اختلال خلقی یک مشکل در بهداشت روانی است که در درجه اول بر وضعیت عاطفی فرد تأثیر می‌گذارد. این وضعیت نوعی اختلال است که در آن فرد دوره‌های طولانی شادی شدید، غم شدید یا هر دو را تجربه می‌کند.
بسته به شرایط و نوع اختلال، تغییر روحیه فرد طبیعی است. با این حال به منظور تشخیص اختلال خلقی، علائم باید چندین هفته یا بیشتر دیده و بررسی شود. اختلالات خلقی می‌تواند باعث تغییراتی در رفتار شما شود و توانایی شما در برخورد با فعالیت‌های معمول مانند کار یا تحصیل را تحت تأثیر قرار دهد.
دو مورد از شایعترین آن‌ها اختلالات خلقی افسردگی و اختلال دو قطبی است. در این مقاله این اختلالات و بسیاری از زیرگروه‌های آن‌ها بررسی می‌شود.
افسردگی (افسردگی اساسی یا بالینی). افسردگی یک اختلال روانی شایع است. غم یا اندوه پاسخی معمول به یک واقعه یا بحران آسیب‌زای زندگی مانند مرگ همسر یا یکی از اعضای خانواده، از دست دادن شغل یا بیماری بزرگ است. با این حال هنگامی که افسردگی وجود داشته باشد و وقایع استرس زا به پایان رسیده باشد یا علت مشخصی برای آن وجود نداشته باشد، پزشکان افسردگی را به عنوان افسردگی بالینی یا بزرگ طبقه بندی می‌کنند. به منظور این که فرد مبتلا به افسردگی بالینی تشخیص داده شود، علائم باید حداقل دو هفته ادامه داشته باشد.
فهرست مطالب
انواع مختلف افسردگی وجود دارد:
علائم ممکن است بسته به نوع اختلال متفاوت باشد:
-
افسردگی پس از زایمان (peripartum depression).
این نوع افسردگی در دوران بارداری یا پس از زایمان رخ می‌دهد.
-
اختلال افسردگی مداوم (دیستیمیا “dysthymia”).
این بیماری یک نوع افسردگی مزمن است که می‌تواند حداقل برای دو سال ادامه یابد. در این مدت علائم ممکن است شدت پیدا کنند.
-
اختلال عاطفی فصلی (SAD).
این نوع دیگری از افسردگی است که در فصول خاصی از سال رخ می‌دهد. به طور معمول در اواخر پاییز یا اوایل زمستان شروع می‌شود و تا بهار یا تابستان ادامه دارد. گاها علائم SAD در اواخر بهار یا تابستان نیز دیده می‌شوند. علائم اختلال عاطفی فصلی زمستان ممکن است شبیه علائم افسردگی اساسی باشد. این علائم در طول بهار و تابستان تمایل به کاهش یا از محو شدن دارند.
-
افسردگی روان پریشی.
این وضعیت نوعی افسردگی شدید است که همراه با دوره‌های روان پریشی مانند خیال (دیدن یا شنیدن چیزهایی که دیگران انجام نمی‌دهند) یا توهم (داشتن عقاید ثابت اما غلط) است. این شرایط ممکن است ناراحت کننده یا نگران کننده باشند و اغلب مضمونییا موضوعی دارند.
-
افسردگی مربوط به یک بیماری پزشکی، دارو یا سوءمصرف مواد.
-
اختلال دو قطبی (اختلال جنون یا افسردگی).
اختلال دو قطبی با نوسانات خلقی در دوره‌های افسردگی با نام شیدایی معرفی می‌شود. وقتی کسی احساس بی‌حوصلگی دارد، علائم ممکن است شبیه علائم افسردگی بالینی باشد. اپیزودهای افسردگی با اپیزودهای شیدایی یا دیوانگی جایگزین می‌شوند. در طی یک دوره شیدایی ممکن است فرد احساس سرخوشی کند همچنین این امکان وجود دارداحساس تحریک پذیری و فعالیت او افزایش یابد.
اختلال دو قطبی چهار نوع اساسی دارد.:
-
دو قطبی I
این نوع از اختلال شدیدترین شکل بیماری است. دوره‌های شیدایی حداقل هفت روز طول می‌کشد همچنین ممکن است به حدی شدید باشد که فرد بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. دوره‌های افسردگی نیز رخ می‌دهد که اغلب حداقل دو هفته ادامه دارد. گاهی علائم شیدایی و افسردگی همزمان مشاهده می‌شوند.
