بیماری لک و پیس چیست؟ علائم و درمان لک و پیس

لک و پیس، پیسی و یا ویتیلیگو (Vitiligo)، همه اینها نام یک نوع اختلال پوستی است که باعث از بین رفتن رنگ طبیعی پوست می‌شود. این بیماری در حدود یک درصد یا کمی بیشتر از جمعیت مردم در سراسر جهان در همه نژادها را مبتلا می‌کند. درواقع، پیسی هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های ایجاد کننده رنگدانه در پوست، از بین بروند. به هر روی، برای شناخت بیشتر بیماری لک و پیس و درک بهتر علائم، نحوه تشخیص و راه‌های درمان، با مقاله دیگری از رسا همراه باشید.

 

لک و پیس چیست؟

پیسی نوعی اختلال است که در آن لکه‌های سفید بر روی قسمت‌های مختلف پوست بدن ظاهر می‌شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ملانوسیت‌ها (سلول‌هایی که جهت رنگدانه کردن پوست، ملانین تولید می‌کنند) توسط سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند. ویتیلیگو همچنین می‌تواند بر غشاهای مخاطی مانند بافت داخل دهان و بینی و حتی چشم نیز تأثیر بگذارد. اگر لک و پیس در ناحیه مودار بدن باشد، موهای آن قسمت نیز ممکن است سفید شوند.

پیسی معمولاً با چند لکه سفید کوچک بر روی پوست شروع می‌شود که ممکن است به تدریج در طی چند ماه در پهنه گسترده‌تری از بدن پخش شود. ویتیلیگو به طور معمول روی دست (پشت و رو)، ساعد، پا و صورت شروع می‌شود، اما می‌تواند در هر قسمت از بدن از جمله غشاهای مخاطی (لایه مرطوب دهان، بینی، ناحیه تناسلی و روده)، چشم و ناحیه گوش داخلی نیز ایجاد شود.

بعضی اوقات لکه‌های بزرگ‌تر گسترش بیشتری می‌یابند، اما معمولاً سال‌ها در همان مکانی که رشد کردند باقی می‌مانند. مکان ماکول‌های کوچک‌تر با گذشت زمان تغییر می‌کند، زیرا مناطق خاصی از پوست، رنگدانه‌های خود را از دست داده و مجدداً بازیابی می‌شوند. میزان گسترش بیماری لک و پیس در افراد متفاوت است، در حالی که در بدن برخی از بیماران میزان پیسی کمتر مشاهده می‌شود، بعضی دیگر در بیشتر نواحی بدن خود به این عارضه مبتلا هستند.

در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، ویتیلیگو بیشتر دیده می‌شود. اگرچه پیسی در هر سنی و در هر فردی ممکن است ایجاد شود، اما بیشتر افراد در سنین 10 تا 30 سال را مبتلا می‌کند.

انواع لک و پیس

دو نوع اصلی ویتیلیگو وجود دارند:

• پیسی غیرقطعه‌ای
• پیسی سگمنتال

در موارد نادر، لک و پیس امکان دارد که روی کل بدن تأثیر بگذارد. این مورد به عنوان «ویتیلیگو کامل» شناخته می‌شود.

ویتیلیگو غیرقطعه‌ای

در نوع پیسی غیر سگمنتال که همچنین به آن غیرقطعه‌ای یا عمومی نیز گفته می‌شود، علائم اغلب در هر دو طرف بدن به عنوان لکه‌های سفید متقارن ظاهر می‌شود. این لکه‌های متقارن می‌توانند روی نواحی زیر ایجاد شوند:

• پشت دستان
• بازو
• زانو
• آرنج
• پا

پیسی غیر قطعه‌ای رایج‌ترین نوع ویتیلیگو است که در حدود 9 نفر از 10 نفری که به این بیماری مبتلا هستند را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

ویتیلیگو سگمنتال

در نوع پیسی سگمنتال که همچنین به عنوان ویتیلیگوی یک طرفه یا موضعی نیز شناخته شده می‌شود، لکه‌های سفید فقط روی یک ناحیه از بدن بیمار اثر می‌گذارند. لک و پیس سگمنتال نسبت به نوع غیرسگمنتال بسیار کمتر مشاهده می‌شود، اگرچه در کودکان شایع‌تر است. معمولاً از هر 10 کودک، سه نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

علت بیماری پیسی

اگرچه دلایل ویتیلیگو به طور کامل ناشناخته است، اما تعدادی از تئوری‌های مختلف در این مورد وجود دارند که لک و پیس از کجا شروع میشود:

• اختلال خود ایمنی: سیستم ایمنی بدن فرد مبتلا ممکن است آنتی بادی‌هایی ایجاد کند که ملانوسیت‌ها را از بین می‌برد.
• فاکتورهای ژنتیکی: برخی از عوامل ممکن است احتمال ابتلا به ویتیلیگو را به ارث ببرند. حدود 30 درصد موارد در خانواده‌ها رخ می‌دهد و به صورت ژنتیکی از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.
• عوامل عصبی: ماده‌ای که برای ملانوسیت‌ها سمی است و اغلب در انتهای عصب در پوست آزاد می‌شود.
• خود تخریبی: نقص در ملانوسیت‌ها باعث می‌شود تا خودشان را نابود کنند.

بیماری پیسی همچنین ممکن است توسط برخی از وقایع مانند استرس یا مسائل عاطفی برانگیخته شود. از آنجا که به نظر نمی‌رسد هیچ یک از موارد بالا به تنهایی تأثیر گذار باشند، ممکن است ترکیبی از این عوامل منجر به بیماری لک و پیس شوند.

عوامل خطر لک و پیس

موارد زیر می‌توانند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند:

• اعضای دیگر خانواده این بیماری را دارند.
• سابقه خانوادگی مرتبط با خود ایمنی، برای مثال، اگر یکی از والدین کم خونی لنفوم غیرهوچکین (یک بیماری خود ایمنی که بر معده تأثیر می‌گذارد) داشته باشد.
• فرد دارای یک نوع بیماری خود ایمنی دیگری است.
• فرد ممکن است ملانوما (نوعی سرطان پوست) یا لنفوم غیر هوچکین (سرطان سیستم لنفاوی) داشته باشد.
• بیمار تغییرات خاصی در ژن‌های خود دارد که با ویتیلیگو غیرسگمنتال مرتبط است.

این امکان وجود دارد که پیسی در اثر وقایع خاصی مانند موارد زیر ایجاد شود:

• اتفاق‌های استرس‌زا مانند زایمان
• آسیب پوستی مانند آفتاب سوختگی شدید یا بریدگی
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار و یا هر محیط دیگری

نکته: لک و پیس در اثر عفونت ایجاد نمی‌شود، بنابراین از فردی به فرد دیگر قابل سرایت نیست.

 

علائم بیماری لک و پیس

مناطقی از پوست که تحت تأثیر پیسی قرار می‌گیرند شامل موارد زیر هستند:

• دهان و چشم
• انگشتان و مچ دست
• زیر بغل
• کشاله ران
• دستگاه تناسلی
• ناف
• سوراخ بینی
• درون دهان
• نواحی اطراف مقعد

همچنین گاهی اوقات می‌تواند در جایی که ریشه مو وجود دارد مانند روی پوست سر ایجاد شود. عدم وجود ملانین در پوست می‌تواند موهای منطقه آسیب دیده را سفید یا خاکستری کند. ویتیلیگو اغلب به عنوان یک لکه پوستی کم رنگ شروع می‌شود که به تدریج به سفیدی کامل می‌رسد. اگر رگ‌های خونی در زیر پوست وجود داشته باشد، ممکن است لکه‌ها کمی صورتی رنگ شوند.

لبه‌های لکه‌ها ممکن است صاف یا نامنظم باشد. آنها گاهی اوقات قرمز و ملتهب نیز هستند. پیسی باعث ایجاد خشکی پوست نمی‌شود، اما گاهی اوقات ایجاد خارش می‌کند. شرایط در افراد مختلف متفاوت است، بعضی از افراد فقط لکه‌های سفید کوچکی دارند، اما برخی دیگر لکه‌های سفید بزرگ‌تری دارند که در قسمت‌های بیشتری از پوست‌شان پراکنده شده‌اند. ناگقته نماند، لکه‌های سفید معمولاً دائمی هستند.

 

تشخیص بیماری پیسی

یک پزشک عمومی قادر خواهد بود بعد از بررسی مناطق آسیب دیده پوست، ویتیلیگو را تشخیص دهد. او ممکن است از بیمار پرسش‌های زیر را سؤال کند:

• آیا در خانواده شما سابقه ویتیلیگو وجود دارد؟
• شرایط خود ایمنی در خانواده شما وجود دارد؟
• آیا آفتاب سوختگی یا بثوراتی شدید پوست دارید؟
• در آفتاب به راحتی برنزه می‌شوید یا اینکه می‌سوزید؟
• آیا قبلاً درمانی را برای پیسی انجام داده‌اید؟
• آیا درمان مؤثر بوده یا بیماری را بدتر کرده است؟

یک پزشک عمومی ممکن است از بیمار در مورد تأثیر لک و پیس بر زندگی او نیز سؤال‌هایی بپرسد، به عنوان مثال، آیا بیماری پیسی بر اعتماد به نفس و عزت نفس شما تأثیر می‌گذارد؟ آیا این بیماری بر شغل شما تأثیر گذاشته است؟

وود لامپ (دستگاه معاینه پوست از فاصله نزدیک)

در صورت وجود، پزشک ممکن است از یک چراغ ماوراء بنفش (UV) به نام لامپ وود استفاده کند تا با جزئیات بیشتری به پوست نگاه کند. بیمار باید در یک اتاق تاریک قرار بگیرد و لامپ هم در فاصله 10 تا 13 سانتی‌متری از پوست نگه داشته شود.

لکه‌های پیسی در زیر نور ماوراء بنفش آسان‌تر دیده می‌شوند، این امر به پزشک کمک می‌کند تا ویتیلیگو را از سایر بیماری‌های پوستی مانند پیتیریازیس تشخیص دهد (بیماری که به دلیل عفونت قارچی، رنگدانه ها از بین می‌روند).

سایر شرایط خود ایمنی

از آنجا که لک و پیس غیرقطعه‌ای به سایر بیماری‌های خود ایمنی ارتباط دارد، ممکن است ارزیابی شود که آیا علائمی وجود دارد که می‌تواند یک وضعیت خود ایمنی دیگری را نشان دهد یا خیر. این نشانه‌ها به شرح زیر هستند:

• خستگی و عدم داشتن انرژی که ممکن است نشانه بیماری آدیسون باشد.
• تشنه بودن و نیاز به ادرار کردن مکرر که ممکن است نشانه دیابت باشد.

همچنین ممکن است یک آزمایش خون لازم باشد تا بتوان عملکرد غده تیروئید را بررسی کرد.

 

درمان لک و پیس

درمان بیماری پیسی مبتنی بر تغییر ظاهر پوست و بازیابی رنگ آن است. با این حال، اثرات درمان معمولاً دائمی نیستند و همیشه نمی‌توانند شیوع آن را کنترل کنند. یک پزشک عمومی ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• ایمنی در برابر آفتاب با کرم ضدآفتاب
• استفاده از کرم کاموفلاژ
• استروئید موضعی (کرم یا پماد حاوی استروئید)

اگر فقط یک پیسی با تکه کوچک وجود داشته باشد یا رنگ طبیعی پوست بسیار روشن باشد، درمان بیشتر ممکن است ضروری نباشد. در صورت نیاز به درمان بیشتر ممکن است به پزشک متخصص پوست مراجعه شود.

1- محافظت از آفتاب

آفتاب سوختگی یک خطر جدی برای لک و پیس است. بیمار باید پوست خود را از آفتاب محافظت کرده و از آن دوری کند. هنگامی که فرد در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، پوست رنگدانه‌ای به نام ملانین تولید می‌کند تا از آن در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) محافظت کند. اما اگر فرد پیسی داشته باشد، ملانین کافی در پوست او وجود ندارد، بنابراین پوست از اشعه آفتاب در امان نخواهد بود! همیشه باید از کرم ضد آفتاب با فاکتور SPF به اندازه 30 به بالا استفاده شود تا از پوست در برابر آفتاب سوختگی و آسیب‌های طولانی مدت محافظت به عمل آید.

2- ویتامین دی

اگر پوست در معرض آفتاب قرار نگیرد، خطر کمبود ویتامین D وجود دارد. ویتامین D برای سالم نگه داشتن استخوان و دندان‌ها نیز ضروری است. نور خورشید منبع اصلی ویتامین D است، اگرچه این ویتامین در برخی غذاها مانند ماهی نیز یافت می‌شود.

ممکن است دریافت کافی ویتامین D از مواد غذایی و نور خورشید به تنهایی مشکل باشد. بنابراین باید در نظر گرفته شود که یک مکمل روزانه حاوی 10 میلی گرم ویتامین D مصرف شود.

3- کرم کاموفلاژ

کرم کاموفلاژ می‌تواند بر روی لکه‌های سفید پوست اعمال شود. کرم‌ها برای مطابقت با رنگ پوست طبیعی ساخته شده‌اند. این کرم‌ها کمک می‌کنند تا لکه‌های سفید با نواحی دیگر پوست ترکیب شوند تا ظاهری یکنواخت ایجاد کنند.

کرم‌های کاموفلاژ ضد آب هستند و در هر جای بدن قابل استفاده می‌باشند. آنها تا چهار روز روی بدن و 12 تا 18 ساعت روی صورت باقی می‌مانند. همچنین می‌توان از این کرم که می‌تواند حاوی مواد ضد آفتاب با درجه SPF بالا باشد نیز استفاده کرد.

4- استروئیدهای موضعی

استروئیدهای موضعی به عنوان کرم یا پماد در بازار موجود هستند. آنها گاهی اوقات می‌توانند گسترش لکه‌های سفید را متوقف کرده و مقداری از رنگ اصلی پوست را ترمیم کنند. استروئید موضعی ممکن است در بزرگسالان با شرایط زیر تجویز شود:

• ویتیلیگو غیرسگمنتال در کمتر از 10 درصد بدن وجود داشته باشد.
• بیمار می‌خواهد درمان بیشتری انجام دهد (محافظت از آفتاب و کرم کاموفلاژ برای بعضی از افراد کافی است).
• باردار نبودن
• بیمار عوارض جانبی را درک کرده و می‌پذیرد.

پزشک معالج بسته به شدت و ناحیه لک و پیس، ممکن است یک کرم یا پماد تجویز کند. پمادها چرب‌تر هستند، ولی کرم‌ها برای مفاصل مثلاً داخل آرنج‌ها بهتر عمل می‌کنند. استروئیدهای موضعی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از:

• فلوتیکازون پروپیونات
• بتامتازون والریت
• هیدروکورتیزون بوتیرات

پزشک عمومی مقدار و نحوه استفاده از کرم یا پماد را به بیمار توضیح خواهد داد، اما معمولاً باید یک بار در روز روی پوست اعمال شود.

بعد از گذشت یک ماه، پزشک روند درمان بیماری را بررسی می‌کند. اگر درمان باعث عوارض جانبی شود، ممکن است نیاز به استفاده از استروئید موضعی متوقف شود. همچنین ارزیابی می‌شود که میزان ویتیلیگو چقدر بهبود یافته است. در صورت عدم بهبود، ممکن است به متخصص پوست مراجعه شود. اگر بهبودی کمی حاصل شود، ممکن است درمان ادامه یابد. اما اگر پیسی به میزان قابل توجهی بهبود یابد، درمان متوقف خواهد شد.

اثرات جانبی استروئیدهای موضعی به شرح زیر هستند:

• ترک‌های پوستی (استریا)
• نازک شدن پوست (آتروفی)
• رگ‌های خونی قابل مشاهده
• رشد بیش از حد مو (هایپرتریکوز)
• التهاب پوست (درماتیت تماسی)
• آکنه

5- فوتوتراپی برای درمان لک و پیس

در موارد زیر ممکن است از فوتوتراپی (درمان با نور) برای کودکان یا بزرگسالان استفاده شود:

• درمان‌های موضعی مؤثر نبوده‌اند.
• پیسی نواحی زیادی از روی پوست را پوشانده است.
• ویتیلیگو تأثیر قابل توجهی در کیفیت زندگی فرد گذاشته است.

شواهد نشان می‌دهند که فتوتراپی، به ویژه هنگامی که با سایر درمان‌ها ترکیب شود، تأثیر مثبتی بر درمان لک و پیس دارد. در هنگام فوتوتراپی، پوست در معرض نور ماوراء بنفش (A UVA) یا ماوراء بنفش (B UVB) قرار می‌گیرد. ممکن است ابتدا دارویی به نام پسورالن تجویز شود که به حساس‌تر شدن پوست نسبت به نور کمک می‌کند. پسورالن را می‌توان از طریق دهان (به صورت خوراکی) نیز مصرف کرد.

به دلیل قرار گرفتن در معرض پرتوهای UVA، فوتوتراپی ممکن است خطر ابتلا به «سرطان پوست» را افزایش دهد. خطر ابتلا به بیماری سرطان پوست با نور UVB کمتر است. متخصص پوست باید قبل از تصمیم به انجام فوتوتراپی در مورد خطرات آن با بیمار صحبت کند.

6- پیوند پوست برای بهبود لک و پیس

پیوند پوستی یک عمل جراحی است که در آن پوست طبیعی و سالم از ناحیه‌ای برداشته شده و برای پوشاندن ناحیه آسیب دیده یا از بین رفته استفاده می‌شود. برای درمان ویتیلیگو، می‌توان از پیوند پوست برای پوشاندن یک لکه سفید استفاده کرد.

پیوندهای پوستی بسته به شرایط زیر قابل اجرا هستند:

• در 12 ماه گذشته هیچ لکه سفید جدید ظاهر نشده باشد.
• لکه‌های سفید در 12 ماه گذشته بدتر نشده باشند.
• پیسی در اثر آسیب‌های پوستی مانند آفتاب سوختگی شدید ایجاد نشده باشد.

عمل جراحی شامل گرفتن نمونه‌ای از پوست، از بین بردن ملانوسیت‌ها از آن و پیوند نمونه به مناطق ویتیلیگو است. این نوع درمان‌ها وقت گیر هستند و خطر ایجاد جای زخم را داشته و برای کودکان مناسب نیستند.

7- کاهش رنگدانه در پوست

ممکن است برای بزرگسالانی که بیش از 50 درصد بدن‌شان از لک و پیس انباشته است، کاهش رنگدانه در پوست تجویز ‌شود. در این نوع درمان، از دارویی مبتنی بر هیدروکینون استفاده می‌شود. هیدروکینون می‌تواند عوارض جانبی به شرح زیر ایجاد کند:

• سرخی
• خارش
• سوزش

کاهش رنگدانه در پوست معمولاً روشی دائمی است. رنگ آمیزی مجدد (هنگام بازگشت رنگ) ممکن است اتفاق بیفتد و با رنگ پوست اصلی بیمار متفاوت باشد. استفاده از این روش در یک ناحیه از پوست گاهی اوقات می‌تواند باعث از بین رفتن رنگدانه‌های پوستی در سایر قسمت‌های بدن شود.

 

پیشگیری از بیماری پیسی

از آنجا که هیچ فردی به طور مشخص نمی‌داند چه چیزی باعث ایجاد لک و پیس می‌شود، هیچ متخصصی هم نمی‌تواند به شما بگوید که چگونه از آن باید جلوگیری کرد. با این حال، درمان‌های خاص می‌توانند به پیشگیری از رشد بیماری در نواحی دیگر کمک کنند.

برخی تغییرات ژنتیکی ممکن است شانس ابتلا به پیسی در افراد را افزایش دهد. با این حال، پزشکان نمی‌توانند پیش بینی کنند که آیا فرد براساس آرایش ژنتیکی خود به این بیماری مبتلا می‌شود یا خیر!

 

چشم انداز بیماران مبتلا به لک و پیس

دانشمندان در سال‌های اخیر به ویژه از طریق تحقیقات ژننیکی، درک بهتری از پیسی کسب کرده‌اند. تحقیقات فعلی شامل مطالعاتی برای بررسی تروما یا استرس به پوست، درمان‌های جدید برای درک بهتر ویتیلیگو و تجزیه و تحلیل ژن‌ها است. به هر روی، بیماری لک و پیس بسته به نوعش می‌تواند قابل درمان باشد. این بیماری مرگ آور نبوده و تنها می‌تواند از نظر روانی بر فرد تأثیر بگذارد.

 

منبع: my.clevelandclinic.org