بواسیر یک بخش طبیعی از آناتومی بدن است که ما معمولاً از آن آگاه نیستیم. اما زمانی که یک مشکل به نام بیماری بواسیر یا هموروئید به وجود می‌آید، تازه متوجه آن می‌شویم. بواسیر وقتی ایجاد می‌شود که رگهای خونیِ داخل روده در ناحیه مجرای خروجی متورم شوند. متورم شدن این رگ‌ها می‌تواند اجابت مزاج را دشوار و دردناک سازد. علائم بواسیر بسته به شدت آن متفاوت هستند، اما شایع‌ترین نشانه خونریزی رکتوم (قسمت انتهایی روده) است. به هر روی، برای شناخت بیشتر بیماری بواسیر، با مقاله دیگری از رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری بواسیر چیست؟
آناتومی بدن انسان نشان می‌دهد که همه ما بواسیر داخلی و خارجی داریم که به ترتیب در داخل کانال مقعد و اطراف دهانه مقعد قرار دارند. بواسیر داخلی بخشی از خونرسانی به مقعد را بر عهده دارد و از مسیرهای کوچک شریانی تشکیل شده است. اما بواسیر خارجی همان رگ‌ها است.
در حالی که وجود هموروئید، منعکس‌کننده وضعیت طبیعی بدن است، اکثر افراد و متخصصان، بواسیر را یک یافته غیرطبیعی می‌دانند، زیرا تنها در هنگام تورم و ایجاد مشکل پدیدار می‌شود. تورم بواسیر وقتی اتفاق می‌افتد که عروق کوچک در ناحیه بواسیر پر خون شده و متورم شوند. این مشکل باعث می‌شود تا اندازه هموروئید افزایش یافته و منجر به بیماری شود.
ما از وضعیت بواسیر خود آگاه نیستیم! زیرا هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهد. اما بعضی اوقات به دلیل بواسیر داخلی می‌توان پی به مشکل بُرد. این عارضه به عنوان «بیماری بواسیر داخلی» شناخته می‌شود که ممکن است کوتاه مدت و یا مزمن باشد. حالت مزمن هموروئید داخلی زمانی است که بیرون بزند.
بواسیر خارجی وقتی علائم ایجاد می‌کند که یک لخته خون به طور ناگهانی در یکی از رگهای دهانه مقعد تشکیل شود. این عارضه نیز به عنوان «بیماری بواسیر خارجی یا ترومبوز» شناخته می‌شود. این لخته خون منجر به یک توده خارجی محکم به رنگ آبی تیره می‌شود که ممکن است باعث ایجاد دردِ مقعد و در برخی مواقع خونریزی در بین حرکات روده در هنگام اجابت مزاج شود.
هم هموروئید داخلی و هم خارجی، جزء بیماریهای شایع به حساب می‌آیند. از آنجا که بواسیر داخلی در ناحیه‌ای قرار دارد که هیچ انتهای عصبی ندارد، باعث احساس درد نیز نمی‌شود. اگر درد را تجربه می‌کنید، ممکن است از وضعیت دیگری مانند بواسیر خارجی، شکاف مقعد یا اسپاسم باشد.
علت بیماری بواسیر
عواملی که می‌توانند منجر به بروز هموروئید شوند عبارتند از:
- بلند کردن وسائل سنگین یا فعالیت شدید
- حرکات روده‌ای سخت (یبوست)
- نشستن طولانی مدت روی زمین (به عنوان مثال، هنگام مطالعه یا بازی‌های ویدیویی)
- رژیم غذایی کم فیبر
- بارداری و زایمان واژن
- پیری
- چاقی
- سرطان روده بزرگ
- جراحی رکتوم
- آسیب نخاعی و عدم توانایی در ایستادن
علائم بواسیر
بواسیر شایع‌ترین علت بیماری ناحیه رکتوم و مقعد است. علائم این عارضه شامل:
- خونریزی بدون درد از ناحیه مقعد
- خارش مقعد
- درد در ناحیه مقعد
- تورم و احساس توده در مقعد
- دشواری در تمیز کردن ناحیه مقعد
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که خونریزی رکتوم یا خون در مدفوع هرگز طبیعی نیست و اگر چه ممکن است از یک دلیل نسبتاً خوش خیم مانند بواسیر ناشی شود، دلایل جدی‌تر دیگری مانند خونریزی از زخم‌ها، دیورتیکولیت، بیماری التهابی روده و تومورها وجود دارند که خطرناک هستند. در صورت بروز خونریزی رکتال، مهم است که به متخصص مراجعه کنید.
هنگامی که بواسیر داخلی ملتهب می‌شود، درد احساس نمی‌شود، زیرا هیچ عصبی متصل به رگه‌های بالای خط پکتینات وجود ندارد. عبور سخت مدفوع از روده می‌تواند باعث خونریزی بدون درد شود. با این وجود، تورم هموروئید همچنین می‌تواند باعث ایجاد اسپاسم عضلات اطراف رکتوم و مقعد شود و ایجاد درد کند، به خصوص اگر از مقعد بیرون زده باشد. توده را می‌توان در دهانه مقعد به راحتی احساس کرد. بواسیر داخلی نیز می‌تواند ترومبوز شود که منجر به درد شدید می‌شود.
تورم بواسیر می‌تواند مخاطی را به وجود آورد که باعث التهاب پوست اطراف مقعد شود و سوزش و خارش را نتیجه دهد. با این حال، علل دیگر خارش شامل سایر عفونت‌های پوستی و انگل‌ها هستند. از همه مهمتر، همان‌طور که نباید خون در مدفوع نادیده گرفته شود – ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده بزرگ باشد – نباید خارش مقعد یا خونریزی به دلیل بواسیر را نیز نادیده گرفت، زیرا این نیز می‌تواند نشانه تومور سرطان مقعد باشد.
عوامل خطر در بیماری هموروئید
در حالی که مشکل مربوط به حرکت روده یا همان یبوست شایع‌ترین دلایل برای ابتلا به بیماری بواسیر است، برخی از عوامل دیگر در سبک زندگی افراد می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را به همراه داشته باشند. این خطرات به شرح زیر هستند:
کمبود آب بدن: کمبود آب یا نوشیدن کمتر از هشت لیوان آب در روز (تقریباً نیم گالن) می‌تواند به یبوست و در نتیجه بواسیر منجر شود.
رژیم غذایی کم فیبر: فیبر غذایی برای سلامتی بدن ضروری است و بسیاری از افراد به سادگی آن را نادیده می‌گیرند. رژیم‌های غذایی کم فیبر (با کمتر از 25 تا 30 گرم فیبر در روز) می‌توانند خطر ابتلا به یبوست را به میزان قابل توجهی افزایش دهند.
طبق راهنمایی موسسه ملی دیابت و اختلالات گوارشی و کلیوی (NKNKD)، غذاهای زیر می‌توانند خطر ابتلا به یبوست را به‌همراه داشته باشند:
- پنیر
- چیپس
- فست فود
- بستنی
- غذاهای آماده از جمله غذاهای یخ زده و میان وعده‌ها
- غذاهای فرآوری شده
- گوشت قرمز
در مقابل، افزایش دریافت فیبر ممکن است به بازگرداندن عملکرد طبیعی روده کمک کند.
عدم فعالیت منظم: عدم تحرک بدنی و ورزش منظم می‌تواند ضمن اینکه بر تحرک دستگاه گوارش تأثیر بگذارد، باعث کاهش خطر ابتلا به هموروئید شود.
علل پزشکی: مواردی پزشکی نیز به بیماری بواسیر منجر می‌شوند، اما برخی جدی و برخی دیگر نه چندان جدی هستند. این موارد عبارتند از:
- آسیب دیدگی مقعد مانند داشتن رابطه جنسی آنال
- آسیت (تجمع مایعات در حفره شکمی که اغلب در بیماری پیشرفته کبد مشاهده می‌شود)
- بیماریهای التهابی روده (IBD) مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- چاقی، فشار بیش از حد شکم و وزن بدن روی عضلات لگن
- افتادگی راست روده
بسیاری از این شرایط قابل درمان و پیشگیری هستند. در حالی که بواسیر ممکن است گاهی اوقات خونریزی کند، اگر خونریزی پایدار باشد و همراه با درد شکم، تغییر در عادت‌های روده، مدفوع خونی و کاهش وزن غیرقابل توضیح باشد، فرد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند. این مورد حتی ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده بزرگ باشد!
بارداری: بیماری هموروئید یک اتفاق شایع در دوران بارداری است. در حالی که فشار ناشی از وزن کودک می‌تواند به رشد بواسیر کمک کند، تغییرات هورمونی نیز می‌تواند باعث تورم رگهای خونی شود. در طول حاملگی، افزایش اندازه رحم می‌تواند بواسیر را تحت تأثیر قرار دهد. باز شدن رحم، مانع از بازگشت خون به قلب شده و باعث رقیق شدن عروق زیر رحم از جمله بالشتک بواسیر می‌شود. همچنین، فشار ناشی از انقباض رحم در زمان زایمان می‌تواند منجر به ایجاد هموروئید بعد از تولد نوزاد شود.
تشخیص بیماری بواسیر
تشخیص با استفاده از تاریخچه بیماری و معاینه جسمی انجام می‌شود. تاریخچه ممکن است روی علائم مرتبط از جمله یبوست، حرکات روده‌ای سخت و نشستن متوالی متمرکز شود. ممکن است سوالات دیگری برای جستجوی دلایل دیگر خونریزی روده از جمله تومورها، بیماری التهابی روده و خونریزی دستگاه گوارش مطرح شود.
معاینه فیزیکی برای تأیید تشخیص انجام می‌شود که شامل معاینه رکتوم است که در آن از انگشت برای احساس توده‌های غیرطبیعی استفاده می‌شود. جالب اینجا است که بواسیر داخلی معمولاً نمی‌تواند احساس شود! در صورت وجود درد شدید یا تورم، معاینه رکتوم به تعویق می‌افتد. علاوه بر این، بواسیر و یبوست ممکن است با شقاق مقعد یا ترک‌های پوستی اطراف مقعد همراه باشد. وجود درد و اسپاسم، معاینه روده را برای بیمار بسیار ناراحت کننده می‌کند.
اگر متخصص نگران این باشد که علائم به ویژه خونریزی روده توسط بواسیر قابل توضیح نباشد، ممکن است «آنوسکوپی» در نظر گرفته شود. اگر معاینه نشان دهد که خونریزی از مناطق دیگر روده بزرگ ایجاد می‌شود، می‌توان سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی تجویز کرد. این روش‌ها معمولاً توسط متخصص گوارش یا جراح انجام می‌شود.
بسته به شرایط، آزمایش خون ممکن است انجام شود. اگر خونریزی بیش از حد وجود داشته باشد، هموگلوبین یا تعداد گلبول‌های قرمز بررسی می‌شوند. اگر بیمار داروی وارفارین (کوادامین) مصرف کند، ممکن است یک دستورالعمل INR (نسبت نرمال بین المللی) یا PT (پروترومبین) دستور داده شود.
بیماری بواسیر برحسب شدت، گریدبندی می‌شود که به شرح زیر است:
- گرید یک: بواسیر داخلی به داخل کانال باز می‌گردد، ولی ممکن است خونریزی کند.
- گرید دو: بواسیر با فشار حرکت روده یا عبور مدفوع بیرون می‌زند، اما به طور خودکار پس از فروکش شدن به وضعیت داخلی اصلی خود باز می‌گردد.
- گرید سه: بواسیر با فشار حرکت روده یا عبور مدفوع بیرون می‌زند، اما بیمار را ملزم می‌کند که به صورت دستی، بواسیر را داخل ببرد.
- گرید چهار: بواسیر درجه چهار غیرقابل برگشت می‌باشد و به طور کامل بیرون زده است. بواسیر ترومبوز حاد و کسانی که درگیر پرولاپس مخاط رکتال هستند نیز جزء گرید چهار محسوب می‌شوند.
درمان بیماری بواسیر
درمان‌های مختلفی برای بیماری هموروئید داخلی وجود دارند. برای علائم خفیف‌تر یا کوتاه مدت، درمان‌های زیر می‌توانند به کار گرفته شوند:
- با افزایش مقدار فیبر در رژیم غذایی به مقدار 30 گرم در روز، مدفوع نرم نگه داشته می‌شود.
- موقعیت بدن باید تغییر کند، برای مثال با هر بار نشستن به مدت 30 دقیقه، فرد باید پنج دقیقه بلند شده و حرکت کند.
- برای تسکین درد، یک وان پر از آب گرم (با یک ظرف) و نشستن به مدت 30 دقیقه ضرروی است.
برای علائم شدیدتر یا مزمن، گزینه‌های دیگر در دسترس هستند. بهترین روش برای درمان بستگی به اندازه بواسیر داخلی و شدت علائم شما دارد. تکنیک‌های درمانی بیماری بواسیر داخلی شامل موارد زیر است:
- بستن باند لاستیکی: بستن باند شامل قرار دادن نوارهای لاستیکی در پایه هموروئید داخلی برای قطع خونرسانی آن است.
- اسکلروتراپی: در مطب، یک عامل اسکلروزان کننده (شیمیایی) به بواسیر داخلی تزریق می‌شود تا بافت اسکار در محل قرار گیرد.
- بستن شریان هموروئید تحت هدایت داپلر: جراحی در اتاق عمل تحت بیهوشی انجام می‌شود، پزشک از پروب مقعد مخصوصی مجهز به دستگاه داپلر استفاده می‌کند. رگهای خونی منتهی به بواسیر داخلی شناسایی شده و مسدود می‌شوند. همچنین بواسیر داخلی نیز با بخیه می‌تواند در جای خود ثابت شود.
- هموروئیدکتومی منگنه‌ای (PPH): در اتاق عمل انجام می‌شود، به این صورت که با استفاده از وسیله‌ای به نام استیپلینگ، یک باشتک حلقوی لبه رکتوم خارج می‌شود، سپس بواسیر داخلی که بیرون آمده است به داخل مقعد کشانده می‌شود.
- انعقاد با مادون قرمز: انعقاد رگه‌های تغذیه کننده هموروئید با استفاده از مادون قرمز می‌تواند به عنوان یک روش سرپایی در درمان بیماری بواسیر انجام شود.
در بیشتر موارد، بواسیر خارجی ترومبوز نیازی به جراحی ندارد. هرچه خون لخته شود، هموروئید ترومبوز کاهش می‌یابد. در صورت لزوم می‌توان لخته را برداشته یا بواسیر خارجی ترومبوز شده را به طور کامل خارج کرد. این روش جزئی معمولاً در مطب انجام می‌شود.
عمل جراحی در درمان بیماری هموروئید
افرادی که به طور معمول درمان نمی‌شوند و یا بواسیر گرید چهار دارند، کاندید عمل جراحی برای از بین بردن بواسیر داخلی بیرون زده و بواسیر خارجی هستند. گزینه‌ها شامل درمان هموروئید از طریق جراحی لیزر یا هموروئیدکتومی هستند. جایگزین دیگر هموروئیدکتومی منگنه‌ای است که پیش‌تر درباره آن توضیح داده شد.
هموروئید خارجی ترومبوز نشان می‌دهد که یک لخته در بواسیر ایجاد شده است که باعث درد قابل توجهی می‌شود. درمان شامل برش در بواسیر برای از بین بردن لخته و کاهش تورم است.
داروهای مورد نیاز در درمان بیماری بواسیر
از داروها برای مهار علائم یا نرم شدن مدفوع، کاهش التهاب بواسیر و درمان درد استفاده می‌شود. نرم کننده‌های مدفوع با افزایش میزان آب و چربی درون مدفوع عمل کرده و امکان عبور راحت‌تر را فراهم می‌کنند. دوکوزات سدیم اغلب داروی توصیه شده برای این مشکل است.
التهاب را می‌توان با کِرِم‌های بدون نسخه و یا شیاف کنترل کرد. برخی از ترکیبات داروها شامل بی‌حسی موضعی با دوز کم برای کمک به علائم هستند. برخی دیگر نیز به کوچک شدن بافت‌های متورم کمک می‌کنند. هر دو ممکن است حاوی استروئید با دوز کم (هیدروکورتیزون) برای کاهش التهاب باشند.
افراد مبتلا به دیابت قبل از به کار بردن روش‌های درمانی بواسیر OTC (بدون نسخه) باید با داروساز یا متخصص خود مشورت کنند. اگر این داروها حاوی یک وازو کانسترونکتور (به عنوان مثال، فنیل‌افرین HCI، افدرین یا اپی‌نفرین) باشند، در صورت جذب مقدار زیاد ممکن است قند خون را بالا ببرند. بنابراین، لیدوکائین یا هیدروکورتیزون ممکن است تجویز شوند.
پیشگیری از بیماری بواسیر
صرف نظر از اندازه یا تورم بواسیر، در صورت وجود علائم، درمان لازم نیست! زیرا پیشگیری موثرترین روش درمانی است. رژیم غذایی و هیدراتاسیون (نوشیدن زیاد مایعات) کافی برای حفظ حرکات طبیعی روده بسیار مهم هستند. علائم بواسیر با عبور مدفوع سخت و یبوست و همچنین حرکات مکرر روده رخ می‌دهد.
مبتلایان به یبوست ممکن است به رژیم غذایی پُر فیبر، هیدراتاسیون کافی و نرم کننده مدفوع نیاز داشته باشند. کسانی که حرکات روده بیش از حد و تکرارشونده دارند، ممکن است به داروهای ضد اسهال و تنظیم رژیم غذایی نیاز داشته باشند. این اقدامات پیشگیرانه میزان کرنش مورد نیاز برای حرکت روده را کاهش می‌دهد، بنابراین فشار در رگهای خونی پایین آمده و از تورم جلوگیری می‌شود.
هموروئید گرید یک تنها با انجام چندین کار در خانه درمان می‌شود. نشستن در وان گرم به مدت 20 دقیقه به اندازه دو یا سه بار در روز ممکن است مفید باشد. اجتناب از خوردن غذاهای تُند از خارش مقعد جلوگیری می‌کنند. در پایان، داروهای بدون نسخه نیز می‌توانند به نتیجه مطلوب کمک کنند.
چشم انداز بیماران مبتلا به بیماری هموروئید
بواسیر بافتی طبیعی است و فقط هنگام تورم، التهاب یا خونریزی می‌کند. هموروئید بعد از درمان (غیر جراحی) حدود 50 درصد بیشتر امکان عود مجدد دارد، در حالی که میزان عود بعد از عمل فقط پنج درصد است. هدف این است که التهاب بواسیر را از طریق رژیم و نوشیدن مایعات کنترل کرد تا نیاز به جراحی نباشد. به طور کلی، هموروئید یک وضعیت مادام‌العمر است که باید به درستی از سوی بیمار کنترل شود. ناگفته نماند، بیماری بواسیر باعث مرگ نمی‌شود!
