اوریون (Mumps) یک بیماری مسری است که به علت ویروسی موسوم به ویروس پارامیکسو ایجاد می‌شود. در صورت عدم ایمن سازی، اوریون معمولاً در کودکی اتفاق می‌افتد. به دلیل اثر بخشی واکسن MMR (اوریون، سرخک و سرخچه)، اوریون بسیار قابل پیشگیری است.
این بیماری میتواند باعث تورم و حساسیت یک یا چند غده بزاقی (پاروتید) شود. برخی از افراد مبتلا به اوریون هیچ علائمی را از خود نشان نمی‌دهند و در برخی دیگر ممکن است علائم دیگری در سایر اندام‌های بدن وجود داشته باشند، به عنوان مثال، مننژیت یا التهاب بیضه‌ها (ارکیت). هر ساله 20 تا 30 مورد اوریون گزارش می‌شوند. تقریباً نیمی از آن‌ها کودکان زیر 10 سال هستند؛ با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
اوریون یا گوشک یا بناریشک چیست؟
اوریون یک بیماری مسری ناشی از ویروس موسوم پارامیکسو است. ویروس‌های پارامیکسوئید مرتبط باعث سرخک و سایر بیماری‌های تنفسی می‌شوند. این عفونت ویروسی مسری بیشتر در کودکان بین 5 تا 15 سال دیده می‌شود. در صورت عدم تزریق ایمن سازی، اوریون معمولاً در کودکی اتفاق می‌افتد. اگرچه اوریون معمولاً یک بیماری خفیف است، اما ممکن است عوارض جدی تری نیز ایجاد کند.
شیوع اخیر اوریون در دانشگاه‌ها گزارش شده است. اوریون یک دوره جوجه کشی دارد که از 12 تا 25 روز متغیر است. در حالی که قسمت اولیه این دوره عفونی نیست، افراد مبتلا به این بیماری چند روز قبل از شروع علائم و نشانه‌ها مسری می‌شوند. بعلاوه، آن‌ها برای چند روز پس از آشکار شدن بیماری مسری باقی می‌مانند. به طور کلاسیک، اوریون با تورم دردناک غدد بزاقی پاروتید ظاهر می‌شود، که از نظر پزشکی به عنوان پاروتیت شناخته می‌شود.
تا 30 درصد از بیماران واکسینه نشده، معمولاً بزرگسالان، ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند. با این حال، عوارض اوریون شامل التهاب بیضه‌ها و تخمدان‌ها و همچنین بافت پستان و لوزالمعده است. عوارض جانبی جدی مانند کاهش شنوایی، مننژیت آسپتیک و انسفالیت نیز ممکن است دیده شود، اگرچه مورد دوم نادر است. سردرد، بی حالی، میالژی، تب شدید و بی اشتهایی از علائم غیر اختصاصی هستند که ممکن است بروز کنند.
علت بیماری اوریون
اوریون در اثر ویروس پارامیکسو ایجاد می‌شود و از طریق تماس نزدیک یا سرفه و عطسه منتشر می‌شود. اگر به این بیماری مبتلا شوید، ویروس از طریق مجاری تنفسی (بینی، دهان و گلو) به غدد پاروتید منتقل می‌شود و در آنجا تولید مثل می‌کند. این باعث التهاب و تورم غدد می‌شود.
به ندرت، ویروس وارد مایع مغزی نخاعی (CSF) می‌شود، مایعی که مغز و ستون فقرات را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کنند. ویروس پس از ورود به CSF، میتواند به سایر قسمت‌های بدن مانند مغز، لوزالمعده، بیضه (در پسران و آقایان) یا تخمدان‌ها (در دختران و خانم‌ها) سرایت کند.
هنگامی که ویروس اوریون در دستگاه تنفسی فوقانی قرار گرفت، از طریق تماس با بزاق یا ترشحات تنفسی (به عنوان مثال مخاط) از فرد آلوده به دیگران منتقل می‌شود. همچنین ممکن است در اثر تماس با اشیایی مانند اسباب بازی‌ها یا لیوان‌های آشامیدنی که توسط فرد بیمار آلوده شده است، نیز منتقل شود. هرکسی که مبتلا به این بیماری شود، باید قرنطینه گردد و در طی دوره مسری که 9 روز پس از شروع تورم غدد وی است، باید تماس با دیگران را به حداقل برساند.
