میوکاردیت “Myocarditis” یک نوع بیماری است که با التهاب عضله قلب معروف به میوکارد “myocardium” (لایه عضلانی دیواره قلب) مشخص می‌شود. این عضله وظیفه انقباض و همکاری در پمپاژ خون به قلب، خارج از قلب و بقیه اعضای بدن را دارد.
وقتی این عضله ملتهب می‌شود، توانایی آن در پمپاژ خون کمتر می‌شود. این امر باعث بروز مشکلاتی مانند ضربان قلب غیرطبیعی، درد قفسه سینه یا مشکل تنفسی می‌شود. در موارد شدید این وضعیت می‌تواند باعث لخته شدن خون و بروز حمله قلبی یا سکته مغزی، آسیب به قلب، نارسایی قلبی یا مرگ شود.
به طور معمول بروز التهاب، پاسخ بدن به هر نوع زخم یا عفونت است. تصور کنید وقتی انگشت خود را می‌برید، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟! در مدت زمان کوتاهی، بافت اطراف جراحت، متورم و قرمز می‌شود که نشانه‌های بروز التهاب است. سیستم ایمنی بدن شما سلول‌های خاصی تولید می‌کند. این سلول‌ها به محل زخم می‌رسند و ترمیم را آغاز می‌کنند.
اما گاهی اوقات نقص در سیستم ایمنی یا دلایل دیگر التهاب، منجر به میوکاردیت می‌شوند.
فهرست مطالب
علت بروز میوکاردیت چیست؟
در بسیاری از موارد علت دقیق میوکاردیت مشخص نمی‌شود. وقتی علت میوکاردیت مشخص می‌گردد، به طور معمول عفونت شدیدی مانند عفونت‌های ویروسی (شایع‌ترین نوع عفونت در این بیماری) یا عفونت باکتریایی، انگلی یا قارچی به عضله قلب راه پیدا کرده است.
هنگامی که عفونت به منظور حفظ و قوی شدن خود تلاش می‌کند، سیستم ایمنی بدن با این وضعیت مقابله کرده و سعی در خلاص شدن از بیماری دارد. نتیجه این وضعیت، ایجاد التهابی است که ممکن است بافت عضلانی قلب را ضعیف کند. برخی از بیماریهای خود ایمنی مانند لوپوس (“lupus”SLE) می‌توانند سیستم ایمنی بدن را در مقابل (برضد) قلب قرار دهند و منجر به التهاب و آسیب به میوکارد شوند.
تعیین دقیق علت بروز میوکاردیت اغلب دشوار است اما عوامل اصلی آن شامل موارد زیر است:
ویروس‌ها
طبق نتایج و گزارشات منتشر شده توسط بنیاد میوکاردیت، ویروس‌ها یکی از مهم‌ترین دلایل میوکاردیت عفونی هستند. رایج‌ترین ویروس‌های ایجاد کننده میوکاردیت شامل Coxsackievirus group B (یک آنترو ویروس)، Human Herpes Virus 6 و Parvovirus B19 (که باعث بیماری پنجم می‌شود) هستند.
از دیگر احتمالات مسبب بروز بیماری میوکاردیت می‌توان به اکو ویروس‌ها “echoviruses” (علت بروز عفونت دستگاه گوارش)، ویروس اپشتین بار “Epstein-Barr virus” (باعث مونونوکلئوز عفونی “mononucleosis”) و ویروس سرخچه “Rubella” (مسبب بروز سرخک آلمان) اشاره کرد.
همان طور که در بالا اشاره کردیم انواع مختلفی از ویروس‌ها می‌توانند باعث میوکاردیت شوند. به عنوان مثال می‌توان به ویروس آدنوویروس “adenovirus”، ویروس کوکساکی “coxsackievirus”، ویروس اپشتین بار “Epstein-Barr virus”، اچ آی وی “HIV“، واریسلا “varicella” (آبله مرغان “chickenpox”) و ویروس تبخال انسانی اشاره کرد. غالباً فرد علائم قبلی سرماخوردگی، سرفه، گرفتگی بینی یا بثورات را ندارد و فقط در صورت نارسایی قلبی از عفونت مطلع می شود.
باکتری‌ها
همچنین این احتمال وجود دارد که میوکاردیت نتیجه عفونت با استافیلوکوکوس اورئوس “Staphylococcus aureus” یا کورین باکتریوم دیفتریا “Corynebacterium diptheriae” باشد. استافیلوکوکوس اورئوس باکتری است که می‌تواند باعث از بین زرد زخم “impetigo” شود و یک نوع مقاوم به متی سیلین (“methicillin” MRSA) باشد. Corynebacterium diptheriae باکتری ایجاد کننده دیفتری است، این باکتری یک عفونت حاد است که باعث از بین رفتن لوزه‌ها و سلول‌های گلو می‌شود.
قارچ‌ها
عفونت‌های مخمری، کپک‌ها و سایر قارچ‌ها گاهی می‌توانند باعث میوکاردیت شوند. این عامل باعث بروز نوعی از بیماری میوکاردیت می‌شود و به طور کلی تشخیص نوع بیماری دشوار است.
انگل‌ها
انگل‌ها میکروارگانیسم‌هایی “microorganisms” هستند که به منظور زنده ماندن از موجودات دیگر تغذیه می‌کنند. همچنین آن‌ها می‌توانند باعث میوکاردیت شوند. این وضعیت بیماری در ایالات متحده نادر است اما بیشتر در آمریکای مرکزی و جنوبی دیده می‌شود (جایی که انگلی تریپانوزوما کروزی “Trypanosoma cruzi” باعث بروز بیماری شناخته شده‌ای با عنوان بیماری Chagas می‌شود).
بیماری Chagas
این عفونت، ناشی از protozoan Trypanosoma cruzi توسط گزش حشره منتقل می‌شود. در ایالات متحده، میوکاردیت ناشی از بیماری چاگاس بیشتر در میان مسافران یا مهاجران آمریکای مرکزی و جنوبی دیده می‌شود. در حداکثر یک سوم افراد مبتلا به بیماری Chagas، پس از اولین عفونت نوعی میوکاردیت مزمن یا طولانی مدت ایجاد می‌شود. این میوکاردیت مزمن منجر به تخریب قابل توجه عضله قلب همراه با نارسایی پیش‌رونده قلب می‌شود.
میوکاردیت لایم “Lyme”
بیماری لایم، عفونت ناشی از باکتری منتقل شده توسط کنه Borrelia burgdorferi، می‌تواند باعث میوکاردیت یا سایر مشکلات قلبی شود.
بیماریهای خود ایمنی و بیماریهای التهابی
گاها بیماریهای خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید “rheumatoid arthritis” یا SLE که باعث بروز التهاب در سایر قسمت‌های بدن می‌شوند، باعث میوکاردیت می‌گردند.
این شرایط شامل لوپوس اریتماتوی سیستمیک (“systemic lupus erythematosus”SLE یا لوپوس) و سایر بیماریهای خود ایمنی و سارکوئیدوز “sarcoidosis” است.
نوع دیگر میوکاردیت، کاردیومیوپاتی قسمت پارتوم ” peri-partum cardiomyopathy” است. به دلایلی غیر قابل توضیح، برخی از زنان در آخرین مرحله بارداری یا بلافاصله پس از زایمان کودک، عملکرد ضعیفی در عضلات قلب خود دارند. این شرایط غیرمعمول است.
مواد سمی و داروهای خاص
- استفاده بیش از حد از الکل
- قرار گرفتن در برابر تابش یا تشعشع شیمیایی
- مواد شیمیایی (هیدروکربن‌ها و آرسنیک “hydrocarbons and arsenic”)
- داروهای خاصی مانند داروهای دوکسوروبیسین “doxorubicin” (آدریامایسین “Adriamycin”)
علائم بیماری میوکاردیت چیست؟
نکته خطرناک در مورد بیماری میوکاردیت این است که این وضعیت می‌تواند هرکسی را تحت تأثیر قرار دهد، در هر سنی رخ دهد و ممکن است بدون بروز علائم ادامه یابد.
اگر این بیماری علائمی ایجاد کند، اغلب این علائم مشابه آنفولانزا است مانند:
- خستگی
- تنگی نفس
- تب
- درد مفصل
- تورم اندام تحتانی
- احساس درد در قفسه سینه
بسیاری از اوقات میوکاردیت ممکن است به خودی خود و بدون درمان فروکش کند دقیقاً مانند زمانی که انگشت خود را می‌برید؛ این بریدگی در نهایت بهبود می‌یابد. حتی برخی از موارد که بیماری به مدت طولانی ادامه دارد، هرگز علائم ناگهانی نارسایی قلبی را ایجاد نمی‌کند.
اما به طور مخفیانه و بدون علائم ممکن است به عضله قلب آسیب برساند، دقیقا جایی که علائم نارسایی قلبی به تدریج و با گذشت زمان ظاهر می‌شوند. در موارد دیگر این احتمال وجود دارد که قلب در آشکار کردن مشکلات خود به وسیله‌ی علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب و نارسایی قلبی سریع‌تر عمل کند.
بیماری میوکاردیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگرچه تشخیص میوکاردیت دشوار است اما پزشک می‌تواند از چندین آزمایش در تشخیص و کاهش منبع علائم استفاده کند.
این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون: به منظور بررسی علائم آلودگی یا التهاب
- اشعه ایکس قفسه سینه “chest X-ray”: به منظور نشان دادن آناتومی قفسه سینه و علائم بالقوه نارسایی قلبی
- الکتروکاردیوگرام (“electrocardiogram” ECG): به منظور تشخیص ضربان قلب و ریتم‌های غیر طبیعی که ممکن است نشان دهنده آسیب دیدن عضله قلب باشد
- اکوکاردیوگرام “echocardiogram” (تصویربرداری از قلب با سونوگرافی): به منظور کمک به تشخیص مسائل ساختاری یا عملکردی در قلب و عروق مجاور
- نمونه برداری “biopsy” از میوکارد (نمونه برداری از بافت عضلانی قلب): در بعضی موارد ممکن است در طی کاتتریزاسیون “catheterization” قلب (در طی این روش، لوله‌ای نازک و بلند به نام کاتتر به درون یک شریان یا رگ در کشاله ران، گردن، یا بازو وارد می‌شود و در درون رگ‌های خونی به سمت قلب هدایت می‌شود) انجام شود تا پزشک بتواند تکه کوچکی از بافت عضلانی قلب را بررسی کند
پزشک شما بر اساس سابقه پزشکی و علائم شما به میوکاردیت مشکوک خواهد شد. به منظور تأیید تشخیص بیماری، پزشک با توجه و تمرکز ویژه به قلب، شما را معاینه می‌کند. به دنبال آن EKG، اشعه ایکس قفسه سینه، اکوکاردیوگرام و آزمایش خون انجام می‌شود.
این احتمال وجود دارد که پزشک در بعضی از بیماران، آزمایشاتی را جهت تعیین علت ابتلا به ویروس یا عامل عفونی تعیین کند. این آزمایشات شامل آزمایش خون و تلاش به منظور جداسازی انواع خاصی از ویروس‌ها از مدفوع، شستشوی گلو یا بررسی سایر اندام‌های بدن است.
عوارض میوکاردیت
بیماری میوکاردیت می‌تواند آسیب قابل توجهی به قلب وارد کند. پاسخ سیستم ایمنی بدن به دلیل وجود ویروس یا نوع دیگری از عفونت که باعث میوکاردیت می‌شود (مانند برخی از مواد شیمیایی یا بیماریهای خود ایمنی که باعث میوکاردیت می‌شوند)، آسیب قابل توجهی ایجاد می‌کند. به طور کلی این وضعیت می‌تواند منجر به نارسایی قلبی و در نهایت مرگ شود. این موارد نادر است زیرا بیشتر بیمارانی که میوکاردیت دارند، بهبود می‌یابند و قلب این افراد، فعالیت سالم و درست خود را از سر می‌گیرد.
عوارض دیگر این بیماری شامل مشکلات در ریتم یا ضربان قلب، حمله قلبی و سکته مغزی است. در موارد نادر و حاد بیماری پیوند قلب ضروری است.
همچنین گاها میوکاردیت حاد به مرگ ناگهانی منجر می‌شود؛ در این نوع مرگ تا 9 درصد کالبد شکافی بزرگسالان التهاب عضله قلب را نشان می‌دهد. این تعداد در کالبد شکافی جوانانی که التهاب عضلات قلب را نشان می‌دهند، به 12 درصد می‌رسد.
میوکاردیت چگونه درمان می‌شود؟
درمان میوکاردیت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کورتیکواستروئید درمانی “corticosteroid” (به منظور کمک به کاهش التهاب)
- داروهای قلبی مانند بتا بلاکر “beta-blocker”، مهار کننده ACE یا ARB
- دارو یا دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب به منظور درمان ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
- تغییرات در روش زندگی و تغییرات رفتاری مانند استراحت، محدودیت مصرف مایعات و رژیم کم نمک
- دیورتیک “diuretic” درمانی (داروی ادرارآور یا مدر) به منظور درمان و دفع مایعات اضافی
- آنتی بیوتیک درمانی به منظور درمان میوکاردیت باکتریایی یا بیماری لایم
- آنتی توکسین “antitoxin” دیفتری و آنتی بیوتیک به منظور درمان میوکاردیت دیفتری
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) یه منظور تسکین درد
- داروی گلوکوکورتیکوئید “Glucocorticoid” به منظور درمان بیماریهای خود ایمنی و سارکوئیدوز “sarcoidosis”
- اکسیژن‌رسانی از طریق بینی
درمان به منبع و شدت التهاب قلب بستگی دارد. در بسیاری از موارد این بیماری با اقدامات مناسب بهبود می‌یابد و شما به طور کامل بهبود خواهید یافت.
این احتمال وجود دارد که پزشک در صورت ادامه میوکاردیت و به منظور کاهش التهاب، کورتیکواستروئید تجویز کند. همچنین آن‌ها به طور معمول استراحت، محدودیت در مصرف مایعات و رژیم کم نمک را توصیه می‌کنند. در صورت داشتن میوکاردیت باکتریایی ممکن است آنتی بیوتیک درمانی به درمان عفونت کمک کند. به منظور از بین بردن مایعات اضافی از بدن، این احتمال وجود دارد که دیورتیک درمانی تجویز شود. همچنین پزشک شما ممکن است داروهایی را به منظور فعالیت راحت و صحیح قلب برای شما در نظر بگیرد.
تقریباً همه روش‌های درمانی مذکور جهت کاهش فشار وارده در قلب موثر هستند؛ در این درمان‌ها به قلب کمک می‌شود تا وضعیت خود را بهبود بخشد.
اگر قلب از کار بیفتد، سایر اقدامات درمانی تهاجمی و اورژانسی ممکن است در بیمارستان انجام شود. قرار دادن دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب یا دستگاه الکتروشوک قلبی (دفیبریلاتور “defibrillator”) ممکن است لازم باشد. زمانی که قلب به شدت آسیب دیده باشد، این احتمال وجود دارد که پزشکان پیوند قلب را توصیه کنند.
مدت زمان پیش بینی شده جهت درمان بیماری میوکاردیت
مدت زمان ادامه میوکاردیت بستگی به علت و سلامت عمومی بیمار دارد. به عنوان مثال در بسیاری از بزرگسالان سالم با میوکاردیت ویروس کوکساکی (ویروس بدون عارضه)، علائم می‌توانند در طی دو هفته شروع به بهبود کنند. در موارد دیگر بهبودی قلب چند ماه طول می‌کشد. گاهی اوقات آسیب به عضله قلب دائمی است و پس از رفع التهاب، نارسایی قلب همچنان ادامه دارد.
آیا می‌توان از ابتلا به میوکاردیت جلوگیری کرد؟
هیچ اقدامی به منظور جلوگیری از قطع میوکاردیت وجود ندارد اما اجتناب از ابتلا به عفونت‌های جدی و حاد ممکن است کمک کننده باشد.
برخی از روش‌های پیشنهادی به منظور جلوگیری از ابتلا به عفونت‌های حاد عبارتند از:
- تمرین رابطه جنسی ایمن
- به روز بودن در مورد انجام واکسیناسیون‌ها
- بهداشت مناسب
- اجتناب و مراقبت در برابر نیش کنه و عفونت‌های آن
از نظر تئوریک می‌توان با رعایت بهداشت به ویژه شستن مرتب دست‌ها از میوکاردیت ناشی از عفونت جلوگیری کرد. با انجام واکسیناسیون دیفتری “diphtheria” می‌توان از میوکاردیت دیفتری جلوگیری کرد. همچنین با رعایت روش‌های ایمن جنسی و کاهش مصرف داروی وریدی می‌توان از HIV جلوگیری نمود. با استفاده از حشره‌کش‌های موثر و قوی در کشورهای آمریکای لاتین (کشورهایی که این بیماری در آن‌جا شایع است) از میوکاردیت ناشی از بیماری Chagas انتقالی از حشرات جلوگیری می‌شود.
چشم انداز و آینده بیماری میوکاردیت چیست؟
چشم انداز بیماری میوکاردیت بیشتر مثبت است. بر اساس گزارشات بنیاد میوکاردیت به نظر می‌رسد که احتمال عود بیماری تقریباً 10 تا 15 درصد باشد. اکثر افراد مبتلا به میوکاردیت بهبود می‌یابند و عوارض بیماری در طولانی مدت هیچ‌گونه اثر سوئی بر روی قلب آن‌ها ندارد.
در بسیاری از افراد مبتلا به میوکاردیت ویروسی بدون عارضه، تغییرات عضلانی قلب بدون درمان خاص، EKG و اکوکاردیوگرام مربوط به میوکاردیت از بین می‌روند. با این حال انواع شدیدتر میوکاردیت می‌تواند باعث آسیب دائمی به عضله قلب شوند.
همچنان در مورد میوکاردیت چیزهای زیادی می‌بایست یاد گرفت و دانست. پزشکان معتقدند که میوکاردیت ارثی نیست و هیچ ژنی باعث به وجود آمدن آن نخواهد شد.
چه موقع با یک متخصص یا پزشک تماس بگیرید
در صورت داشتن درد قفسه سینه بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید، حتی اگر خیلی جوان هستید و به نظر نمی‌رسد مشکلات قلبی داشته باشید. افراد در هر سنی می‌توانند درد قفسه سینه میوکاردیت را با یا بدون علائم دیگر (تب، تنگی نفس، ضربان قلب غیرطبیعی، تورم پا) تجربه کنند.