-
اختلال دو قطبی II
این اختلال باعث ایجاد چرخه‌های افسردگی مشابه با دو قطبی نوع اول می‌شود. یک فرد مبتلا به این بیماری، هیپومانیا “hypomania” را نیز تجربه می‌کند که نوع شدیدتری از شیدایی است. دوره‌های هیپومانیک به اندازه دوره های شیدایی شدید و برهم زننده نیستند. فردی با اختلال دوقطبی II معمولاً قادر به انجام مسئولیت‌های روزمره است و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.
-
اختلال سیکلوتیمیا “cyclothymia”-
معمولا این نوع اختلال دو قطبی به عنوان نوع خفیف‌تری از اختلال دو قطبی تعریف شده است. افراد مبتلا به سیکلوتیمیا در مدت طولانی دچار تغییرات خلقی نامنظم و مداوم از “highs”خفیف تا متوسط احساسی تا “lows” خفیف تا متوسط می‌شوند. علاوه بر این، تغییرات خلقی می‌تواند به سرعت و در هر زمان رخ دهد. فقط در دوره‌های کوتاهی، خلق و خوی طبیعی وجود دارد. برای این که یک بیمار بزرگسال با اختلال نوع سیکلوتایمیک “cyclothymic” تشخیص داده شود، علائم باید حداقل به مدت 2 سال بررسی شود. برای کودکان و نوجوانان، علائم باید حداقل برای یک سال مشاهده و بررسی گردد.
-
اختلال دوقطبی “دیگر” یا “نامشخص”
علائم این نوع اختلال دو قطبی با معیارهای یکی از انواع بالا مطابقت نمی‌کند اما همچنان در افراد تغییرات قابل توجه و غیر عادی در خلق و خو وجود دارد.
سایر اختلالات خلقی
-
اختلال نارسایی قبل از قاعدگی
این نوع اختلال خلقی هفت تا 10 روز قبل از قاعدگی رخ می‌دهد و در طی چند روز اول شروع قاعدگی از بین می‌رود. محققان معتقدند این اختلال در اثر تغییرات هورمونی مربوط به چرخه قاعدگی ایجاد می‌شود. علائم ممکن است شامل عصبانیت، تحریک پذیری، تنش، کاهش علاقه به فعالیت‌های معمول و مشکلات خواب باشد.
-
اختلال انفجاری متناوب
این یک اختلال خلقی کمتر شناخته شده است و با علائمی مانند خشم بی دلیل مشخص می‌شود. معمولاً به آن “flying into a rage for no reason” گفته می شود. در فردی که دارای اختلال انفجاری متناوب است، طغیان‌های رفتاری متناسب با شرایط نیست.
چه عواملی باعث اختلالات خلقی می‌شود؟
بسته به نوع اختلال ممکن است چندین عامل اساسی وجود داشته باشد. عوامل مختلف ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و سایر موارد با اختلالات خلقی مرتبط است.
عوامل خطرزا عبارتند از:
- سابقه خانوادگی
- تشخیص قبلی اختلال خلقی
- ضربه، استرس یا تغییرات عمده زندگی در موارد افسردگی
- بیماری جسمی یا استفاده از داروهای خاص. این افسردگی با بیماری‌های بزرگی مانند سرطان، دیابت، پارکینسون و بیماری قلبی در ارتباط است.
- ساختار و عملکرد مغز در صورت اختلال دو قطبی
علائم اختلالات خلقی شایع چیست؟
علائم به نوع اختلال خلقی بستگی دارد:
علائم افسردگی اساسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بیشتر اوقات یا تقریباً هر روز احساس غم و اندوه می‌کنید.
- کمبود انرژی یا احساس کندی
- احساس بی ارزشی یا ناامیدی
- از دست دادن اشتها یا پرخوری
- افزایش وزن یا کاهش وزن
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که در گذشته از آن لذت می‌بردید.
- خوابیدن زیاد یا کم
- افکار مکرر در مورد مرگ یا خودکشی
- مشکل در تمرکز یا توجه
علائم اختلال دو قطبی ممکن است شامل افسردگی و شیدایی باشد.
علائم دوره‌های هیپومانیک یا جنون عبارتند از:
- احساس فوق العاده زیاد انرژی یا سرخوشی
- گفتار یا حرکت سریع
- حساسیت، بی قراری یا تحریک پذیری
- رفتارهای خطرآفرین مانند هزینه کردن زیاد یا رانندگی بی پروا
- افزایش غیرمعمول فعالیت یا تلاش برای انجام بیش از حد کارهای همزمان
- افکار مسابقه‌ای
- بی خوابی یا مشکل خواب
- بدون هیچ دلیل مشخصی احساس تلاطم روحی یا تحریک پذیری می‌کنید.
چگونه اختلالات خلقی تشخیص داده می‌شوند؟
این احتمال وجود دارد که پزشک شما معاینه بدنی انجام دهد تا علل فیزیولوژیکی علائم مانند مشکل تیروئید، بیماری‌های دیگر یا کمبود ویتامین را رد کند. پزشک در مورد سابقه پزشکی شما، هر دارویی که مصرف می‌کنید و این که آیا شما یا هر یک از اعضای خانواد‌تان اختلالات خلقی داردید، سوالاتی می‌پرسد. یک متخصص بهداشت روان مانند روانشناس یا روانپزشک، مصاحبه یا نظرسنجی انجام می‌دهد و در مورد علائم شما، عادت‌های خواب و غذا خوردن و سایر رفتارها سوال می‌کند.
چگونه اختلالات خلقی درمان می‌شوند؟
درمان بستگی به بیماری خاص و علائم مشخص بیماری دارد. معمولاً درمان شامل ترکیبی از دارو و روان درمانی است (“گفتگو درمانی” نیز نامیده می‌شود). جلسات درمانی ممکن است توسط یک روانشناس، روانپزشک یا سایر متخصصان بهداشت روان انجام شود.
داروهایی برای درمان افسردگی یا اختلالات دو قطبی
-
داروهای ضد افسردگی
داروهای مختلفی برای درمان افسردگی و دوره‌های افسردگی اختلال دو قطبی موجود است. برخی از داروهای پرمصرف، مهارکننده‌های انتخابی جذب سروتونین (SSRI) هستند. این موارد شامل سیتالوپرام (Celexa®)، اسکیتالوپرام (Lexapro®)، سرترالین (Zoloft®)، فلوکستین (Prozac®) و پاروکستین (Paxil®) است. معمولاً مهارکننده‌های جذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI) مانند دولوکستین (Cymbalta®) و ونلافاکسین (Effexor®) نیز تجویز می‌شوند و از نظر عملکرد مشابه SSRI هستند. بوپروپیون (Wellbutrin®) برای درمان افسردگی و اختلال عاطفی فصلی استفاده می‌شود. این توضیحات نشان دهنده عملکرد متفاوت از SSRI یا SNRI است. انواع قدیمی ضد افسردگی شامل داروهای ضد افسردگی tricylic، مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز “monoamine oxidase” و ضد افسردگی‌های tetracyclic است. اگرچه مشخص شده که انواع مختلف آن‌ها به یک اندازه کار می‌کنند اما برخی از داروهای ضد افسردگی بسته به وضعیت فرد ممکن است موثرتر باشند. مصرف داروهای ضد افسردگی طبق تجویز و ادامه مصرف حتی در صورت بهبودی بسیار مهم است. معمولاً یک داروی ضد افسردگی باید 4 تا 6 هفته قبل از شروع به جلسات درمانی تجویز شوند.
-
تثبیت کننده‌های خلقی
این داروها به تنظیم تغییرات خلقی که به وسیله اختلال دو قطبی یا سایر اختلالات رخ می‌دهد کمک می‌کنند. آن‌ها فعالیت غیر طبیعی مغز را کاهش می‌دهند. در برخی موارد ممکن است تثبیت کننده‌های خلقی همراه با داروهای ضد افسردگی نیز تجویز شوند. برخی از پرکاربردترین تثبیت کننده‌های خلقی شامل داروهای لیتیم “lithium” و ضد تشنج مانند اسید والپروئیک “valproic acid” (والپروئیک)، لاموتریژین “lamotrigine” (لمیکتال)، کاربامازپین (Tegretol®) و اگزکاربازپین (Trileptal®) هستند.
-
آنتی سایکوتیک “Antipsychotics”
بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی که دچار شیدایی یا دوره‌های مختلف افسردگی می‌شوند ممکن است با داروی ضد روان پریشی غیرمعمول مانند آریپیپرازول “aripiprazole” (Abilify®) درمان شوند. اگر علائم فقط با داروی ضد افسردگی کنترل نشوند، گاهی اوقات از داروهای روان پریشی غیرمعمول نیز برای درمان افسردگی استفاده می‌گردد.
روان درمانی (گفتاردرمانی)
بیماران مبتلا به افسردگی و سایر اختلالات خلقی ممکن است از انواع مختلف جلسات روان درمانی یا مشاوره بهره مند شوند.
انواع درمان عبارتند از:
- درمان شناختی-رفتاری
- درمان بین فردی
- درمان حل مسئله
- روش‌های درمانی تحریک مغز
این تصور وجود دارد که روش‌های درمانی تحریک مغز به وسیله ایجاد تغییر در مواد شیمیایی مغز که با علائم افسردگی و اختلالات دو قطبی مرتبط هستند، عمل می‌کنند.
انواع مختلفی از روش‌های درمانی تحریک مغزی وجود دارد از جمله:
-
الکتروشوک درمانی (ECT)
مدت‌هاست که ECT برای درمان افسردگی شدید یا اختلال دو قطبی در مواردی که دارو یا روان درمانی ناموفق بوده استفاده می‌شود. قبل از انجام ECT، یک بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و یک شل کننده عضله به او داده می‌شود. الکترودها در مکان‌های خاصی روی پوست سر یا پیشانی قرار می‌گیرند. جریان الکتریکی از طریق مغز منتقل می‌شود تا تشنج ایجاد کند. بیمار پس از پنج تا 10 دقیقه بیدار می‌شود. جلسات ECT را می‌توان به صورت سرپایی انجام داد. معمولاً این درمان دو یا سه جلسه در هفته و طی یک دوره دو هفته‌ای یا گاها بیشتر صورت می‌پذیرد. به طور کلی شش تا 12 جلسه لازم است.
-
تحریک مغناطیسی Transcranial مکرر (rTMS)
در این روش غیر تهاجمی از سیم پیچ مغناطیسی برای اعمال پالس‌های کوتاه الکترومغناطیسی به سلول‌های عصبی خاص در مغز استفاده می‌شود. در حالی که پالس‌ها از طریق جمجمه ارسال می‌شوند، آهن ربا در برابر پیشانی قرار می‌گیرد. این روش برای درمان افسردگی اساسی در بیمارانی که حداقل به یک داروی ضد افسردگی پاسخ نمی‌دهند، استفاده می‌شود.
درمان‌های افسردگی فصلی
-
داروهای ضد افسردگی.
مانند SSRI و بوپروپیون و روان درمانی به منظور درمان اختلال عاطفی فصلی استفاده می‌شود. علاوه بر این بیماران ممکن است از نور درمانی و مکمل های ویتامین D بهره مند شوند.
-
نور درمانی.
این روش مدت‌هاست که برای درمان SAD استفاده می‌شود. این ایده بر اساس ایده تکمیل نور طبیعی خورشید با نور مصنوعی در طول پاییز و زمستان ایجاد شده است. معمولا بیماران از یک جعبه نوری استفاده می‌کنند که نور فلورسنت سفید و خنک را تأمین می‌کند. هر روز صبح فرد حدود 20 تا 60 دقیقه در معرض نور مصنوعی قرار می‌گیرد. شدت نور حدود 20 برابر بیشتر از نور معمولی داخلی است.
چشم انداز و آینده افراد مبتلا به اختلالات خلقی چیست؟
این احتمال وجود دارد که اختلالات خلقی مانند افسردگی و اختلال دو قطبی عود کند یا ادامه داشته باشد بنابراین این بیماری ممکن است به درمان طولانی مدت یا مادام العمر نیاز داشته باشد. مصرف داروهای تجویزی طبق دستورالعمل پزشک معالج بسیار مهم است. پس از شروع مصرف داروها ممکن است دو یا شش هفته طول بکشد تا تغییر در علائم را مشاهده نمایید. حتی اگر احساس بهتری دارید مصرف دارو را قطع نکنید.
هر گونه نگرانی در مورد تغییر یا قطع داروها را با پزشک یا متخصص بهداشت خود در میان بگذارید. اگر دارویی که مصرف می‌کنید بی اثر است یا باعث عوارض جانبی ناخوشایندی مانند سردرد، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال می‌شود، ممکن است لازم باشد داروی دیگری را امتحان کنید یا دوز دارو را تنظیم کنید؛ در این وضعیت حتما با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
ثابت شده است که روان درمانی رویکرد درمانی مفیدی است و اغلب همراه با دارو یا درمان تحریک مغز استفاده می‌شود. اشکال و انواع جزئی افسردگی تنها با روان درمانی قابل درمان است. معمولاً روش‌های درمانی تحریک مغزی در صورت عدم موفقیت گزینه‌های درمانی در افرادی که علائم شدید دارند و افرادی که نمی‌توانند عوارض جانبی دارو درمانی را تحمل کنند، آزمایش می‌شوند. هر درمانی نقش بالقوه خود را دارد زیرا هر بیمار مبتلا به اختلال خلقی منحصر به فرد است.
اگر احساس و افکاری مانند خودکشی کردن دارید یا فکر می‌کنید که چگونه به خود یا دیگران آسیب برسانید، بلافاصله کمک بگیرید و با پزشک متخصص مشورت نمایید. یک روان درمانگر در این موضوع به شما کمک خواهد کرد.
منبع:
