بیماری ندول تیروئید (Thyroid Nodules) از شایع‌ترین مشکلات غدد درون ریز در سرتاسر جهان است. تعدادی از مبتلایان به ندول تیروئید از درد در محل غده شکایت دارند که می‌تواند به گوش یا فک آنها نیز سرایت کند. اگر گره بسیار بزرگ باشد، می‌تواند با فشردن مری (لوله اتصال دهان به معده) یا نای (لوله هوا) مشکل در بلع یا تنگی نفس ایجاد کند.
ممکن است فردی مبتلا به ندول تیروئید، به دلیل فشار حنجره (جعبه صوتی) ناشی از گرفتگی صدا و سخت شدن در صحبت کردن، شکایت کند. این بیماری در سنین بالا و در مردان بیشتر احتمال دارد به سرطان تبدیل شود. بدخیم ترین سرطانهای تیروئید در افراد با سنین بالا دیده می‌شود. اکثر ندولهای تیروئید خوش خیم هستند، اما بیشتر سرطانهای تیروئید در سنین 20 تا 50 سالگی مشاهده می‌شوند.
فهرست مطالب
ندول تیروئید چیست؟
اصطلاح ندول تیروئید (گره تیروئید) به هر رشد غیرطبیعی توده ای شکل اشاره دارد که در غده تیروئید ایجاد می‌شود. غده تیروئید پروانه‌ای شکل است و در قسمت جلوی گردن، زیر سیر گلو قرار دارد. دو پره در هر طرف نای به وسیله یک بافت پل مانندی به نام باریکه که از بالا و جلوی نای عبور می‌کند به یکدیگر متصل می‌شوند. گره تیروئید در هر قسمت از غده ممکن است رخ دهد. بعضی از گره‌ها را می‌توان به راحتی احساس کرد، اما برخی دیگر ممکن است در اعماق بافت تیروئید پنهان شوند یا در پایین غده قرار بگیرند، جایی که به سختی می‌توان آن را احساس کرد.
انواع ندول تیروئید
شایع‌ترین انواع ندولهای تیروئید منفرد شامل ندولهای کلوئیدی غیر سرطانی یا آدنوم فولیکولار هستند. نوع دیگری از گره خوش خیم که ممکن است دیده شود، آدنوم سلول هرتل نامیده می‌شود. حداکثر 24 درصد ندولهای سلول هرتل سرطانی هستند. به طور کلی، تعداد کمی از ندول‌ها سرطانی هستند.
گره‌های سرطانی براساس انواع سلول‌های بدخیم تیروئید موجود در آنها تقسیم بندی می‌شوند. انواع آنها شامل پاپیلری، فولیکولی، مدولاری (نخاعی) یا تمایز ضعیف سلول‌های آناپلاستیک هستند. پیش آگاهی برای بیمار تا حد زیادی به نوع سلول و میزان گسترش سرطان در زمان تشخیص بستگی دارد.
علاوه بر سرطان تیروئید ناشی از انواع سلول‌های ذکر شده در بالا، ندولهای تیروئید ممکن است حاوی لنفوم (سرطان سلول‌های سیستم ایمنی) نیز باشند. سرطان از قسمت‌های دیگر مانند پستان و کلیه هم می‌تواند به تیروئید گسترش یابد. همچنین، علت بیشتر ندولهای تیروئید ناشناخته است. در موارد خاص، کمبود یُد در رژیم غذایی می‌تواند باعث ایجاد ندول تیروئید شود.
علت بیماری ندول تیروئید
ندول تیروئید ممکن است یک یا تعداد بیشتری ایجاد شود. غده تیروئید که شامل چندین گره است به گواتر مولتی ندولر شناخته می‌شود. اگر ندول (گره) پُر از مایع یا خون شود، به آن کیست تیروئید گفته می‌شود. اگر ندول، هورمون تیروئید را به طور غیرقابل کنترلی (بدون توجه به نیاز بدن) تولید کند، به عنوان خودمختار شناخته می‌شود. چنین گره‌ای ممکن است باعث علائم و نشانه‌های زیاد هورمون تیروئید یا پرکاری تیروئید شود. بیماران دارای گره تیروئید به ندرت، کم کاری تیروئید دارند. کم کاری تیروئید در زمینه تیروئیدیت هاشیموتو شایع است، شرایطی که با تخریب خود ایمنی تیروئید بدون درد مشخص می‌شود.
علائم ندول تیروئید
اکثر گره‌های تیروئید علائمی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، اگر سلول‌های موجود در ندول‌ها به تنهایی دارای عملکرد باشند و هورمون تیروئید تولید می کنند، گره ممکن است علائم و نشانه‌هایی از هورمون بیش از حد تیروئید (پرکاری تیروئید) ایجاد کند. تعداد کمی از بیماران از درد در محل ندول شکایت دارند که می‌تواند به گوش یا فک آنها نیز سرایت کند.
