رابدومیولیز چیست؟ علائم و درمان آن

رابدومیولیز “Rhabdomyolysis” اختلال تجزیه عضلات استخوانی آسیب دیده است.

تجزیه عضله باعث ترشح میوگلوبین “myoglobin” در جریان خون می‌شود. میوگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را در عضلات شما ذخیره می‌کند. اگر شما میوگلوبین زیادی در خون داشته باشید، این شرایط می‌تواند باعث آسیب کلیوی شود.

سالانه حدود 26000 مورد رابدومیولیز در ایالات متحده گزارش می‌شود.

بیشتر افراد مبتلا به رابدومیولیز، تحت درمان مایعاتی قرار می‌گیرند که از طریق تزریق به رگ‌های آن‌ها (به صورت قطره قطره داخل وریدی (IV)) انجام می‌شود. برخی از افراد به منظور رفع آسیب کلیه در موارد شدیدتر ممکن است به دیالیز یا هموفیلتراسیون “hemofiltration” نیاز داشته باشند.

 

نکات کلیدی در معرفی رابدومیولیز

وقتی بافت‌های عضلانی اسکلتی آسیب دیده از بین می‌روند، اجزای آن‌ها نیز تحت تاثیر قرار گرفته و از بین می‌روند. سپس این اجزا در جریان خون آزاد می‌شوند تا فیلتر شده و از بدن خارج شوند.

چندین مورد از این اجزا می‌توانند منجر به آسیب کلیه شوند که متداول‌ترین آن‌ها میوگلوبین رنگدانه پروتئین است.

میوگلوبین می‌تواند سیستم پیچیده لوله کلیه را مسدود کند. اگر انسداد به اندازه کافی شدید شود، این احتمال وجود دارد که آسیب کلیوی و نارسایی رخ دهد. سایر آنزیم‌های سلولی به ویژه کراتین کیناز (CK) نیز باعث فشار بر کلیه می‌شوند.

بافت‌های عضلانی آسیب دیده مایعات بدن را نیز حفظ می‌کنند. این موضوع می‌تواند باعث کمبود آب بدن و همچنین کاهش جریان خون به کلیه شده و در نتیجه خطر آسیب به اندام را افزایش دهد.

عوارض مرتبط با رابدومیولیز به شدت مورد و عوامل مختلف بیماری بستگی دارد. موارد جزئی ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند و فقط با آزمایشات سرم خون مشاهده شوند. موارد شدید اغلب باعث درد شدید عضلانی می‌شوند و معمولا تهدید کننده زندگی هستند.

 

شناختن علائم رابدومیولیز چگونه است؟

این احتمال وجود دارد که علائم اولیه رابدومیولیز، کم و محدود باشد. این علائم خاص نیستند و ممکن است علائم بیماری‌های دیگر را تقلید کنند.

علائم و نشانه‌های رابدومیولیز ممکن است سخت باشند. این موضوع تا حد زیادی درست است زیرا سیر رابدومیولیز بسته به علت آن متفاوت است و علائم ممکن است در یک ناحیه از بدن بروز کنند یا کل بدن را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین عوارض ممکن است در مراحل اولیه و مراحل بعدی نمایان شوند.

“classic triad” علائم رابدومیولیز عبارتند از: درد عضلانی در شانه‎‌ها، ران‌ها یا کمر. ضعف عضلانی یا مشکل در حرکت دست‌ها و پاها، ادرار قرمز تیره یا قهوه‌ای و کاهش ادرار نیز مشاهده شده است. به خاطر داشته باشید که نیمی از افراد مبتلا به رابدومیولیز ممکن است هیچ علائم مربوط به عضله‌ای نداشته باشند.

علائم رابدومیولیز شامل موارد زیر است:

• ضعف عضلانی
• دفع کم ادرار
• خستگی
• درد
• کبودی
• ادرار تیره و سیاه رنگ
• تکرر ادرار
• تب
• احساس ضعف یا احساس بیماری
• حالت تهوع
• استفراغ
• گیجی
• تحریک

 

چه عواملی باعث ابتلا یا بروز رابدومیولیز می‌شود؟

به طور کلی رابدومیولیز با آسیب عضلانی ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند دلایل فیزیکی، شیمیایی یا ژنتیکی داشته باشد. هر چیزی که به ماهیچه ها آسیب برساند، می‌تواند باعث این وضعیت شود.

دلایل احتمالی ابتلا به رابدومیولیز شامل موارد زیر است:

• ضربه، گرما و فشار

علل ایجاد دلایل ذکر شده عبارتند از:

• یک آسیب جدی و فشار شدید که ممکن است هنگامی رخ دهد که چیز سنگینی روی شما بیفتد.
• گرمازدگی
• سوختگی درجه سه
• رگ‌های خونی مسدود شده
• برخورد صاعقه
• لرز شدید
• آسیب اندام ایسکمیک “ischemic” که درصورت عدم وجود خون کافی در بافت شما اتفاق می‌افتد.
• اعمال عضلانی پاتولوژیک “pathological”
• تصادف با ماشین
• ورزش شدید مانند دویدن در ماراتن

اختلالات ژنتیکی و متابولیکی

برخی از افراد به دلیل شرایط ژنتیکی مانند مشکلات متابولیسم، دچار رابدومیولیز می‌شوند.

• چربی یا lipids
• کربوهیدرات‌ها
• پورین‌ها “purines” که در برخی غذاها وجود دارد مانند ساردین “sardine”، ​​جگر، مارچوبه

همچنین مشکلات متابولیکی مانند موارد زیر می‌توانند باعث رابدومیولیز شوند:

• کم کاری تیروئید یا سطح هورمون تیروئید پایین
• کتواسیدوز “ketoacidosis” دیابتی یا تجمع کتون در بدن
• عدم تعادل الکترولیت‌ها

اختلالات ژنتیکی که می‌توانند منجر به رابدومیولیز شوند عبارتند از:

• کمبود کارنیتین “carnitine”
• بیماری مک آردل “McArdle”
• کمبود لاکتات دهیدروژناز “lactate dehydrogenase”
• دیستروفی عضلانی دوشن “Duchenne”
• عفونت و التهاب

انواع مختلفی از عفونت و التهاب می‌تواند باعث رابدومیولیز شود از جمله موارد زیر:

• عفونت‌های ویروسی
• عفونت‌های باکتریایی
• پلی‌میوزیت “polymyositis”
• درماتومیوزیت “dermatomyositis”
• گزش مار
• داروها و سموم

یکی از دلایل مهم رابدومیولیز، داروهای استاتین “statin” است؛ این داروهای کاهش دهنده کلسترول هستند و بسیاری از افراد از آن استفاده می‌کنند.

استاتین‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آتورواستاتین “atorvastatin” (لیپیتور “Lipitor”)
• روزوواستاتین “rosuvastatin” (کرستور “Crestor”)
• پراواستاتین “pravastatin” (پراواچول “Pravachol”)

اگرچه رابدومیولیز فقط در تعداد کمی از افراد که استاتین مصرف می‌کنند، اتفاق می‎افتد اما افراد  مصرف کننده این داروها می‌بایست به خطر ابتلا به این اختلال توجه کافی داشته باشند.

همچنین این وضعیت می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض داروهای دیگر، سموم خاص و مقادیر زیاد الکل رخ دهد.

سایر داروهایی که می‌توانند باعث بروز رابدومیولیز شوند عبارتند از:

• سیکلوسپورین “cyclosporine”
• اریترومایسین “erythromycin”
• کلشی‌سین “colchicine”
• کوکائین “cocaine”
• آمفتامین‌ها “amphetamine”
• ecstasy
• LSD

بسیاری از دلایل بالقوه دیگر نیز وجود دارند. این دلایل فقط یک لیست جزئی است.

 

رابدومیولیز چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما عضلات اسکلتی بزرگتر در بدن شما به ویژه هر کدام که درد می‌کند را مشاهده و بررسی می‌نماید تا حساسیت را شناسایی کند. همچنین آن‌ها ممکن است آزمایش ادرار و خون را به منظور تأیید و تشخیص رابدومیولیز انجام دهند.

آزمایشات به منظور تعیین سلامت عضلات و کلیه ممکن است شامل تعیین سطوح زیر باشد:

• کراتین کیناز “creatine kinase”، آنزیمی است که در عضلات اسکلتی، مغز و قلب یافت می‌شود
• میوگلوبین موجود در خون و ادرار، پروتئینی است که محصول جانبی تجزیه عضله است
• پتاسیم که یکی دیگر از مواد معدنی مهم است که ممکن است از استخوان و عضلات آسیب دیده نشت کند
• کراتینین در خون و ادرار که یک محصول تجزیه شده توسط عضله است که به طور کلی توسط کلیه‌ها از بدن خارج می‌شود

افزایش سطح این مواد نشانه آسیب عضلانی است.

 

گزینه‌های درمانی برای بیماری رابدومیولیز کدامند؟

اگر در اوایل پیشرفت بیماری، رابدمیولیز تشخیص داده شود، بدون آسیب طولانی مدت به کلیه‌ها می‌توان این اختلال را با موفقیت درمان کرد.

تشخیص و درمان به موقع رابدومیولیز و علل آن کلید موفقیت و در نتیجه به طور معمول موفقیت‌آمیز است. با درمان سریع می‌توانید انتظار بهبودی کامل داشته باشید. پزشکان حتی می‌توانند آسیب کلیه را معکوس کنند. با این حال اگر سندرم کمپارتمان به اندازه کافی زود درمان نشود، ممکن است باعث آسیب پایدار شود.

در صورت ابتلا به رابدومیولیز در بیمارستان بستری می‌شوید تا علت آن را درمان کنید. درمان با مایعات داخل وریدی (IV) به حفظ تولید ادرار و جلوگیری از نارسایی کلیه کمک می‌کند. به ندرت ممکن است به منظور کمک به کلیه‌های شما در هنگام بهبودی، مواد زائد را فیلتر کنند و به درمان دیالیز نیاز باشد. مدیریت ناهنجاری‌های الکترولیت (پتاسیم، کلسیم و فسفر) به محافظت از قلب و سایر اندام‌های شما کمک می‌کند. اگر سندرم محفظه مرگ عضله یا آسیب عصبی را تهدید کند، این احتمال وجود دارد که به یک روش جراحی (فاشیوتومی “fasciotomy”) برای از بین بردن تنش یا فشار و از دست دادن گردش خون نیاز داشته باشید. در برخی موارد این احتمال وجود دارد که لازم شود در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری باشید تا از نزدیک و با دقت بیشتری تحت نظارت و درمان قرار بگیرید. اگر رابدوميوليز مربوط به بيماري پزشکي مانند ديابت يا اختلال تيروئيد باشد، نياز به درمان مناسب به منظور بهبود بيماري زمینه‌ای است. اگر رابدمیولیز مربوط به دارو یا مصرف موارد خاصی باشد، استفاده از آن باید متوقف گردد یا جایگزین دیگری برای آن تشخیص داده شود.

پس از درمان، هرگونه محدودیت لازم در رژیم یا فعالیت را با پزشک خود در میان بگذارید. البته از هرگونه علت بالقوه در ابتلا به رابدومیولیز در آینده خودداری کنید.

دریافت مایعات و آب‌رسانی بدن

دریافت مایعات کافی به بدن اولین و ‌ بهترین روش درمانی است. پزشکان باید روش درمانی مایعات داخل وریدی را به سرعت شروع کنند. این مایعات باید حاوی بی‌کربنات باشند که به دفع میوگلوبین از کلیه‌ها کمک می‌کند.

داروها

این احتمال وجود دارد که پزشک به منظور کمک به عملکرد کلیه‌ها داروهایی مانند بی کربنات و انواع خاصی از داروهای ادرارآور را تجویز کند.

همچنین آن‌ها می‌توانند سطح بالای پتاسیم در خون یا هیپرکالمی “hyperkalemia” و سطح کلسیم خون یا هیپوکلسمی “hypocalcemia” را با مایعات درون وریدی مناسب درمان کنند.

دیالیز “Dialysis”

اگر آسیب کلیه و نارسایی حاد کلیه از قبل شروع شده باشد، این امکان وجود دارد که نیاز به دیالیز داشته باشید. در طی دیالیز، خون از بدن خارج می‌شود و به منظور دفع مواد زائد در دستگاه مخصوصی تمیز می‌شود.

درمان‌های خانگی

در موارد خفیف رابدومیولیز، درمان خانگی می‌تواند به روند بهبود کمک کند. اهداف درمان در منزل شامل استراحت دادن به بدن است تا عضلات بتوانند بهبود یابند و به منظور کمک به جلوگیری از آسیب بیشتر کلیه‌ها، آب‌رسانی مجدد بدن انجام می‌شود.

هنگامی که احساس خستگی می‌کنید، در وضعیت راحتی قرار بگیرید و سعی کنید آرام و ریلکس باشید. مقدار زیادی آب و مایعات شفاف دیگر مانند آب گوشت سبک و نوشیدنی‌های ورزشی بنوشید. آب‌رسانی به موقع به بدن و اندام‌های درگیر بیماری، عوارض را کاهش می‌دهد و به روند درمان شما کمک می‌کند. در صورت عدم تمایل به آب، از نوشیدنی‌های ورزشی و طعم‌های افزودنی مجاز در آب استفاده نمایید. استفاده از لیمو، نعناع و گیاهان خوش طعم و خوش عطر، طعم آب را لذت‌بخش می‌کند. ترجیحا از نوشیدنی‌های اسانس‌دار استفاده نکنید زیرا این نوشیدنی‌ها ضرر‌های دیگری را به بدن شما تحمیل می‌کنند. به طور مثال نوشیدنی‌های غیرطبیعی قنددار ممکن است شما را در بیماری‌های دیابتی و قندی درگیر نماید.

 

چشم انداز و آینده طولانی مدت بیماری رابدومیولیز چگونه است؟

چشم انداز طولانی مدت شما به میزان آسیب کلیه بستگی دارد. اگر رابدومیولیز سریعا تشخیص داده و گرفتار شود، این امکان وجود دارد که بتوانید از عوارض اساسی جلوگیری کرده و در عرض چند هفته به سلامت طبیعی خود بازگردید. با این حال حتی در این صورت نیز ممکن است در عضلات خود، احساس ضعف و درد مفرط داشته باشید.

در صورت آسیب عمده کلیه، کلیه‌های شما ممکن است به طور دائمی آسیب ببینند.

چندین مورد از علائم و عوارض رابدومیولیز جدی است و در صورت عدم درمان آن‌ها، این شرایط ممکن است منجر به مرگ شود.

 

نکاتی به منظور جلوگیری از بروز و ابتلا به رابدومیولیز

با نوشیدن مایعات فراوان قبل و بعد از ورزش شدید می‌توانید از رابدومیولیز جلوگیری نمایید. این کار باعث رقیق شدن ادرار و کمک به کلیه‌ها در از بین بردن هرگونه میوگلوبینی می‌شود که عضلات شما در حین ورزش آزاد کرده‌اند.

اگر به دلیل وجود عضله آسیب دیده یا پس از یک ضربه شدید به عضله، آسیب جدی دیده‌اید، شما می‌توانید با حفظ رطوبت بدن در همه زمان‌ها از رابدومیولیز جلوگیری کنید.

همیشه یک بطری آب قابل شارژ با خود داشته باشید تا مطمئن شوید به نوشیدنی دسترسی دارید. هر زمان احساس تشنگی کردید از مایعات مفید در دسترس بنوشید. صبر نکنید تا تشنگی شما افزایش یابد.

وقتی حدس می‌زنید که ممکن است بیمار باشید یا عفونت داشته باشید به پزشک مراجعه نمایید. رسیدگی به بیماری در اسرع وقت می‌تواند به جلوگیری از آسیب عضلانی منجر شود که این وضعیت ممکن است منجر به بروز رابدومیولیز شود. وقت‌های بعدی خود را با پزشک هماهنگ و نهایی کنید و به منظور دستیابی به درمان و بهبود به موقع بیماری به توصیه‌های مراقبان بهداشت خود توجه نمایید. در صورت استفاده از داروهای تجویزی، زمان مصرف آن‌ها را یادداشت نمایید یا برای یادآوری مصرف از آلارم گوشی خود استفاده نمایید. این موضوع روند درمان را بهبود می‌بخشد و عوارض بیماری را کاهش می‌دهد.

سایر نکات رایج به منظور جلوگیری از این بیماری عبارتند از:

• اجتناب از کاهش وزن، افزایش عضله یا مکمل‌های غذایی افزایش عملکرد به ویژه آن‌هایی که حاوی کراتین، افدرین “ephedrine”، افدرا “ephedra” یا مقادیر بالای کافئین هستند.
• گوش دادن به بدن هنگام ورزش و فراتر نرفتن از تمرینی که انجام آن راحت یا طبیعی است.
• در صورت اقدام به یک رویداد مهم بدنی (مانند دویدن در ماراتن) به دنبال مشاوره آموزشی در این حوزه باشید.
• شدت و فرکانس تمرین را به آرامی افزایش دهید.
• درمان شرایط یا عوارضی که از عوامل خطر ابتلا به این بیماری محسوب می‌شوند.
• به محض بروز علائم یا مشکوک شدن به بیماری، به اورژانس یا پزشک متخصص مراجعه کنید.

 

منابع:

www.medicalnewstoday.com

www.healthline.com