عوامل خطر بیماری اوریون
اکثر زنان در سنین باروری یا به این بیماری مبتلا شده‌اند یا در کودکی در برابر آن ایمن شده اند. حتی اگر ایمن نباشید، خطر ابتلا به اوریون کم است زیرا اکثر افراد ایمن هستند و از ابتدا احتمال ابتلا به این بیماری وجود ندارد. با این حال، از آنجا که اوریون بیماری مسری است (اگرچه به اندازه آبله مرغان یا سرخک مسری نیست)، در صورت تماس با فردی که آلوده شده است، یک فرد غیر ایمن در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار خواهد گرفت.
- نوجوانان و بزرگسالان واکسینه نشده بیشتر در معرض خطر هستند و احتمالاً بیماری اوریون شدیدتر و عوارض جدی‌تری را تجربه می‌کنند.
- مننژیت ویروسی تا 15 درصد موارد رخ می‌دهد و عواقب طولانی مدت آن بسیار نادر است.
- ناشنوایی موقت نسبت به صداهای با فرکانس بالا در 4 مورد از هر 100 مورد اتفاق می‌افتد. ناشنوایی عمیق و دائمی نادر است و معمولاً در یک طرف رخ می‌دهد و در هر 15000 مورد 1 مورد مشاهده می‌شود.
- ارکیت (بیضه ملتهب)، معمولاً در یک طرف رخ می‌دهد و در 20 تا 25 درصد مردان پس از بلوغ رخ می‌دهد. اوفوریت (تخمدان ملتهب) در 5 درصد از زنان پس از بلوغ رخ می‌دهد. عقیم سازی به ندرت اتفاق می‌افتد.
- انسفالیت (التهاب مغز) از هر 6000 مورد در حدود 1 مورد وجود دارد.
- میزان کلی مرگ و میر ناشی از اوریون در حدود 8/1 در هر 10000 مورد است.
- التهاب اندام‌های دیگری مانند، لوزالمعده، اعصاب، مفاصل، پستان، کلیه، تیروئید و قلب، نیز ممکن است رخ دهد.
- زنان بارداری که در سه ماهه اول بارداری دچار اوریون می‌شوند، خطر سقط جنین در آن‌ها افزایش می‌یابد، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد اوریون باعث ناهنجاری‌های جنین شود.
علائم و نشانه‌های اوریون
علائم اوریون اغلب خفیف است. در حقیقت، بسیاری از افرادی که به اوریون مبتلا می‌شوند حتی نمی‌دانند که به این بیماری آلوده هستند. این علائم بلافاصله ظاهر نمی‌شوند. در عوض، آن‌ها معمولاً از 12 تا 25 روز پس از عفونت ظاهر می‌شوند. دامنه معمول تر 16 تا 18 روز است.
علامت کلاسیک این بیماری شامل، تورم دردناک غدد بزاقی درست در زیر گوش است. این تورم، معروف به پاروتیت، میتواند در یک یا دو طرف صورت ایجاد شود. با این حال، کمتر از نیمی از کسانی که به ویروس اوریون آلوده می‌شوند، این نشانه را دارند. برای کسانی که علائمی را از خود نشان می‌دهند، این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- از دست دادن اشتها
- تب
- دردهای عضلانی
- احساس خستگی
- درجه حرارت بالا
- ناراحتی هنگام جویدن
- سردرد
- احساس بیماری
- خشکی دهان
- درد خفیف در معده
برای کسانی که پاروتیت دارند، ممکن است علائم دیگری نشان داده شود و چند روز قبل از تورم در فرد ادامه یابد. یک عارضه شایع در مردان بزرگسال، ارکیت یا التهاب بیضه است. این نشانه به ندرت منجر به عقیمی می‌شود.
