واریس یک بیماری شایع است که در اثر ضعف یا آسیب دیدن دیواره و دریچه وریدها ایجاد می‌شود. هر زمان که فشار خون در داخل رگها افزایش یابد، احتمال دارد واریس ایجاد شود. این اتفاق می‌تواند به دلیل بارداری، یبوست، تومور‌ها یا اضافه وزن و چاقی باشد. رگهای واریسی در فرم خفیف باعث ایجاد ناراحتی‌های خفیف و بیشتر مشکلات ظاهری می‌شوند، ولی در موارد شدید بیماری، عواقب سیستمی جدی ایجاد می‌کنند و حتی می‌توانند منجر به مرگ یا از دست دادن عضو شوند.
در این مقاله به طور خاص به واریس پاها پرداخته می‌شود، اما گاهی اوقات رگهای واریسی در قسمت‌های دیگر بدن ایجاد می شوند. بواسیر نوعی ورید واریسی است که در رکتوم ایجاد می شود. واریکوسل در بیضه وجود دارد و ممکن است با ناباروری در مردان ارتباط داشته باشد. واریس همچنین می‌تواند در مری، معده یا کبد ایجاد شود و در عملکرد آنها مشکل ایجاد کند.
برای آشنایی بیشتر با علل و درمان‌های واریس پیشنهاد ما این است که با این مقاله از گروه پزشکان رسا همراه شوید و در صورتی‌که در انتها هنوز ابهام یا سوالی داشتید می‌توانید در هر زمان با پزشکان ما تماس بگیرید.
فهرست مطالب
بیماری واریس چیست؟
رگهای واریسی و تلانژکتازی‌ها ( رگهای عنکبوتی) تظاهرات مشهود اختلال برگشت جریان خون وریدی که به آن نارسایی وریدی نیز اطلاق می‌شود، هستند.
وریدها دریچه‌های یک طرفه‌ای در داخل خود دارند که باز و بسته می‌شوند تا خون به سمت قلب جریان یابد. با این وجود آسیب دریچه‌ها یا دیواره‌های وریدها منجر به جمع شدن خون در محل آسیب و یا حتی برگشت به عقب می‌شوند. این اخلال ریفلاکس نام دارد که معمولا در اثر فشار بالای مداوم بر دیواره و دریچه رگها ایجاد شده و در نتیجه آن رگها ممکن است متسع شده و شکل طبیعی خود را از دست دهند و در نتیجه رگهای واریسی ایجاد شود.
در بیمارانی که اختلال ارثی ضعف جداره سیاهرگ‌ها وجود دارد، حتی فشار طبیعی سیاهرگی می‌تواند باعث تغییر و نارسایی وریدی و در نتیجه رگهای واریسی شود.
رگهای واریسی رگهای برجسته و بزرگ شده ای هستند که معمولاً در ساق‌ها و پا ایجاد می شوند. ممکن است آبی یا بنفش تیره باشند و از نظر ظاهری غالباً برآمده، برجسته یا پیچ خورده هستند.
انواع مختلف بیماری واریس
واریس انواع مختلفی دارد:
• رگهای واریسی در تنه: این نوع از رگهای واریسی نزدیک به سطح پوست هستند و ضخیم و به شکل گره گره هستند. اغلب طول زیادی دارند و می‌توانند ناخوشایند به نظر برسند.
• رگهای واریسی مشبک: این رگهای واریسی قرمز هستند و بعضی اوقات به صورت شبکه ای کنار هم قرار می‌گیرند.
• رگهای واریسی تلانژکتازی: که به آن رگهای نخ مانند یا رگهای عنکبوتی نیز گفته می‌شود، خوشه های کوچک از رگهای آبی یا قرمز هستند که اغلب روی صورت یا پاها ظاهر می شود. این مدل از رگهای واریسی بی‌ضرر بوده و بر خلاف رگهای واریسی تنه، در زیر سطح پوست برجسته نمی‌شوند.
علل ایجاد بیماری واریس
رگهای واریسی وقتی ایجاد می‌شوند که دریچه‌های کوچک داخل آنها به درستی کار نکنند. در یک رگ سالم، خون به فقط به سمت قلب جریان می‌یابد. وجود دریچه‌های کوچک داخل وریدها که باز و بسته می‌شوند تا خون به صورت یک طرفه و رو به جلو حرکت کند، از جریان خون به عقب جلوگیری می‌کند.
اگر دریچه‌ها ضعیف شده یا آسیب ببینند، خون می‌تواند به عقب جریان یابد و در رگ جمع شود و در نهایت باعث تورم و بزرگ شدن آن شود که به آن واریس گفته می‌شود.
شرایط خاصی می‌تواند باعث اختلال در برگشت خون سیاهرگی و افزایش احتمال ابتلا به واریس شوند، مانند:
• جنس مونث: تحقیقات نشان می‌دهد احتمالا دلیل این موضوع این است که هورمون‌های زنانه تمایل به شل کردن دیواره رگها دارند و باعث می‌شوند دریچه ها به خوبی قبل بسته نشده و نشت خون اتفاق بیفتد.
• سابقه خانوادگی واریس: در صورت ابتلا یکی از اعضای نزدیک خانواده، خطر ابتلا به واریس افزایش می‌یابد.
• سن بالا: هر چه پیرتر می‌شوید، رگهای شما خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و دریچه‌های داخل آنها نیز از کار می‌افتند.
• اضافه وزن داشتن و چاقی: اضافه وزن فشار بیشتری به رگهای شما وارد می‌کند، به این معنی که آنها باید بیشتر کار کنند تا خون به قلب شما بازگردد. این می‌تواند فشار بیشتری را به دریچه‌ها وارد کند و آنها را مستعد نشت کند. به نظر می رسد تأثیر چاقی در ایجاد رگهای واریسی در زنان بیشتر است.
• داشتن شغلی که شامل ایستادن طولانی مدت باشد: برخی تحقیقات نشان می‌دهد مشاغلی که نیاز به ایستادن طولانی دارند ممکن است خطر ابتلا به واریس را افزایش دهند. این به این دلیل است که وقتی به مدت طولانی ایستاده اید خون در داخل رگها به راحتی جریان نمی‌یابد.
• سبک زندگی بدون تحرک
• بارداری: در دوران بارداری، مقدار خون برای کمک به حمایت ازجنین در حال رشد، افزایش می‌یابد. این باعث وارد آمدن فشار اضافی به رگهای شما می‌شود. همچنین افزایش سطح هورمون‌ها در دوران بارداری باعث شل شدن دیواره‌های عضلانی رگهای خونی می‌شود که خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. با بزرگ شدن رحم، رگهای موجود در ناحیه لگن تحت فشار قرار می‌گیرند، که گاهی اوقات باعث واریسی شدن آنها می‌شود. گرچه باردار بودن می تواند خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد، اما در اکثر زنان پس از زایمان به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد.
• سایر شرایط: در موارد نادر، رگهای واریسی به سایر دلایل زیر نیز ایجاد می‌شوند:
– وجود لخته خون قبلی
– تورم یا تومور در لگن
– رگهای خونی غیرطبیعی
علائم واریس
علائم واریس مزمن شامل موارد زیر است:
• احساس سنگینی پاها
• رگهای برجسته و پیچ خورده و آبی رنگ
• درد یا حساس بودن در لمس در طول سیاهرگ درگیر
• خارش در ناحیه درگیر
• احساس سوزش
• بی‌قراری پاها
• گرفتگی عضلات پا هنگام شب
• تورم
• تغییرات پوستی( تغییر رنگ پوست و …)
• گز گز و سوزن سوزن شدن پاها
علائم ممکن است هنگام نشستن یا ایستادن طولانی مدت بدتر شود و در حالت دراز کشیدن یا بالا آوردن پاها یا راه رفتن بهتر شود؛ برعکس درد ناشی از نارسایی شریان‌ها که با حرکت و بلند شدن بدتر می‌شود.
علائم شایع تلانژکتازی یا رگهای واریسی عنکبوتی:
• سوزش و ورم پا
• احساس ضربان در محل درگیر
• گرفتگی عضلات پا
• خستگی و ضعف پا
در مورد علائم بیماری باید به این موضوع توجه داشت علائم معمولا در ابتدای بیماری شدیدتر هستند و بعد از مدتی از شدت آنها کاسته شده ولی با افزایش سن مجددا بدتر می‌شوند. همچنین اندازه و وسعت درگیری رگهای واریسی که دیده می‌شوند ارتباطی با شدت علائم ندارد؛ حتی خیلی از بیماران به دلیل گسترش تدریجی بیماری از علائم خود باخبر نیستند تا بعد از مرحله درمان که متوجه می‌شوند چه میزان دردی را تحمل می‌کردند.
عوارض واریس
واریس می تواند عوارضی ایجاد کند زیرا جریان خون شما را متوقف می‌کند. بیشتر افرادی که واریس دارند، عارضه‌ای نخواهند داشت و در صورت بروز، معمولاً چندین سال از شروع واریس می‌گذرد.
• خون ریزی: در صورت بریدن یا دست‌کاری پا، رگهای واریسی نزدیک سطح پوست شما ممکن است خونریزی کند و متوقف کردن خونریزی ممکن است دشوار باشد. باید دراز بکشید، پایتان را بالا بیاورید و مستقیماً به زخم فشار بیاورید. اگر با این کار خونریزی متوقف نمی‌شود، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
• لخته شدن خون: اگر لخته خون در رگهای سطحی ایجاد شود می‌تواند منجر به ترومبوفلبیت (التهاب وریدهای پا) شود یا ترومبوز ورید عمقی ایجاد کند که می‌تواند باعث درد و تورم در پا و حتی عوارض جدی مانند آمبولی ریه شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر رگهای واریسی دارید و ناراحتی زیادی برای شما ایجاد نمی‌کنند، ممکن است نیازی به مراجعه به پزشک نداشته باشید.
واریس بندرت یک بیماری جدی است و معمولاً نیازی به درمان ندارد.
اما در صورت وجود شرایط زیر به پزشک مراجعه کنید یا از پزشکان سامانه رسا مشاوره بگیرید:
• واریس باعث درد و ناراحتی شما می‌شود.
• پوست محل درگیر زخم و تحریک شده است.
• درد شبانه در پاهای شما آزاردهنده است و باعث اختلال در خواب می‌شود.
اگر واریس شروع به خونریزی کرد سریعاً با پزشک خود یا اورژانس تماس بگیرید چون ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشید.
تشخیص واریس
برای تشخیص، پزشک پاهای شما را معاینه می‌کند و در مورد علائمی که دارید، سابقه خانوادگی، میزان فعالیت روزانه و سبک زندگی شما سوال می‌پرسد. رگهای واریسی از شکل ظاهری آنها تشخیص داده می‌شوند، همچنین پزشک وضعیت پاهای شما را هنگام ایستادن برای دیدن علائم تورم بررسی می‌کند.
پزشک از شما می‌خواهد هر دردی را که دارید توصیف کنید و اینکه آیا شرایطی وجود دارد که واریس شما را بدتر می‌کند؟
به عنوان مثال، برخی از خانم‌ها متوجه می‌شوند که چرخه قاعدگی بر واریس آنها تأثیرمنفی می‌گذارد.
همچنین پزشک در مورد حالاتی که باعث افزایش خطر ابتلا به رگهای واریسی می‌شوند (مانند بارداری، اضافه وزن، سابقه خانوادگی مثبت و سابقه آسیب‌دیدگی پا) پرسش خواهد کرد.
روش استاندارد تشخیص رگهای واریسی اولتراسونوگرافی دوپلکس است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصویری از وریدهای پا تولید می‌کند وعلاوه بر تشخیص نارسایی‌های وریدی برای انتخاب درمان مناسب و برنامه ریزی برای عمل جراحی نیز کاربرد دارد.
روش تشخیصی دیگر کنتراست ونوگرافی( نوعی عکس رادیوگرافی) است که تصویر جریان خون وریدی را نشان می‌دهد و به متخصص عروق کمک می‌کند تا دریچه‌های آسیب دیده را که ممکن است باعث رگهای واریسی شما شود، پیدا کند.
درمان رگهای واریسی
بسته به علائم شما، پزشک ممکن است تغییر سبک زندگی، روشی برای برداشتن رگهای واریسی، جوراب‌های فشاری یا داروها را به شما توصیه کند. اهداف درمان شامل تسکین علائم، بهبود ظاهر و جلوگیری از عوارضی مانند زخم پوست ، ترومبوز ورید عمقی، تغییر رنگ پوست و خونریزی است. خونریزی از واریس یک فوریت پزشکی است و اگر این اتفاق افتاد سریعا به پزشک مراجعه کنید.
اگر باردار هستید، پزشک ممکن است برای تسکین علائم واریس، مانند درد یا سنگینی در پاها، جوراب فشاری و داروی ضد درد را توصیه کند.
تغییر سبک زندگی
پزشک ممکن است برای کمک به تسکین علائم یا جلوگیری از بدتر شدن واریس، تغییر سبک زندگی را توصیه کند که شامل موارد زیراست:
• کاهش وزن: باعث بهبود جریان خون و کاهش فشار وارد بر رگهای شما می‌شود.
• اجتناب از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی: هنگام نشستن، پاها را بلند کنید تا پاها بالاتر از سطح قلب قرار گیرند.
• تحرک بدنی: که به گردش خون در رگهای شما کمک می‌کند. ورزش شدید ممکن است واریس را بدتر کند؛ حتما قبل از شروع هر برنامه ورزشی، از پزشک خود سوال بپرسید.
درمان‌های دیگر واریس معمولاً فقط برای موارد زیر لازم است:
• تسکین علائم: اگر رگهای واریسی باعث درد و ناراحتی شما می شود.
• درمان عوارض: مانند زخم پا ، تورم یا تغییر رنگ پوست
• دلایل زیبایی
درمان دارویی
پزشک ممکن است دارویی را برای تسکین درد واریس توصیه کند. دیوسمیپلکس(Diosmiplex) تنها داروی موجود است که برای واریس تأیید شده است. این داروی گیاهی ممکن است به برخی علائم و عوارض واریس، از جمله تورم، زخم و تغییرات پوستی کمک کند.
امکان دارد چندین هفته قبل ازینکه بهبودی در علائم احساس کنید طول بکشد. عوارض جانبی ممکن است شامل مشکلات دستگاه گوارش و راش‌های پوستی باشد که معمولاً جزئی هستند. واریس همیشه به درمان نیاز ندارد؛ اگر باعث درد و ناراحتی شما نمی‌شود، ممکن است نیازی به درمان نباشد.
جوراب فشاری(جوراب واریس)
پزشک شما ممکن است جوراب فشاری را به عنوان یک درمان، به تنهایی یا پس ازعمل برداشتن و یا بستن رگهای واریسی توصیه کند. این روش برای برخی از افراد، به ویژه کسانی که مجبورند مدت طولانی بنشینند یا بایستند، می‌تواند به تسکین درد، تورم و سایر علائم مانند احساس سنگینی در پا کمک کند. اگر باردار هستید، ممکن است پزشک شما جوراب فشاری را توصیه کند.
جوراب فشاری فقط علائم را تسکین می‌دهد. در حال حاضر بیشتر پزشکان روش‌هایی را برای اصلاح مشکل ریفلاکس که باعث ایجاد رگهای واریسی می‌شود، توصیه می‌کنند. با این حال بعد از انجام روشی برای برداشتن و یا بستن واریس، احتمالاً پزشک جوراب‌های فشاری را حداقل به مدت یک هفته توصیه می‌کند. جوراب‌های فشاری همچنین ممکن است به بهبود زخم پا یا زخم‌هایی که از عوارض رگهای واریسی هستند کمک کنند. از آنجا که مشکلات وریدی مزمن هستند، ممکن است پزشک پیشنهاد کند که به صورت دائمی از جوراب‌های فشاری استفاده کنید.
جوراب‌های فشاری(واریس) برای همه مناسب نیستند. قبل از اینکه برای شما تجویز شود، بهتر است یک سونوگرافی داپلر برای بررسی گردش خون انجام دهید.
روشهای جراحی
پزشک شما براساس نتایج سونوگرافی یا سایر معاینات که نشان می‌دهد کدام یک از رگهای شما تحت تأثیر قرار گرفته و عملکرد آنها چگونه است، روشی را توصیه می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:
Endovenous ablation برای بستن ورید واریسی. در این روش از لیزر یا فرکانس رادیویی برای حرارت دادن داخل رگ و بستن آن استفاده می‌شود. پزشک اطراف رگ را بی‌حس می‌کند تا در حین عمل احساس درد نکنید. کبودی ، درد و تغییر در رنگ پوست پس از این روش شایع است. عوارض جدی‌تر، از جمله گز گز، ایجاد لخته وریدی و سوختگی پوست، نادر است.
اسکلروتراپی برای بستن ورید واریسی. در این روش پزشک مواد شیمیایی را به داخل ورید تزریق می‌کند تا بسته شود. از اسکلروتراپی اغلب برای واریس‌های عنکبوتی استفاده می‌شود. عوارض اسکلروتراپی می‌تواند شامل تغییر رنگ پوست و به ندرت ترومبوآمبولی وریدی، آسیب عصبی، واکنش آلرژیک شدید یا سکته مغزی باشد. برخی از افراد ممکن است به طور موقت دچار مشکلات بینایی و سردرد شوند.
جراحی برای از بین بردن واریس شدید. جراحی اغلب می‌تواند به صورت سرپایی انجام شود، اما ممکن است برای خوابیدن در حین عمل به دارو نیاز داشته باشید. از آنجا که ممکن است جراحی شامل درد بیشتر و زمان بهبودی بیشتری باشد، این گزینه معمولاً فقط برای افرادی است که کاندید سایر روش‌ها نیستند. عوارض جراحی ممکن است شامل عفونت، آسیب عصبی، کبودی، درد و تغییر در رنگ پوست باشد. عوارض شدید نادر است.
پیشگیری از واریس
خانم‌های باردار و افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری‌های وریدی می‌توانند با پوشیدن جوراب‌های فشاری به ویژه هنگام ایستادن طولانی مدت جلوی ایجاد واریس را بگیرند یا آن را به تعویق بیاندازند.
همچنین نگه داشتن وزن در محدوده طبیعی، داشتن فعالیت بدنی منظم، ورزش و اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی مدت درپیشگیری از این وضعیت تاثیر دارند.
حرف آخر
واریس یک بیماری شایع است و در اکثر موارد احتیاج به مراجعه به پزشک و درمان دارویی یا جراحی ندارد.
چنانچه بعد از خواندن این مقاله هرگونه سوال درباره تشخیص بیماری و بهبود علائم خود داشتید، می‌توانید با پزشکان سامانه رسا تماس بگیرید تا بدون نیاز به مراجعه حضوری شرایط جسمی بهتری را تجربه کنید.
منابع:
