برفک دهان چیست؟ علائم و درمان

برفک دهانی زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت مخمر یا باکتریایی در داخل دهان شما ایجاد شود. همچنین با عنوان کاندیدیازیس “candidiasis” دهانی، کاندیدیازیس حفره حلقی یا ساده‌ترین عنوان یعنی برفک شناخته می‌شود.

برفک دهانی اغلب در نوزادان و کودکان نوپا رخ می‌دهد. این بیماری باعث ایجاد برجستگی‌های سفید یا مایل به زرد روی بخش‌های داخلی و زبان می‌شود. به طور معمول این برجستگی‎ها با درمان مشخص از بین می‌روند.

معمولاً این نوع عفونت خفیف است و به ندرت مشکلات جدی ایجاد می‌کند. اما در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، این امکان وجود دارد که به سایر قسمت‎های بدن گسترش یابد و عوارض بالقوه و جدی ایجاد کند.

 

علائم برفک دهانی

در مراحل اولیه، برفک دهانی ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند.

اما با بدتر شدن عفونت، یک یا چند مورد از علائم زیر ممکن است ایجاد شود:

• ایجاد لکه‌های سفید یا زرد روی برجستگی‌های داخلی زبان، لوزه‌ها، لثه‌ها یا لب‌ها
• در صورت تراشیده شدن برجستگی‌ها امکان خون‌ریزی جزئی وجود دارد
• درد یا سوزش در دهان
• حس وجود جسم اضافی مانند پنبه در دهان شما
• پوست خشک و ترک خورده در گوشه‌های دهان شما
• مشکل در بلعیدن
• طعم بد دهان
• از دست دادن حس چشایی (طعم و مزه)

در بعضی موارد برفک دهان می‌تواند مری شما را تحت تأثیر قرار دهد، هرچند این اتفاق غیر معمول است. همان قارچی که باعث برفک دهان می‌شود، می‌تواند باعث عفونت‌های مخمری در سایر قسمت‌های بدن شود. درباره علائم برفک دهان و انواع دیگر عفونت‌های مخمری بیشتر مطالعه کنید.

 

دلایل آفت یا برفک دهان

برفک دهان و سایر عفونت‌های مخمری ناشی از رشد بیش از حد قارچ Candida albicans (C. albicans) است.

این موضوع بسیار طبیعی است که مقدار کمی کاندیدا آلبیکانس  “C. albicans” در دهان شما زندگی کند، بدون اینکه صدمه‌ای ایجاد کند. زمانی که سیستم ایمنی بدن شما به درستی کار می‌کند، باکتری‌های مفید در بدن کمک می‌کنند تا کاندیدا آلبیکانس  تحت کنترل باشند.

اما اگر سیستم ایمنی بدن شما به خطر بیفتد یا تعادل میکروارگانیسم‌ها “microorganisms” در بدن شما مختل شود، این قارچ می‌تواند از کنترل خارج شود.

اگر از داروهای خاصی مانند آنتی بیوتیک‌ها استفاده می‌کنید که تعداد میکروارگانیسم‌های دوستانه در بدن را کاهش می‌دهند، این احتمال وجود دارد که داروها باعث رشد بیش از حد کاندیدا آلبیکانس شوند؛ در این شرایط آفت دهان ایجاد می‌گردد.

همچنین درمان‌های سرطانی از جمله شیمی درمانی و پرتودرمانی می‌توانند سلول‌های سالم را تخریب کنند یا آن‌ها را از بین ببرند. این موضوع باعث می‌شود شما بیشتر به آفت دهان و سایر عفونت‌ها حساس شوید.

شرایطی که سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف می‌کند مانند سرطان خون و اچ آی وی، خطر ابتلا به برفک دهان را نیز افزایش می‌دهند. برفک دهان یک عفونت فرصت طلب شایع در افراد مبتلا به HIV است.

دیابت نیز می‌تواند در ایجاد برفک دهان نقش داشته باشد. دیابت کنترل نشده سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف کرده و باعث افزایش سطح قند خون می‌گردد. این بیماری، شرایط را برای رشد کاندیدا آلبیکانس ایجاد می‌کند.

 

آیا برفک دهانی مسری است؟

• اگر برفک دهانی دارید و در صورت بوسیدن، انتقال قارچ عامل این بیماری به شخص دیگر امکان پذیر است. در بعضی موارد ممکن است آن شخص برفک دهانی پیدا کند.
• همچنین قارچ عامل برفک دهان باعث عفونت مخمر در سایر اعضای بدن می‌شود. این امکان وجود دارد که شما قارچ را از یک قسمت از بدن خود به قسمتی از بدن شخص دیگری منتقل کنید.
• اگر برفک دهانی، عفونت مخمر واژن یا عفونت مخمر آلت تناسلی دارید، می‌توانید قارچ را از طریق روابط واژینال، مقعدی یا رابطه دهانی به شریک زندگی خود منتقل کنید.
• اگر باردار هستید و به عفونت مخمر واژن مبتلا هستید، این امکان وجود دارد که قارچ را در حین زایمان به کودک خود منتقل کنید.
• اگر به عفونت مخمر سینه یا عفونت مخمر نوک پستان مبتلا هستید، این امکان وجود دارد که قارچ را هنگام شیردهی به کودک خود منتقل کنید. همچنین کودک شما در صورت داشتن برفک دهانی می‌تواند قارچ را به شما منتقل کند.
• زمانی که کاندیدا آلبیکانس از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، در همه موارد باعث برفک دهانی یا انواع دیگر عفونت مخمری نمی‌شود.
• همچنین با توجه به این موضوع که کاندیدا آلبیکانس در محیط زیست ما بسیار رایج است، ایجاد عفونت مخمری به این معنا نیست که شما لزوماً آن را از شخص دیگری گرفته‌اید. در مورد برخی از عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت می‌گردد، بیاموزید.

 

تشخیص برفک دهان

پزشک شما ممکن است به راحتی با بررسی دهان شما از نظر برجستگی‌هایی که ایجاد می‌کند، برفک دهان را تشخیص دهد.

در برخی موارد این احتمال وجود دارد که پزشک به منظور تأیید تشخیص، از منطقه آسیب دیده نمونه‌برداری کند. پزشکان جهت انجام بیوپسی، قسمت کوچکی از برجستگی را از دهان شما می‌تراشند. سپس نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا از نظر وجود C. albicans مورد آزمایش قرار گیرد.

اگر پزشک شما به وجود برفک دهانی در مری شما مشکوک باشد، ممکن است برای تأیید تشخیص از روش سواب “swab” گلو یا آندوسکوپی “endoscopy” استفاده کند.

جهت انجام یک کشت سواب گلو، پزشک شما با استفاده از یک سواب پنبه، نمونه بافتی را از پشت گلو شما می‌گیرد. سپس این نمونه را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستند.

به منظور انجام آندوسکوپی، پزشک شما از یک لوله نازک با نور و دوربین متصل به آن استفاده می‌کند. آن‌ها “آندوسکوپ” را از طریق دهان و مری وارد می‌کنند تا وضعیت را بررسی کنند. همچنین ممکن است نمونه‌ای از بافت را جهت تجزیه و تحلیل بردارند.

 

درمان آفت یا برفک دهان

به منظور درمان برفک دهان، پزشک ممکن است یک یا چند داروی زیر را تجویز کند:

• فلوکونازول “fluconazole” (Diflucan)، داروی ضد قارچ خوراکی
• کلوتریمازول “clotrimazole” (Mycelex Troche)، داروی ضد قارچ که به صورت قرص‌های لوزی شکل در دسترس است
• نیستاتین “nystatin” (Nystop، Nyata)، دهان شویه ضد قارچی است که می‌توانید آن را در دهان خود بچرخانید یا در دهان کودک خود سواب دهید (بچرخانید)
• ایتراکونازول “itraconazole” (Sporanox)، داروی ضد قارچ خوراکی جهت درمان افرادی که به سایر درمان‌های برفک دهان پاسخ نمی‌دهند و افراد مبتلا به HIV استفاده می‌شود
• آمفوتریسین بی “amphotericin B” (AmBisome, Fungizone)، دارویی است که به منظور درمان موارد شدید برفک دهان استفاده می‌شود

به طور معمول با شروع درمان، برفک دهانی طی دو هفته برطرف می‌شود اما در بعضی موارد این احتمال وجود دارد که دوباره برگردد.

[im7]

در بزرگسالانی که موارد برفک دهانی مکرر دارند و ابتلا به این بیماری علت مشخصی ندارد، ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی، آن‌ها را از نظر شرایط بیماری زمینه‌ای که ممکن است در برفک موثر باشد ارزیابی می‌کنند.

نوزادان ممکن است در سال اول زندگی خود چندین دوره برفک دهانی داشته باشند.

 

درمان‌های خانگی برفک دهان

همچنین پزشک شما ممکن است داروهای خانگی یا تغییر در سبک زندگی را به منظور کمک به درمان آفت دهان یا جلوگیری از بازگشت آن توصیه نماید.

در هنگام درمان و بهبودی، رعایت بهداشت دهان و دندان مهم است. در این‌جا نکات مهمی وجود دارد:

• دندان‌های خود را مسواک بزنید (با مسواک نرم) تا از تراشیدن برجستگی‌های ناشی از برفک جلوگیری کنید.
• مسواک خود را بعد از اتمام درمان برفک دهان عوض کنید و در صورت استفاده از دندان مصنوعی، آن را به درستی تمیز کنید تا خطر عفونت مجدد شما کاهش یابد.
• از دهان‌شویه یا اسپری دهان خودداری کنید، مگر این‌که پزشک آن‌ها را تجویز کرده باشد.
• همچنین برخی از داروهای خانگی در بزرگسالان علائم برفک را تسکین می‌دهند.

به عنوان مثال موارد زیر کمک می‌کنند تا دهان خود را به درستی بشویید:

• آب نمک
• محلول آب و جوش شیرین
• مخلوطی از آب و آبلیمو
• مخلوطی از آب و سرکه سیب

همچنین این احتمال وجود دارد خوردن ماستی که حاوی باکتری‌های مفید یا مکمل پروبیوتیک “probiotic” است، در درمان استفاده گردد. قبل از دادن هرگونه مکمل به نوزاد خود با پزشک صحبت کنید. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد درمان‌های خانگی و سایر روش‌های درمانی، مطالب بیشتری را مطالعه کنید.

 

برفک دهان و شیردهی

همان قارچی که باعث برفک دهانی می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های مخمری در سینه‌ و نوک پستان شما شود.

این قارچ می‌تواند در طول شیردهی بین مادر و نوزاد منتقل شود.

اگر کودک شما برفک دهانی دارد، به طور بالقوه می‌تواند قارچ را به پستان شما یا سایر مناطق پوست منتقل کند. همچنین اگر به عفونت مخمر پستان یا عفونت مخمر نوک سینه مبتلا هستید، می‌توانید قارچ را به دهان یا پوست کودک خود منتقل کنید.

همچنین با توجه به این موضوع که مخمر می‌تواند بدون ایجاد عفونت روی پوست زندگی کند، کودک شما می‌تواند برفک دهانی داشته باشد بدون این‌که علائمی از عفونت مخمر پستان یا نوک پستان ایجاد کند.

اگر به عفونت مخمر در پستان‌ها یا نوک سینه مبتلا شوید، ممکن است شرایط زیر را تجربه کنید:

• درد در پستان‌ها در حین شیردهی و بعد از آن
• خارش یا احساس سوزش در نوک پستان یا اطراف آن
• لکه‌های سفید یا کم رنگ شده روی نوک پستان شما یا اطراف آن
• پوست براق شده روی نوک پستان‌های شما یا اطراف آن
• پوسته پوسته شدن نوک پستان یا اطراف آن

اگر کودک شما دچار برفک دهانی شده یا شما دچار عفونت مخمر پستان یا نوک سینه شده‌اید، این موضوع بسیار مهم است که هم برای خود و هم برای کودک خود درمان را آغاز کنید. این موضوع می‌تواند به جلوگیری از چرخه انتقال کمک کند.

ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی شما ممکن است به شما توصیه کند موارد زیر را انجام دهید:

• کودک خود را با یک داروی ضد قارچ درمان کنید و یک کرم ضد قارچ مانند تربینافین “terbinafine” (Lamisil) یا کلوتریمازول “clotrimazole” (Lotrimin) بر روی پستان‌های خود بمالید. قبل از شیردهی به کودک، کرم را از پستان خود پاک کنید تا از وارد شدن کرم به دهان او جلوگیری شود.
• پستانک کودک، دندانی کودک، نوک سینه‌های خود و سایر وسایل کودک (که در دهان خود می‌برد) را ضدعفونی و استریل نمایید. اگر از پمپ سینه یا شیر دوش استفاده می‌کنید، تمام قطعات آن را نیز استریل کنید.
• نوک سینه را در بین فاصله زمانی تا استفاده کودک، تمیز و خشک نگه دارید. اگر از پدهای پرستاری استفاده می‌کنید، از مواردی که آستر پلاستیکی دارند که رطوبت را در خود نگه می‌دارند و شرایط مطلوبی برای رشد قارچ ایجاد می‌کنند، خودداری کنید.
• همچنین پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند که به منظور کمک به درمان برفک دهان و سایر انواع عفونت مخمر، تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. نکات بیشتری جهت کنترل خطر عفونت مخمر در دوران شیردهی مطالعه کنید.

 

برفک دهان در نوزادان

برفک دهان، اغلب نوزادان و کودکان نوپا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نوزادان پس از دریافت قارچ از مادر خود در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی یا فقط از مخمری که به طور طبیعی در محیط آن‌ها وجود دارد، می‌توانند به طور بالقوه به برفک دهانی مبتلا شوند.

اگر کودک شما برفک دهانی دارد، ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی داشته باشد که می‌تواند افراد دیگر را تحت تأثیر قرار دهد از جمله:

• وجود لکه‌های سفید یا زرد رنگ برجسته در بخش‌های داخلی زبان، لوزه‌ها، لثه‌ها یا لب‌های آن‌ها
• در صورت تراشیده شدن برجستگی‌ها، امکان خون‌ریزی جزئی وجود دارد
• درد یا سوزش در دهان آن‌ها
• پوست خشک و ترک خورده در گوشه‌های دهان آن‌ها
• برفک دهان در نوزادان ممکن است باعث ایجاد مشکل در تغذیه و تحریک‌پذیری و یا گرگرفتگی شود.

اگر شک دارید که کودک شما برفک دهانی دارد یا خیر، با پزشک خود ملاقات کنید. اگر کودک شما در حالی که به او شیر می‌دهید دچار برفک دهانی شده است، هر دوی شما به درمان‌های ضد قارچی احتیاج دارید. در مورد این مسئله که چرا  درمان بیماری برای حفظ سلامتی شما و کودک مهم است، مطالعه کنید.

 

برفک دهان در بزرگسالان

برفک دهانی در نوزادان و بزرگسالان مسن که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر دیده می‌شود. اما این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد.

جوانترها نیز ممکن است به برفک دهانی مبتلا شوند به خصوص اگر دارای نقص سیستم ایمنی باشند. به عنوان مثال افراد در صورت داشتن سابقه برخی از بیماری‌های پزشکی، درمان‌های خاص پزشکی یا عادت‌های متفاوت زندگی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها را تضعیف می‌کنند، احتمال بروز برفک در آن‌ها بیشتر است.

در افراد سالم و بدون شرایط بالا، برفک دهان بعید است مشکلات جدی ایجاد کند. اما اگر سیستم ایمنی بدن شما به خوبی کار نکند، ممکن است عفونت به سایر قسمت‌های بدن شما سرایت کند.

 

عوامل خطرزا در ابتلا به برفک دهان

نوزادان، کودکان نوپا و مسن‌ترها بیشتر از سایرین دچار آفت دهان می‌شوند. برخی از شرایط پزشکی، درمان‌های خاص پزشکی و عوامل موثر سبک زندگی نیز می‌توانند با تضعیف سیستم ایمنی بدن یا بر هم زدن تعادل میکروب‌ها در بدن، خطر برفک دهان را افزایش دهند.

به عنوان مثال ممکن است ریسک ابتلای شما به برفک دهان طی شرایطی بیشتر شود:

• شرایطی وجود دارد که باعث خشکی دهان می‌شود
• دیابت، کم خونی، سرطان خون یا اچ آی وی داشته باشید
• آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید “corticosteroids” یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف کنید
• درمان‌هایی به منظور بهبود سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی را دریافت می‌کنید
• سیگار کشیدن
• استفاده از دندان مصنوعی

 

عوارض برفک دهان

در افرادی که دارای سیستم ایمنی سالم هستند، برفک دهانی به ندرت عوارضی ایجاد می‌کند. در موارد شدید، این بیماری ممکن است به مری گسترش یابد.

اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف شده باشد، احتمال بروز عوارض ناشی از برفک دهان بیشتر است. قارچ عامل برفک، بدون درمان مناسب ممکن است وارد جریان خون شده و به قلب، مغز، چشم یا سایر اعضای بدن گسترش یابد. این وضعیت به نام کاندیدیازیس تهاجمی یا سیستمیک “Systemic” شناخته می‌شود.

کاندیدیازیس سیستمیک می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در اندام‌های تحت تأثیر آن شود. همچنین این شرایط می‌تواند یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی شناخته باشد که به آن شوک سپتیک “septic shock” می‌گویند.

 

پیشگیری از آفت دهان

به منظور کاهش خطر آفت دهان، موارد زیر را امتحان کنید:

• جهت حمایت از عملکرد سیستم ایمنی بدن خود، یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید و یک سبک زندگی سالم را دنبال کنید.
• بهداشت دهان و دندان را با مسواک زدن دو بار در روز، استفاده روزانه از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک خود رعایت کنید.
• اگر دهان شما به طور مزمن خشک است، با پزشک خود ملاقات کنید و برنامه درمانی توصیه شده او را دنبال نمایید.
• اگر دندان مصنوعی دارید، آن‌ها را قبل از خواب بردارید، به صورت روزانه تمیز کنید و از مناسب یا سالم بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
• اگر از اسپری کورتیکواستروئید “corticosteroid” استفاده می‌کنید، پس از استفاده از آن، دهان خود را بشویید یا مسواک بزنید.
• اگر دیابت دارید، به منظور کنترل سطح قند خون خود گام بردارید.
• اگر در قسمت دیگری از بدن خود به عفونت مخمر مبتلا شدید، حتما آن را درمان کنید. در برخی موارد، عفونت می‌تواند از یک قسمت از بدن شما به قسمت دیگر منتقل شود.

 

برفک دهان و رژیم غذایی

تحقیقات بیشتری جهت تایید این موضوع که چگونه رژیم غذایی ممکن است بر آفت دهان تأثیر بگذارد لازم است.

منابع معتبر نشان می‌دهند که خوردن برخی غذاهای پروبیوتیک یا مصرف مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است به کاهش رشد C. albicans کمک کند. با این حال برای آگاهی از نقشی که ممکن است پروبیوتیک‌ها در درمان یا جلوگیری از برفک دهان داشته باشند، تحقیقات بیشتری لازم است.

برخی از افراد بر این باورند كه محدود كردن یا اجتناب از برخی غذاها نیز می‌تواند به مهار رشد C. albicans كمك كند. به عنوان مثال برخی از افراد اظهار داشتند كه محدود كردن كربوهیدرات‌های تصفیه شده و قندها می‌تواند به درمان یا جلوگیری از برفك دهان و سایر عفونت‌های مخمری كمك كند.

“رژیم غذایی کاندیدا” بر اساس این باورها ایجاد شده است. با این حال این رژیم فاقد پشتیبانی علمی است. در مورد آن‌چه این رژیم غذایی می‌گوید و محدودیت‌های آن بیشتر مطالعه کنید.

 

منابع:

www.mayoclinic.org

www.healthline.com