عوارض بیماری اوریون
در این بیماری بیشتر افراد به خودی خود بهبود می‌یابند و تقریباً طی یک هفته صورت به اندازه طبیعی خود برمی‌گردد. در مواردی نادر، اوریون میتواند یک بیماری جدی محسوب شود. عوارض اوریون میتواند شامل موارد زیر باشد:
- التهاب مغز (انسفالیت). حدود 1 از 200 کودک مبتلا به اوریون، دچار التهاب مغزی می‌شوند.
- التهاب پوشش مغز و نخاع (مننژیت)
- التهاب قلب (میوکاردیت)
- ناباروری (عدم توانایی بچه دار شدن)
- آسیب عصبی، منجر به ناشنوایی می‌شود.
- سقط جنین در زنانی که در 3 ماه اول بارداری هستند.
افراد مبتلا به بیماری جدی تر ممکن است نیاز به مراجعه به بیمارستان داشته باشند.
پیشگیری از اوریون
اوریون به دلیل اثر بخشی واکسن MMR (اوریون، سرخک و سرخچه) بیماری بسیار قابل پیشگیری است. کودکان معمولاً در مقابل این بیماری بین سنین 12 تا 15 ماهگی و سپس دوباره در سنین 4 تا 6 سالگی واکسینه می‌شوند.
اوریون یک بیماری نادر محسوب می‌شود، که هر ساله فقط چند صد مورد از آن وجود دارند. هنوز هم، شیوع آن در برخی کشورها به طور منظم اتفاق می‌افتد، به خصوص در مکان‌هایی که ارتباط انسانی نزدیکی وجود دارد، مانند مدارس و خوابگاه‌ها. بنابراین مهم است که کودک واکسینه شود تا خطر ابتلا به بیماری را کاهش دهد.
واکسن MMR بسیار ایمن و مؤثر است. یک دوز تزریقی از واکسن، ایمنی طولانی مدت را ایجاد می‌کند. شایع ترین عوارض جانبی متعاقب واکسن MMR ، درد ناشی از آن واکسن، تب، بثورات خفیف و تورم غدد در گونه‌ها یا گردن است.
علی رغم نگرانی‌هایی در میان مطبوعات مشهور و برخی والدین، بسیاری از مطالعات علمی که با دقت انجام شده اند هیچ ارتباطی بین واکسن MMR و اوتیسم پیدا نکرده‌اند. نگرانی برخی والدین این است که آیا واکسن MMR حاوی تیمروزال است، یک ماده نگهدارنده بر پایه جیوه که در برخی واکسن‌ها در ویال‌های چند دوز توزیع می‌شود. واکسن‌های MMR حاوی تیمروزال نیستند و هرگز هم نبوده اند. به ندرت ممکن است یک کودک واکنش آلرژیک به این واکسن داشته باشد. اگر فرزند پس از دریافت واکسن دچار مشکل در تنفس، خستگی، رنگ پریدگی یا خس خس سینه شد، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
کودکان مبتلا به بیماری‌های جزئی مانند، عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، ممکن است ایمن‌سازی شوند. تب مانعی برای ایمن‌سازی نیست، اما اگر کودک بیماری جدی‌تری دارد، ممکن است پزشک متخصص اطفال توصیه کند که واکسن را تا بهبودی کودک به تأخیر بیندازند. به پزشک متخصص اطفال خود اطلاع دهید که کودک شرایط زیر را دارد:
- در گذشته تشنج داشته است، یا پدر، مادر یا خواهر و برادر او دچار تشنج شده‌اند.
- در حال حاضر داروهایی مصرف می‌کند که ممکن است بر سیستم ایمنی بدن وی تأثیر بگذارد.
- دارای اختلال خونی است.
درمان بیماری اوریون
هیچ درمانی برای اوریون وجود ندارد. تمرکز درمان روی معالجه علائم است تا فرد هرچه زودتر به راحتی و آرامش دست یابد. این مراحل درمانی باید به شرح زیر باشند:
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید.
- اگر غدد متورم شده و باعث ناراحتی شوند، کمپرس سرد و گرم می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
- از داروهای غیر آسپرین مانند استامینوفن و ایبوپروفن می‌توان برای کنترل تب و کمک به درد غدد متورم استفاده کرد.
- به کودک خود آسپرین ندهید. کودکان مبتلا به ویروس‌هایی مانند اوریون که از آسپرین استفاده می‌کنند، می‌توانند به سندرم ری (Reye) مبتلا شوند، یک بیماری خطرناک که باعث نارسایی کبد، تورم مغز و حتی مرگ می‌شود.
- اوریون معمولاً یک بیماری خفیف است. عوارض جدی از جمله مننژیت، انسفالیت یا ناشنوایی دائمی، می‌توانند در این بیماری رخ دهند، اگرچه این اتفاق معمولاً در بیماران بزرگسال رخ می‌دهد. اگر کودک تب بالا، سفتی گردن، سردردهای شدید یا علائم گیجی دارد، فوراً با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید.
- تا زمان از بین رفتن علائم، به میزان کافی استراحت کنید.
- غذاهایی بخورید که نیازی به جویدن زیادی ندارند، مانند سوپ، پوره سیب زمینی و تخم مرغ خرد شده.
تشخیص بیماری اوریون
پزشک معمولاً میتواند اوریون را بر اساس غدد بزاقی متورم تشخیص دهد. پزشک صورت فرد را از نظر تورم بررسی می‌کند و ممکن است برای تأیید اوریون آزمایش سواب از گلو یا آزمایش خون را تجویز کند. اگر غدد متورم نباشند و پزشک بر اساس علائم دیگری به اوریون مشکوک شود، وی اقدام به کشت ویروس می‌کند.
یک کشت میکروب با سواب گرفتن از داخل گونه یا گلو انجام می‌شود. سواب مخاط و سلول‌ها را جمع می‌کند و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا از نظر ویروس اوریون آزمایش شوند. مهم است که بخاطر بسپاریم بسیاری از ویروس‌ها غیر از اوریون می‌توانند باعث تورم غدد بزاقی شوند.
بیماری اوریون در زنان باردار
اگرچه ممکن است هر ویروسی تأثیر نامطلوبی بر بارداری بگذارد، اما شواهد موجود در مورد افزایش خطر از دست دادن جنین به دلیل اوریون در بارداری ضعیف است و محدود به یک مطالعه مربوط به دهه 1960 است. این نشان می‌دهد که ممکن است خطر از دست دادن جنین در سه ماهه اول بارداری افزایش یابد.
هیچ شواهدی از افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری مادرزادی شدید وجود ندارد. یک ارتباط احتمالی بین عفونت اوریون و بیماری قلبی، فیبروالاستوز اندوکارد وجود دارد. براساس گزارشات موردی، عفونت پس از زایمان نیز ممکن است با ناراحتی تنفسی در حدود زمان تولد و با ترومبوسیتوپنی همراه باشد.
به طور کلی، واکسن‌های ویروس زنده به دلیل خطر ناشی از انتقال ویروس واکسن به جنین، برای خانم‌های باردار منع مصرف شده اند. تزریق واکسن MMR در بارداری توصیه نمی‌شود و باید 1 ماه از واکسیناسیون پس از بارداری خودداری شود.
با این حال واکسن سرخچه و واکسن MMR به طور ناخواسته به زنان باردار داده شده است و هیچ گونه عارضه‌ای مشاهده نشده است. به طور خاص هرگز موردی از سندرم سرخچه مادرزادی مرتبط با ویروس واکسن سرخچه نیز وجود نداشته است.
چشم انداز بیماران مبتلا به اوریون
هنگامی که اوریون در کودک رخ می‌دهد، اکثر کودکان در عرض چند هفته بهبود می‌یابند. زمانی که علائم بیماری بهبود یافت و حدود یک هفته از شروع تورم گذشته باشد، کودک میتواند به مدرسه برگردد. هنگامی که اوریون در میان بزرگسالان رخ می‌دهد، بیماری به احتمال زیاد شدید است. زنان باردار مبتلا به اوریون میزان سقط خود به خودی بیشتری دارند.
به محض اینکه کودک دچار این بیماری شود، بسیار بعید است که در طول زندگی خود دوباره به این ویروس مبتلا شود. با این حال، بهترین راه برای اطمینان از محافظت از کودک در برابر اوریون، اطمینان از به روز بودن مصونیت‌های کودک است.
منابع:
