حالت تهوع و استفراغ نشانه چیست؟ درمان حالت تهوع

حالت تهوع (Nausea)، ناراحتی معده و احساس تمایل به استفراغ است. حالت تهوع می‌تواند پیش زمینه استفراغ و یا خالی کردن محتویات معده باشد. این بیماری دلایل زیادی دارد و اغلب می‌توان از آن جلوگیری کرد. علائم بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی از جمله بارداری زودرس، ضربه و آنفولانزای معده است. هر دو در بزرگسالان و کودکان اتفاق می‌افتد، روش‌های بسیاری برای تسکین حالت تهوع وجود دارد. خوردن نوشیدنی‌های بسیار سرد و سبزیجات و غذاهای شیرین می‌توانند یاری رسان باشند. به هر روی، برای درک علت حالت تهوع و استفراغ با رسا همراه باشید.

 

حالت تهوع و استفراغ چیست؟

حالت تهوع و استفراغ، بیماری نیست! بلکه ناشی از علائم بسیاری از بیماری‌های مختلفی مانند عفونت (آنفولانزای معده)، مسمومیت غذایی، بیماری حرکتی، پرخوری، انسداد روده، بیماری ناشی از ضربه یا آسیب مغزی، آپاندیسیت (آپاندیس) و میگرن هستند.

حالت تهوع و استفراغ بعضی اوقات می‌تواند علائم بیماری‌های جدی‌تری مانند حمله قلبی، اختلالات کلیوی یا کبد، اختلالات سیستم عصبی مرکزی، تومورهای مغزی و برخی از انواع سرطان باشند. تهوع و استفراغ هم در كودكان و هم در بزرگسالان ایجاد می‌شوند. افرادی که تحت درمان سرطان قرار می‌گیرند، مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی، خطر افزایش تهوع و استفراغ را دارند.

زنان باردار در سه ماهه اول خود نیز ممکن است تهوع و استفراغ را تجربه کنند، که معمولاً به آن بیماری صبحگاهی گفته می‌شود. تخمین زده شده است که 50 تا 90 درصد از زنان باردار تهوع را تجربه می‌کنند، در حالی که 25 تا 55 درصد استفراغ را تجربه می‌کنند.

تفاوت حالت تهوع و استفراغ چیست؟

حالت تهوع نوعی ناراحتی معده است که غالباً با استفراغ همراه است، اما همیشه به استفراغ منجر نمی‌شود! استفراغ تخلیه اجباری داوطلبانه یا غیر ارادی (پرتاب کردن) محتویات معده از طریق دهان است. برخی از محرک‌هایی که ممکن است باعث استفراغ شوند می‌توانند از معده و روده‌ها (عفونت، آسیب و تحریک غذا)، گوش داخلی (سرگیجه و بیماری حرکتی) و مغز (آسیب دیدگی سر، عفونت‌های مغزی، تومورها و سردردهای میگرنی) ناشی شوند.

 

علت حالت تهوع چیست؟

حالت تهوع می‌تواند از دلایل مختلفی ناشی شود. برخی از افراد نسبت به به برخی از غذاها، داروها یا اثرات برخی از شرایط پزشکی بسیار حساس هستند. همه این موارد می‌تواند باعث تهوع شوند. دلایل شایع تهوع در زیر توضیح داده شده است.

سوزش سر دل یا بیماری ریفلاکس معده (GERD): سوزش سر دل یا بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش (GERD) باعث می‌شود که محتویات معده شما هنگام غذا خوردن از مری به عقب برگردد. این احساس سوزش ایجاد شده باعث حالت تهوع می‌شود.

عفونت یا ویروس: باکتری‌ها یا ویروس‌ها می‌توانند بر معده تأثیر بگذارند و منجر به تهوع شوند. باکتری‌های ناشی از مواد غذایی می‌توانند باعث بیماری بنام مسمومیت غذایی شوند. عفونت‌های ویروسی نیز همچنین می‌توانند باعث حالت تهوع شوند.

داروها: مصرف برخی از داروهای خاص به عنوان مثال داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان یا شیمی درمانی، می‌توانند معده را ناراحت کرده یا به ایجاد تهوع کمک کنند. همیشه اطلاعات دارویی را برای هر نوع درمان یا داروی جدیدی که مصرف می‌کنید، با دقت بخوانید. خواندن این اطلاعات و صحبت با پزشک در مورد هر نوع دارو و درمان که دریافت می‌کنید، کمک می‌کند حالت تهوع ناشی از دارو را به حداقل برسانید.

بیماری ناشی از حرکت و دریازدگی: بیماری حرکتی و دریازدگی ناشی از تکان خوردن‌های بیش از حد بر روی وسیله‌های نقلیه است. این حرکت می‌تواند باعث شود پیام‌های منتقل شده به مغز با حواس همگام نشوند و منجر به حالت تهوع، سرگیجه یا استفراغ شوند.

رژیم غذایی: پُرخوری یا خوردن غذاهای خاص مانند غذاهای پرادویه یا پرچرب، می‌توانند معده را ناراحت کرده و باعث تهوع شوند. خوردن غذاهایی که به آنها حساسیت دارید نیز می‌تواند باعث تهوع شود.

درد: درد شدید می‌تواند به علائم حالت تهوع کمک کند. این امر در مورد شرایط دردناک مانند پانکراتیت، سنگ کیسه صفرا یا سنگ کلیه صادق است.

زخم: زخم‌های معده و روده کوچک می‌توانند در تهوع نقش داشته باشند. هنگام غذا خوردن، این زخم‌ها می‌توانند احساس سوزش و تهوع ناگهانی ایجاد کند.

حالت تهوع همچنین علائمی‌ از چندین بیماری پزشکی دیگر شامل موارد زیر باشد:

• سرگیجه موضعی خوش خیم پاروکسیسمال (BPPV)
• عفونت گوش
• حمله قلبی
• انسداد روده
• نارسایی کبد یا سرطان کبد
• مننژیت
• میگرن

برخی از دلایل دیگر حالت تهوع عبارتند از:

• الکل، کافئین، قند اضافی
• اضطراب، افسردگی و اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی و بولیمیای عصبی (پرخوری عصبی)
• بیماری آدیسون
• آپاندیسیت
• تومور مغزی
• هیدروسفالی (آب آوردن مغز)
• سرطان و شیمی درمانی
• عفونت‌های ویروسی از جمله آبله مرغان، آنفلوانزا، آنفولانزای معده و نورو ویروس
• سندرم خستگی مزمن
• جراحت سر
• دیابت (گاستروپارزی)
• بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، سندرم روده تحریک پذیر
• اختلال ریفلاکس معده
• مسمومیت غذایی
• پانکراتیت
• زخم معده
• اختلالات گوش، سرگیجه، بیماری منیر
• داروهای خاص
• مواد مخدر
• حمله قلبی (آنفارکتوس میوکارد حاد)
• افزایش سطح پتاسیم خون
• افزایش فشار در جمجمه
• مننژیت یا التهاب وعفونت غشایی
• نارسایی کلیه و اختلالات کلیوی
• میگرن
• بیماری صبحگاهی مرتبط با بارداری
• سندرم قبل از قاعدگی
• ذات الریه
• استرس و کمبود خواب
• سندرم برداشتن
• اختلالات کبدی و هپاتیت

نشانه‌ها و علائم حالت تهوع و استفراغ

اغلب توصیف علائم تهوع در افراد دشوار است. این علائم احساس دردناکی را به همراه ندارند، اما بسیار ناراحت کننده هستند و در قفسه سینه، شکم فوقانی یا پشت گلو احساس می‌شوند. حالت تهوع نیز می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:

• سردرد
• تب
• اسهال
• گاز معده
• استفراغ
• سرگیجه
• درد شکم و احساس کلی ناراحتی در معده

 

پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ

اجتناب از ایجاد تهوع می‌تواند به جلوگیری از بروز حالت آن کمک کند. این شامل اجتناب از موارد زیر است:

• سوسو زدن چراغ که می‌تواند حملات میگرنی را ایجاد کند.
• گرما و رطوبت
• سفرهای دریایی
• بوی قوی مانند عطر و بوی آشپزی

مصرف داروی ضد تهوع هیوسین (اسکوپولامین) قبل از سفر نیز می‌تواند از ابتلا به بیماری حرکتی جلوگیری کند. تغییر در عادات غذایی، مانند خوردن وعده‌های غذایی کوچک و مکرر، می‌تواند به کاهش علائم حالت تهوع کمک کنند. جلوگیری از فعالیت بدنی شدید بعد از غذا نیز می‌تواند تهوع را به حداقل برساند. جلوگیری از خوردن غذاهای تند و چرب نیز می‌توانند به کاهش این حالت کمک کند. نمونه‌هایی از غذاهایی که احتمال تهوع کمتری دارند شامل غلات، کراکر، نان تست، ژلاتین و آبگوشت است.

درمان حالت تهوع و استفراغ

درمان تهوع به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال نشستن در صندلی جلو اتومبیل ممکن است بیماری حرکتی را تسکین دهد. در بیماری‌های حرکتی می‌توان از داروهایی نظیر دیمن هیدرینات (Dimenhydrinate)، آنتی هیستامین یا با استفاده از یک وصله اسکوپولامین برای تسکین صرع استفاده کرد.

مصرف داروها برای رفع علت اصلی حالت تهوع نیز می‌توانند کمک کنند. به طور مثال شامل داروهای كاهش دهنده اسید معده برای GERD یا داروهای تسكین دهنده درد برای سردردهای شدید است. هیدراته نگه داشتن بدن می‌تواند به کمترین میزان کم آبی بعد از فروکش شدن تهوع کمک کند. این شامل گرفتن مایعات کوچک و مکرر، مایعات شفاف مانند آب یا نوشیدنی حاوی الکترولیت است.

هنگامی که خوردن غذا را دوباره شروع کردید، بهتر است تا زمانی که معده به طور کامل پاکسازی نشده است، از رژیم غذایی BRAT نظیر خوردن موز، برنج، سیب و نان تست استفاده کنید.

حال چگونه از حالت تهوع خلاص شویم. تهوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و جلوگیری از آن كاملاً دشوار است. با این حال، با استفاده از برخی از روش‌های زیر می‌توان احساس تهوع را کاهش داد:

داروهای ضد میکروبی: برای کمک به رفع استفراغ و علائم تهوع ممکن است داروهای ضد میکروبی توصیه شود. این‌ها داروهایی ضد تهوع هستند که می‌توانند به کاهش احساس حالت تهوع یا استفراغ کمک کنند. آنها اغلب برای درمان تهوع یا استفراغ ناشی از بیماری حرکتی یا عفونتی استفاده می‌شوند. عوارض جانبی رایج می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خشکی دهان
• خستگی
• سوء‌هاضمه
• کم شدن اشتها
• بی قراری

آنتی بیوتیک‌های مختلفی وجود دارند و هرکدام می‌توانند عوارض جانبی متفاوتی داشته باشند.

زنجبیل (نوشیدنی یا دارو): زنجبیل به طور گسترده‌ای برای کاهش حالت تهوع مفید است. مطالعات نشان داده است که زنجبیل در درمان علائم تهوع و استفراغ ناشی از بارداری و شیمی درمانی موثر است. این دارو عوارض جانبی کمی دارد و می‌تواند به اندازه داروهای آنتی بیوتیک مؤثر باشد. زنجبیل تازه را می‌توان در آشپزی یا به تنهایی از آن استفاده کرد. زنجبیل همچنین به عنوان چای قابل مصرف است.

نعناع: یک مطالعه جدید نشان داده است که نعناع به کاهش تهوع ناشی از شیمی درمانی کمک می‌کند. این ماده را می‌توان به صورت کپسول، چای یا روغن مصرف کرد.

نوشیدنی‌های ورزشی: براساس تحقیقات، مایعات شور مانند آنهایی که در نوشیدنی‌های ورزشی جایگزین الکترولیت موجود هستند، می‌توانند به کاهش حالت تهوع کمک کنند.

پروتئین: وعده‌های غذایی که در درجه اول از غذاهای غنی از پروتئین تشکیل می‌شوند، به جای کربوهیدرات‌ها، توسط محققان پیشنهاد شده‌اند تا تهوع را کاهش دهند.

دارچین: یک مطالعه در سال 2015 نشان داده است که دارچین می‌تواند به کاهش حالت تهوع ناشی از درد قاعدگی کمک کند. دارچین معمولاً در پخت و پز به عنوان طعم دهنده استفاده می‌شود.

نوشیدنی‌های گازدار: نوشیدنی‌های گازداری مانند کوکا کولا می‌توانند باعث نفخ و بدتر شدن تهوع شوند.

بدن خود را آبرسانی کنید (هیدراته بمانید): اگر حالت تهوع با استفراغ همراه است، لازم است بدن را با مصرف مرتب آب هیدراته نگه دارید. خوردن غذاهای شور یا نوشیدن نوشیدنی‌های شیرین بدون گازدار می‌توانند برای ترمیم قندها و نمک‌های از دست رفته ناشی از استفراغ مفید باشند.

پرهیز از غذاهای پرادویه: رژیم BRAT ممکن است برای کاهش تهوع توصیه شود. استفاده از یک رژیم غذایی شیرین به کاهش تهوع کمک خواهد کرد. هر غذایی با طعم‌های قوی ممکن است معده را بیشتر تحریک کنند. به عنوان مثال، رژیم BRAT اغلب برای تسکین علائم مسمومیت غذایی یا عفونت استفاده می‌شود که از موز، برنج، سیب و نان تست تشکیل شده است.

تغییرات فیزیکی بدن برای درمان تهوع

جلوگیری از خم شدن به جلو: برخی فعالیت‌ها و وضعیت‌های روزمره مانند این نیز می‌تواند حالت تهوع را افزایش دهد. جلوگیری از خم شدن به جلو می‌تواند فشار بر معده را کاهش داده و علائم را بهبود بخشد.

صاف نشستن: صاف نگه داشتن بدن می‌تواند به عمل هضم کمک کند و ممکن است موجب بهبود حالت تهوع شود.

حرکت کمتر: حرکت بیش از حد می‌تواند حالت تهوع را بدتر کند، به خصوص اگر ناگهانی یا شدید باشد.

کنترل تنفس: تحقیقات نشان داده است که گرفتن نفس‌های عمیق با سرعتی آرام و ثابت می‌توانند به کاهش احساس تهوع کمک کنند.

طب سوزنی مچ دست: بررسی شواهدی در سال 2009 نشان داده است که طب سوزنی مچ دست می‌تواند به کاهش حالت تهوع بعد از عمل کمک کند. با این حال، نسخه جدیدتر این بررسی نشان می‌دهد که، این شواهد از کیفیت پایینی برخوردار بودند. تحقیقات بیشتری لازم است برای تعیین اینکه آیا طب سوزنی مچ دست می‌تواند به طور مؤثر تهوع را کاهش دهد یا خیر.

استفراغ: استفراغ می‌تواند در مواردی مانند حالت تهوع ناشی از مسمومیت غذایی یا الکل، به کاهش تهوع کمک کند. با این حال، این روش فقط باعث تسکین کوتاه مدت می‌شود و همچنین می‌تواند تهوع را بدتر کند.

 

تشخیص علت حالت تهوع

با یک آزمایشگاه تخصصی تحرک دستگاه گوارش، یک آزمایش عیب یابی جامع و چند منظوره، چه در داخل و خارج از آزمایشگاه، برای تشخیص سریع و دقیق وضعیت ارائه می‌شود. بسیاری از افراد به یک یا چند آزمایش نیاز دارند، از جمله موارد زیر:

آزمایش خون: با استفاده از نمونه خون ممکن است تعدادی آزمایش انجام شوند که شامل موارد زیر هستند:

• برای جستجوی علائم کم خونی و عفونت، شمارش کامل خون انجام می‌شود.
• آزمایش پانل عملکرد الکترولیت و کلیه به دنبال ناهنجاری‌های الکترولیت و مشکلات کبدی است.
• آزمایش آلبوین برای ارزیابی وضعیت تغذیه ای فرد است.

مطالعه تخلیه معده: با استفاده از فناوری تصویربرداری پیشرفته و مقدار کمی ‌از مواد رادیواکتیو (هسته‌ای) می‌توان به بررسی سرعت انتقال مواد غذایی از معده به روده کوچک پس از خوردن یک وعده غذایی کوچک پرداخت.

سیستم مانیتور دستگاه گوارش کپسول بی سیم: بلعیدن قرص با یک سیستم کنترل بی سیم کوچک در داخل آن قرص هوشمند، برای ثبت سطح اسید، دما و فشار در دستگاه گوارش استفاده می‌شود. تست بیسیم متحرک به ما این امکان را می‌دهد تا ببینیم معده، روده کوچک و روده بزرگ با چه سرعتی (کند یا سریع) خالی می‌شوند. بدن نمی‌تواند این قرص‌های هوشمند را هضم کند و سرانجام با حرکت روده از آن خارج می‌شوند.

مانومتری گاستروودودنال: با کمک یک لوله انعطاف پذیر کوچک، دوربین ریز و وسایل مخصوصی که از دهان به داخل مری عبور می‌کنند (آندوسکوپ)، اندازه گیری می‌کنیم که عضلات نرم در معده و روده کوچک، چقدر منقبض و منبسط می‌شوند.

مانومتری مری: با عبور دادن یک لوله کوچک از طریق بینی به مری، این آزمایش به پزشک این اجازه را می‌دهد که فشار و انقباضات عضلات را اندازه گیری کند.

آزمایش عملکرد اتونومیک: یک سری آزمایش‌ه، از جمله تست تنفس، آزمایش تعرق و احتمالاً سونوگرافی برای ارزیابی بخشی از مغز که مسئول تنظیم دستگاه گوارش (سیستم عصبی خودمختار) است، صورت می‌گیرد.

 

حالت تهوع و استفراغ در زنان باردار

حالت تهوع در دوران بارداری كه به آن بیماری صبحگاهی نیز گفته می‌شود، می‌تواند نشانه خوبی باشد. مطالعات نشان داده است که زنان مبتلا به حالت تهوع و استفراغ در سه ماهه اول نسبت به زنان بدون این علائم خطر سقط جنین کمتری دارند. ممکن است تهوع و استفراغ در دوران بارداری نشان دهد که شما در حال ترشح هورمون‌های مورد نیاز برای یک بارداری سالم هستید.

تحقیقات نشان می‌دهند تهوع و استفراغ در دوران بارداری ممکن است به دلیل اثرات گنادوتروپین کوریونی انسان (HCG) باشد. زنان باردار کمی بعد از تخمک بارور شده به لایه رحم، HCG تولید می‌کنند. زنان مبتلا به بیماری شدید صبحگاهی (hyperemesis gravidarum) میزان HCG بالاتری نسبت به سایر زنان باردار دارند.

علاوه بر این، زنان باردار که احتمال ابتلا به بیماری صبحگاهی را تجربه می‌کنند، سطح HCG بالاتری نیز دارند. به همین ترتیب، استروژن، هورمون دیگری که در دوران بارداری افزایش می‌یابد، باعث شدت تهوع و استفراغ در دوران بارداری می‌شود.

با این حال، سطح بالای هورمون بارداری به طور مداوم با تهوع و استفراغ همراه نیست.  البته به خاطر داشته باشید که عدم تهوع و استفراغ در دوران بارداری دلیل نگرانی نیست. برخی از زنان با بارداری سالم هیچگاه بیماری صبحگاهی را تجربه نمی‌کنند.

چشم انداز بیماران مبتلا به حالت تهوع و استفراغ

تهوع اغلب به خودی خود و بدون درمان از بین می‌رود. این حالت یک علامت شایع در اوایل بارداری است  اما اگر کسی گمان می کند که باردار است، برای تشخیص دقیق باید آزمایش بارداری را انجام دهد. افراد مبتلا به تهوع مزمن یا شدید ممکن است طیف گسترده‌ای از شرایط را داشته باشند، بنابراین افراد نباید به خود تشخیصی روی بیاورند. اگر دلیل تهوع مشخص نیست، باید به پزشک مجرب مراجعه کرد.