اگر گره بسیار بزرگ باشد، می‌تواند با فشردن مری (لوله اتصال دهان به معده) یا نای باعث اختلال در خوردن یا نفس تنگی شود. ممکن است برخی از افراد وقتی به آینه نگاه می‌کنند متوجه یک توده در گردن خود شوند، که این امر بسیار نادر می‌باشد. برخی از افراد نیز با کاهش سریع ناخواسته وزن، احساس عصبی بودن یا ضربان نامنظم قلب روبرو می‌شوند.
تشخیص بیماری ندول تیروئید
ندولهای تیروئید معمولاً در طول معاینه ساده گردن، توسط پزشک متخصص کشف می‌شوند. گاهی اوقات ممکن است بیمار هنگام مراجعه به آینه متوجه گره‌ای به عنوان یک توده کوچک در گردن خود شود. پس از کشف ندول، پزشک گره را با دقت ارزیابی می‌کند. تشخیص می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
تاریخچه بیماری
پزشک تاریخچه مفصلی را از بیمار تهیه خواهد کرد و مشکلات پزشکی گذشته و حال او را ارزیابی می‌کند. اگر بیمار جوان‌تر از 20 سال یا بالاتر از 70 سال باشد، احتمال اینکه گره سرطانی باشد، افزایش می‌یابد. به طور مشابه، ندول در صورت وجود سابقه تابش اشعه، مشکل در خوردن یا تغییر صدا، به احتمال زیاد سرطانی می‌باشد.
در واقع مرسوم بود که در دهه 50 برای درمان آکنه از اشعه به سر و گردن استفاده شود. اگرچه زنان بیشتر از مردان مبتلا به ندول تیروئید می‌شوند، ولی ندولهای موجود در آقایان به احتمال زیاد سرطانی هستند. با وجود ارزش آن، تاریخ نمی‌تواند خوش خیم بودن این گره‌ها را از بدخیم بودن‌شان متمایز کند. بنابراین، بسیاری از بیماران با عوامل خطر کشف نشده در تاریخ ضایعات خوش خیمی را دارا می‌باشند. برخی دیگر، بدون فاکتورهای خطر برای گره‌های بدخیم ممکن است هنوز هم سرطان تیروئید داشته باشند.
معاینه فیزیکی
پزشک باید مشخص کند که آیا یک گره و یا چندین ندول تیروئید وجود دارند. در صورت سرایت گره به بافت اطراف، احتمال سرطان بیشتر است. علاوه بر این، در اثر معاینه فیزیکی باید هر غده لنفاوی غیر طبیعی در نزدیکی گره مشخص شود که ممکن است نشان دهنده شیوع سرطان باشد. علاوه بر ارزیابی تیروئید، پزشک باید علائم درست عمل نکردن غده، مانند تولید بیش از حد هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) یا تولید بسیار کم این هورمون (کم کاری تیروئید) را تشخیص دهد.
آزمایش خون
در ابتدا برای ارزیابی عملکرد تیروئید باید آزمایش خون انجام شود. این آزمایش براساس مشاهده موارد زیر انجام می‌پذرید:
- سطح T4 و هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)
- سطح بالای هورمون‌های تیروئید T4 یا T3 در زمینه TSH سرکوب شده، پرکاری تیروئید را نشان می‌دهد.
- کاهش T4 یا T3 در زمینه TSH بالا نشان دهنده کم کاری تیروئید است.
اگر احتمالاً عمل جراحی برای درمان فرد در نظر گرفته شود، توصیه می‌شود پزشكان نیز میزان تیروگلوبین را مشخص کنند که فقط در هورمون تیروئید در خون تولید می‌شود. تیروگلوبولین حمل کننده هورمون تیروئید در خون است. اگر سطح تیروگلوبولین شروع به بالا رفتن کند، این سطح باید به سرعت در مدت 48 ساعت پایین بیاید.
سونوگرافی
پزشک ممکن است دستور سونوگرافی از تیروئید را به دلایل زیر صادر کند:
- گره‌هایی که به راحتی احساس نمی‌شوند، قابل تشخیص شوند.
- تعداد گره‌ها و اندازه آنها تعیین شوند.
- مشخص شود که آیا گره سفت می‌باشد یا کیستیک است.
علیرغم ارزش بالای این روش، سونوگرافی نمی‌تواند تعیین کند که آیا گره خوش خیم است یا سرطانی!
اسکن رادیونوکلئید
اسکن رادیونوکلئید با مواد شیمیایی رادیواکتیو یکی دیگر از تکنیک‌های تصویربرداری است که پزشک ممکن است از آن برای ارزیابی ندول تیروئید استفاده کند. غده تیروئید طبیعی، یُد را از خون جمع می‌کند و از آن برای ساختن هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کند. بنابراین، هنگامی که ید رادیواکتیو به صورت خوراکی یا داخل وریدی برای فرد تجویز می‌شود، در تیروئید تجمع می‌یابد و باعث می‌شود که غده در هنگام تصویربرداری توسط یک دوربین هسته‌ای دیده شود.
