصی از جمله مارچوبه، اسفناج و قارچ
- لوبیای خشک و نخود فرنگی
- خوردن رژیم کم پورین و انجام اقدامات پیشگیرانه دیگری مانند نوشیدن آب فراوان، پرهیز از الکل و حفظ وزن مناسب، می‌توانند تا حد زیادی از بروز نقرس و همچنین انواع دیگر آرتروز و بیماری‌های قلبی جلوگیری کنند.
پیشگیری از بیماری نقرس
افراد مستعد ابتلا به نقرس در وهله اول می‌خواهند از حمله دردناک این بیماری جلوگیری کنند. چندین تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به نقرس را کاهش دهند. وقتی این تغییرات برای جلوگیری از بروز این بیماری کافی نباشند، پزشک ممکن است داروهای تجویز شده روزانه را توصیه کند.
-
از مصرف الکل خودداری کنید
الکل از توانایی بدن در دفع اسید اوریک جلوگیری می‌کند. با این حال، همه نوشیدنی‌های الکلی یکسان نیستند. آبجو و برخی از شراب‌های قرمز به ویژه دارای محتوای پورین می‌باشند و باید از مصرف آن‌ها اجتناب شود یا بسیار محدود شود. از طرف دیگر، شراب سفید آنقدر با نقرس ارتباط ندارد و یک یا دو لیوان گاه به گاه مشکلی برای برخی از افراد مستعد نقرس ایجاد نمی‌کند.
-
مقدار زیادی آب بنوشید
افزایش مصرف آب به سلامت کلیه‌ها کمک کرده و به آن‌ها کمک می‌کند تا اسید اوریک را از بدن خارج کنند. متخصصان حداقل هشت لیوان آب 8 اونسی در روز را توصیه می‌کنند.
-
کاهش وزن یا حفظ وزن سالم مهم است
دریافت و حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی و ورزش به کاهش خطر نقرس کمک می‌کند. با این حال، افرادی که سعی در کاهش وزن دارند باید این کار را به تدریج انجام دهند، زیرا کاهش چشمگیر وزن می‌تواند باعث بروز یک بیماری دیگری شود.
-
رژیم غذایی سالم و کم پورین داشته باشید
کسانی که مستعد نقرس هستند با اجتناب از غذاهای سرشار از پورین می‌توانند از تجمع اسید اوریک در جریان خون جلوگیری کنند. غذاهای با محتوای پورین بالا شامل، غذاهای دریایی، گوشت‌ها، برخی از سبزیجات، عدس و لوبیای خشک هستند. اکثر سبزیجات، لبنیات کم چرب، تخم مرغ، پروتئین‌های گیاهی و کربوهیدرات‌های پیچیده‌ای مانند میوه‌ها دارای پورین کمی می‌باشند و حتی ممکن است تولید اسید اوریک را کاهش دهند.
-
داروهای تجویز شده را مصرف کنید
اگر حملات نقرس مکرر یا شدیدتر می‌شوند، اگر آن باعث آسیب مفصلی شده باشد و در صورت وجود توفی یا سنگ کلیه، پزشک ممکن است مصرف داروهای تجویز شده را برای کاهش میزان اسید اوریک تولید شده در بدن به فرد بیمار توصیه کند.
این داروها، معمولاً آلوپورینول و پروبنسید، به طور مؤثر از حملات نقرس جلوگیری می‌كنند، اما با شروع آن، نمی‌توانند آن را درمان كنند. شروع و توقف مصرف آلوپورینول شناخته شده است که باعث حملات نقرس می‌شود. تغییرات در دوز نباید بدون مشورت با پزشک انجام شود.
غذاهای خاصی مانند گوشت و صدف (به عنوان مثال صدف و میگو) دارای محتوای پورین بیشتری نسبت به غذاهای دیگر هستند. از آنجا که مصرف پورین منجر به تولید اسید اوریک می‌شود که می‌تواند منجر به نقرس شود، افرادی که مستعد این بیماری هستند باید رژیم کم پورین داشته باشند.
چشم انداز بیماران مبتلا به نقرس
با مصرف الکل کم و رژیم غذایی کم پورین می‌توانید شانس ابتلا به نقرس را کاهش دهید. خنثی کردن سایر دلایل نقرس مانند آسیب کلیه یا سابقه خانوادگی غیرممکن است.
اگر نگران احتمال ابتلا به این بیماری هستید، با پزشک خود صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند طرحی برای کاهش احتمال ابتلا به این بیماری را ارائه دهند. به عنوان مثال، اگر فاکتورهای خطرناکی برای نقرس دارید (مانند یک بیماری خاص پزشکی)، آن‌ها ممکن است قبل از توصیه انواع خاصی از داروها، این موارد را در نظر بگیرند.
با این حال، در صورت بروز این عارضه، مطمئن باشید که می‌توان از طریق ترکیبی از داروها، تغییرات رژیم غذایی و سایر روش‌های درمانی، این بیماری را مدیریت کرد.
