پانکراتیت التهاب پاتولوژیک پانکراس است. پانکراس شما در پشت معده، نزدیک روده کوچک قرار دارد. پانکراس آنزیم‌هایی آزاد می‌کند که به شما در هضم غذا کمک می‌کنند همچنین نحوه کنترل گلوکز در بدن را تنظیم می‌کند.
پانکراتیت می‌تواند به سرعت ایجاد شود و از بین برود یا یک مشکل مزمن باشد. درمان این بیماری به حاد یا مزمن بودن پانکراتیت بستگی خواهد داشت.
فهرست مطالب
علائم پانکراتیت
بیشتر افرادی که پانکراتیت حاد یا مزمن دارند، درد فوقانی بخش میانی شکم را به عنوان علامت اصلی خود تجربه می‌کنند. برخی از افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن ممکن است در اسکن یا تصویربرداری تشخیصی خود التهاب پانکراس را مشاهده کنند، اما در غیر این صورت هیچ علامتی نخواهند داشت.
علائم دیگر پانکراتیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دردی که در قسمت فوقانی بدن پیچیده می‌شود و کمر را به صورت یک نوار یا زنجیر اتصال درگیر می‌کند.
- سوءهاضمه
- حالت تهوع یا استفراغ
- حساسیت شکمی
- لاغری ناخواسته
- نفخ با شکم متسع (متورم)
- سکسکه
- تب
افرادی که مبتلا به پانکراتیت مزمن هستند ممکن است دچار استئاتوره “steatorrhea” که مدفوع چربی است و بوی بد می‌دهد، شوند.
استئاتوره می‌تواند نشانه سوء جذب “malabsorption” باشد. این بدان معنی است که شما تمام مواد مغذی ضروری خود را دریافت نمی‌کنید، زیرا لوزالمعده آنزیم‌های گوارشی مناسب را به منظور تجزیه غذای شما ترشح نمی‌کند.
انواع پانکراتیت
به طور کلی پانکراتیت به دو دسته حاد یا مزمن تقسی می‌شود. پانکراتیت نکروزان “Necrotizing” می‌تواند در موارد شدیدتر پانکراتیت حاد ایجاد کند. درمان هر نوعی از پانکراتیت به شدت علائم بستگی دارد.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد دلیل اصلی پذیرش در بیمارستان جهت رفع مشکلات دستگاه گوارش است. براساس اخبار و اطلاعات موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK)، سالانه حدود 275000 آمریکایی به دلیل پانکراتیت حاد در بیمارستان بستری می‌شوند.
شروع پانکراتیت حاد غالباً ناگهانی است. معمولاً التهاب طی چند روز پس از شروع درمان برطرف می‌شود اما برخی از موارد ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند.
پانکراتیت حاد در بزرگسالان بسیار بیشتر از کودکان است. سنگ صفرا علت اصلی پانکراتیت حاد در بزرگسالان است.
همچنین این بیماری می‌تواند به پانکراتیت مزمن تبدیل شود خصوصاً اگر سیگار می‌کشید یا مرتباً الکل می‌نوشید.
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن التهابی در پانکراس است که به طور مداوم ایجاد می‌گردد یا در مدت زمان طولانی اتفاق می‌افتد.
افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن آسیب دائمی به لوزالمعده و سایر عوارض را به طور مداوم مشاهده می‌کنند. بافت اسکار از این التهاب به صورت مداوم تشدید می‌شود.
پانکراتیت می‌تواند به سلول‌های تولید کننده انسولین آسیب برساند، هورمونی که توسط لوزالمعده آزاد می‌شود و میزان قند خون را تنظیم می‌کند. این وضعیت در حدود 45 درصد از افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن را به سمت دیابت هدایت می‌کند.
استفاده طولانی مدت از الکل مسبب ایجاد حدود 70 درصد موارد پانکراتیت مزمن در بزرگسالان است. بیماری‌های خودایمنی و ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک نیز می‌توانند باعث پانکراتیت مزمن در برخی از افراد شوند.
پانکراتیت نکروزان “Necrotizing”
موارد شدید پانکراتیت حاد می‌تواند به پانکراتیت نکروزان تبدیل شود. این نوع از پانکراتیک به مرگ سلول‌ها به دلیل بیماری اشاره دارد. به طور معمول در صورت عدم درمان پانکراتیت، این مورد در حدود 10 درصد موارد حاد پانکراتیت اتفاق می‌افتد.
التهاب ناشی از پانکراتیت می‌تواند باعث نشت آنزیم‌های گوارشی در لوزالمعده شود. این شرایط می‌تواند منجر به آسیب و مرگ بافت و نهایتا منجر به پانکراتیت نکروزان شود. پزشک شما ممکن است سونوگرافی یا سی تی اسکن شکمی را جهت تشخیص این بیماری تجویز کند.
اگر به پانکراتیت نکروزان مبتلا هستید، ممکن است پزشک از بافت مرده نمونه بگیرد تا مطمئن شود که عفونی نشده است. اگر مبتلا به عفونت باشید، احتمالاً باید آنتی بیوتیک مصرف کنید و احتمالا برداشتن بافت مرده لازم و ضروری است.
عفونت بافت مرده خطر مرگ ناشی از پانکراتیت نکروزان را افزایش می‌دهد، بنابراین انتخاب و تشخیص نوع درمان در اسرع وقت بسیار مهم است. حتما در مورد تشخیص و درمان پانکراتیت نکروزان بیشتر مطالعه نمایید.
علل ابتلا به پانکراتیت
پانکراتیت حاد و مزمن دلایل مشابهی دارند. این موارد شامل گزینه‌های زیر است:
- سنگ صفرا
- نوشیدن الکل زیاد
- مصرف برخی از داروها
- سرطان پانکراس
- جراحی شکم
- عفونت‌ها
- فیبروز کیستیک
- وارد شدن آسیب به شکم شما
- مقادیر بالای کلسیم یا تری گلیسیرید (نوعی چربی) در خون نیز می‌تواند منجر به پانکراتیت مزمن شود.
سنگ صفرا شایع‌ترین علت پانکراتیت حاد است. سنگ‌های صفراوی توده‌های کوچک و جامدی هستند که از صفرا تشکیل می‌شوند، مایعی که به هضم غذا کمک می‌کند.
یک سنگ صفرا در اندازه بزرگ می‌تواند در محل اتصال مجرای اصلی لوزالمعده و مجرای صفراوی مشترک گیر کند. این مجاری به درون اثنی عشر، قسمت اول روده کوچک تخلیه می‌شوند.
مجرای لوزالمعده آنزیم‌های هضم را از لوزالمعده حمل می‌کند. مجرای صفراوی مشترک، صفرا یا سایر مواد را از کبد و کیسه صفرا حمل می‌کند. یک سنگ صفرا گیر کرده می‌تواند پشتیبان این مواد باشد و منجر به التهاب در مجرای صفراوی مشترک و پانکراس شود.
تشخیص پانکراتیت
احتمالاً پزشک شما از ترکیبی از آزمایشات خونی و مطالعات تصویربرداری به منظور تشخیص استفاده خواهد کرد. اگر به پانکراتیت حاد مبتلا هستید، درد شدید شکمی خواهید داشت و آزمایش خون ممکن است افزایش قابل توجهی در سطح آنزیم‌های پانکراس را نشان دهد.
انواع مختلف سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن می‌تواند آناتومی لوزالمعده، علائم التهاب و اطلاعات مربوط به مجاری صفراوی و پانکراس را نشان دهد. همچنین با انجام آزمایش تخصصی چربی مدفوع می‌توان اندازه غیر طبیعی و غیر استاندارد چربی مدفوع را تشخیص داد.
تست عملکرد پانکراس
آزمایش عملکرد پانکراس که آزمایش تحریک ترشحات نیز نامیده می‌شود، به این موضوع اشاره می‌کند که آیا پانکراس شما به طور طبیعی به ترشح پاسخ می‌دهد یا خیر. سکرتین “Secretin” هورمونی است که باعث می‌شود لوزالمعده شما مایعی آزاد کند که به هضم غذا کمک می‌کند.
در طول آزمایش، پزشک لوله‌ای را از طریق بینی یا گلو به روده کوچک شما هدایت می‌کند. آن‌ها در رگ‌های شما ترشح می‌کنند و سپس نمونه‌هایی از مایع را از طریق لوله می‌گیرند.
پزشک شما جهت کمک به تشخیص پانکراتیت یا سایر شرایط و بیماری‌های موثر بر لوزالمعده، مایعات را به آزمایشگاه می‌فرستد. برای آماده شدن جهت انجام آزمایش عملکرد پانکراس اطلاعات کاملی کسب نمایید.
درمان پانکراتیت
به منظور درمان پانکراتیت حاد یا مزمن اغلب نیاز به بستری شدن در بیمارستان است. پانکراس یکی از عوامل اصلی در روند هضم شما است و برای بهبود عملکرد به درمان نیاز دارد.
به همین دلیل ممکن است مایعات و مواد مغذی را متناسب با تزریق وریدی (IV) یا از طریق لوله‌ای که مستقیم از بینی به معده شما می‌رود، دریافت کنید. به این بخش، لوله تغذیه بینی و معده گفته می‌شود.
دارو ممکن است به کنترل درد کمک کند. اگر پانکراس شما به تنهایی آنزیم‌های کافی تولید نکند، شما ممکن است طبق تجویز پزشک، آنزیم‌های گوارشی مصنوعی جهت درمان پانکراتیت مزمن دریافت کنید.
شروع مجدد رژیم خوراکی به شرایط شما بستگی دارد. بعضی از افراد بعد از دو روز احساس بهتری دارند. افراد دیگر برای بهبودی کافی به یک یا دو هفته زمان نیاز دارند.
عمل جراحی
اگر سایر روش‌های درمانی موثر واقع نشوند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. اگر پزشک شما بیماری سنگ کیسه صفرا را تشخیص دهد، جراحی به منظور برداشتن کیسه صفرا ممکن است کمک کننده باشد. همچنین جراحی می‌تواند قسمت‌های آسیب دیده‌ی لوزالمعده شما را از بین ببرد.
رژیم پانکراتیت
یک رژیم غذایی کم چربی و سالم نقش مهمی در بهبودی و درمان پانکراتیت دارد. به ویژه افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، می‌بایست مراقب میزان چربی مصرفی خود باشند زیرا در این شرایط عملکرد پانکراس آن‌ها به خطر می‌افتد.
سعی کنید غذاهای زیر را محدود کنید یا از خوردن آن‌ها بپرهیزید:
- گوشت قرمز
- غذای سرخ شده
- لبنیات پرچرب
- دسرهای شیرین
- نوشیدنی‌های شیرین
- کافئین
- الکل
در طول روز وعده‌های غذایی کمتری مصرف کنید تا استرس کمتری به سیستم هضم بدن شما وارد شود. از غذاهایی که سرشار از پروتئین و آنتی اکسیدان هستند استفاده کنید و مایعات زیادی بنوشید تا بدن شما هیدراته بماند.
همچنین پزشک ممکن است جهت اطمینان از دریافت مواد مغذی مورد نیاز شما، مکمل‌های ویتامین تجویز کند. در مورد پیروی از رژیم غذایی برای بهبودی بیماری پانکراتیت با پزشک خود مشورت نمایید.
درمان‌های خانگی پانکراتیت
اگر فکر می‌کنید به بیماری‌های لوزالمعده یا پانکراتیک مبتلا هستید، به خصوص اگر در شکم خود درد مداوم دارید، می‌بایست به پزشک مراجعه کنید. مراحل و اقداماتی وجود دارد که می‌توانید جهت تکمیل درمان و پیشگیری از پانکراتیت در خانه انجام دهید.
تغییر سبک زندگی
استعمال دخانیات را متوقف کنید و نوشیدن بیش از حد الکل را کنترل کنید، تا به شما در درمان و ترمیم سریع و کامل بیماری کمک کند. در صورت نیاز به کمک، این موارد را با پزشک خود در میان بگذارید.
حفظ وزن سالم و استاندارد می‌تواند به شما در جلوگیری از ابتلا به سنگ کیسه صفرا که دلیل اصلی پانکراتیت است، کمک کند. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و هیدراته نیز می‌تواند به شما در درمان و جلوگیری از بیماری پانکراتیت کمک کند.
تکنیک‌های جایگزین به منظور کنترل درد
احتمالاً در بیمارستان به شما داروی ضد درد داده می‌شود. درمان‌های جایگزین نیز ممکن است به کاهش درد پانکراتیت کمک کنند.
اگر درمان‌های معمول درد شما را کاهش نمی‌دهند، شما می‌توانید یوگا و ورزش‌های آرامش بخشی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن را امتحان کنید. این روش‌های درمانی جایگزین بر حرکات آهسته و سنجیده متمرکز هستند که می‌توانند ذهن شما را از ناراحتی دور کنند.
در سال 2017 یک مطالعه با منبع معتبر نشان می‌دهد که طب سوزنی ممکن است درد را برای افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن در دوره‌ای کوتاه تسکین دهد. اگرچه مطالعات بیشتری مورد نیاز است اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های آنتی اکسیدانی ممکن است به تسکین درد ناشی از پانکراتیت کمک کنند.
درد پانکراتیت
درد همراه با بیماری پانکراتیت ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. در موارد شدید، ناراحتی ناشی از پانکراتیت مزمن می‌تواند ثابت باشد.
احتمالاً درد شما بعد از غذا خوردن یا دراز کشیدن افزایش می‌یابد. نشستن یا خم شدن به جلو را برای راحتی بیشتر خود امتحان کنید.
فعالیت‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و طب سوزنی ممکن است به بهبود درد ناشی از پانکراتیت کمک کنند. همچنین شما می‌توانید جهت کمک به تسکین درد از داروهای ضد درد یا مکمل‌های آنتی اکسیدانی استفاده کنید.
در حال حاضر عمل جراحی آخرین راه حل برای درمان پانکراتیت است اما تحقیقات انجام شده در سال 2013 نشان می‌دهد که انجام جراحی در مراحل اولیه درمان می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
عوارض پانکراتیت
برخی از افراد ممکن است دچار عوارض شوند. این عوارض نادر است اما در افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن بیشتر دیده می‌شود:
- آسیب کلیه
- سرطان پانکراس
- دیابت
- سوء تغذیه
- عفونت‌های لوزالمعده
پانکراتیت حاد ممکن است خطر ابتلا به مشکلات تنفسی را افزایش دهد. همچنین می‌تواند باعث ایجاد کیست‌های کاذب در هنگام جمع شدن بافت و سایر بقایای موجود در لوزالمعده شما شود. این موارد ممکن است به خودی خود از بین بروند. در صورت پارگی ممکن است باعث عفونت و خون‌ریزی شوند که در صورت عدم درمان کشنده است.
عوامل خطرزا در ابتلا به پانکراتیت
چندین عامل خطرزا، ابتلا به پانکراتیت را افزایش می‌دهد.
این عوامل شامل موارد زیر است:
- استفاده زیاد و غیر طبیعی از الکل
- چاقی
- سیگار کشیدن
- ژنتیک
مردان بیشتر از زنان به پانکراتیت مزمن مبتلا می‌شوند.
ترکیبی از عوامل خطرزای ابتلا به بیماری مانند سیگار کشیدن و داشتن سابقه خانوادگی پانکراتیت، احتمال ابتلا به پانکراتیت را افزایش می‌دهد. همچنین سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل ممکن است خطر تبدیل پانکراتیت حاد به پانکراتیت مزمن را افزایش دهد.
پیشگیری از پانکراتیت
بسته به علت بیماری ممکن است نتوانید از پانکراتیت پیشگیری کنید. چندین اقدام وجود دارد که می‌توانید جهت کاهش خطر ابتلای خود انجام دهید:
- نوشیدنی‌های الکلی خود را محدود کنید.
- سیگار نکشید.
- وزن سالم و استاندارد داشته باشید.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
خوردن غذاهای سرشار از فیبر و پرهیز از مصرف شکر به شما در جلوگیری از سنگ کیسه صفرا که دلیل اصلی پانکراتیت حاد است، کمک می‌کند.
چشم انداز بیماری پانکراتیت
شما می‌توانید ابتلا به پانکراتیت را با رعایت سبک زندگی سالم و در صورت لزوم درمان پزشکی کنترل کنید. به منظور کاهش خطر ابتلا به پانکراتیت و کمک به بهبودی، عدم مصرف سیگار و نوشیدن زیاد الکل بسیار مهم است.
در صورت بروز مجدد علائم، در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.
جهت تشخیص و درمان بیماری پانکراتیت به کدام متخصص مراجعه شود؟
اگر پس از انجام معاینات و آزمایشات، پزشک تشخیص دهد که شما مبتلا به پانکراتیت هستید، می‌بایست به متخصص گوارش “gastroenterologist” ارجاع داده شوید. متخصص بیماری‌های معده و روده با توجه به تاریخچه‌ی بیماری و آزمایشات، درمان را آغاز می‌کند. رعایت نکات مطرح شده از سوی پزشک، سرعت بهبودی را افزایش می‌دهد.
منبع: www.healthline.com