میزان انباشته شدن نشانگر، نحوه عملکرد غده تیروئید و هر گره را نشان می‌دهد. اگر یک قسمت از غده یا گره بیش از حد هورمون زیادی تولید کند، به شکل نقطه داغی ظاهر می‌شود. ندولهای غیرکارآمد یا با عملکرد پایین به عنوان نقاط سرد در اسکن ظاهر می‌شوند. گره سرد یا بدون عملکرد، خطر بیشتری از سرطان نسبت به یک گره معمولی یا بیش فعال را دارد.
گره‌های سرد اغلب سرطانی هستند، زیرا سلول‌های سرطانی نابالغ می‌شوند و یُد را به خوبی جمع آوری نمی‌کنند. با این حال، نقاط سرد نیز می‌توانند در اثر کیست ایجاد شوند. این امر باعث می‌شود سونوگرافی ابزاری بسیار بهتر برای تعیین نیاز به انجام عمل بافت برداری آسپیراسیون سوزن ریز (FNA) باشد.
آسپیراسیون سوزن ریز
بیوپسی آسپیراسیون سوزن ریز (FNA) یک ندول، نوعی بافت برداری و متداولترین روشی است که مستقیماً برای تعیین انواع سلول‌های موجود در ندول تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرد. سوزن مورد استفاده بسیار نازک است. این روش ساده را می‌توان در مطب به صورت کاملاً سرپایی انجام داد و بی‌حسی فقط به بافت‌هایی که سوزن از آنها عبور می‌کند تزریق می‌شود. اگر گره به راحتی احساس شود، FNA امکان‌پذیر است.
در صورتی که گره به سختی احساس شود، آسپیراسیون سوزن ریز می‌تواند با راهنمایی سونوگرافی انجام شود. سوزن برای خارج کردن سلول‌ها، در تیروئید یا گره قرار می‌گیرد. معمولاً برای به حداکثر رساندن احتمال تشخیص سلول‌های غیر طبیعی، چندین نمونه گرفته می‌شود. این سلول‌ها توسط یک آسیب شناس به وسیله میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شوند که سلول‌های سرطانی وجود دارند یا خیر. مقدار FNA به تجربه پزشک در انجام مکرر این روش و آسیب شناس در خواندن نمونه بستگی دارد. تشخیص‌هایی که می‌توان از FNA برداشت کرد عبارتند از:
- بافت خوش خیم تیروئید (غیر سرطانی) می‌تواند با تیروئیدیت هاشیموتو، گره کلوئیدی یا کیست تیروئید سازگار باشد. این نتیجه از حدود 60 درصد بیوپسی گزارش شده است.
- بافت سرطانی (بدخیم) می‌تواند با تشخیص سرطان پاپیلری، فولیکولی یا مدولاری سازگار باشد. این نتیجه از تقریباً پنج درصد بیوپسی گزارش شده است. بیشتر آنها سرطان پاپیلری هستند.
- بیوپسی مشکوک می‌تواند یک آدنوم فولیکولار را نشان دهد. اگرچه معمولاً خوش خیم است، اما در نهایت 20 درصد از این گره‌ها سرطانی هستند.
- نتایج غیر تشخیصی معمولاً به دلیل وجود سلول‌های ناکافی است. پس از تکرار بیوپسی، تا 50 درصد از این موارد می‌توانند به عنوان خوش خیم، سرطانی یا مشکوک تشخیص داده شوند.
درمان ندول تیروئید
تشخیص آدنوم‌های فولیکولار از سرطانهای فولیکول دشوار است. ندولهای دیگری که به شدت به سرطان مشکوک هستند، باید با جراحی درمان شوند. بیشتر سرطانهای تیروئید قابل درمان هستند و به ندرت مشکلات تهدید کنننده‌ای محسوب می‌شوند. هر گره‌ای که برداشته نشوند، باید با پیگیری پزشک هر شش تا 12 ماه یک‌بار از نزدیک تحت مراقبت قرار گیرند. این پیگیری ممکن است شامل معاینه فیزیکی، سونوگرافی یا هر دو آنها باشد.
گاهی اوقات، پزشک ممکن است با استفاده از دوزهای سرکوب کننده هورمون تیروئید سعی در کوچک کردن ندول‌ها داشته باشد. برخی پزشکان معتقدند که اگر گره‌ای در اثر درمان منقبض شود، احتمالاً خوش خیم بوده است. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که درمان با متوقف کردن کار تیروئید تفاوتی ندارد.
اگر گره باعث پرکاری تیروئید شود، معمولاً غیر سرطانی است. درمان با هدف پیشگیری از علائم و عوارض پرکاری تیروئید مانند نارسایی قلبی، پوکی استخوان و ضربان قلب سریع همراه است. درمان‌ها شامل از بین بردن غده با استفاده از یُد رادیواکتیو، مسدود کردن تولید هورمون تیروئید با داروها و یا پیگیری محافظه کارانه ی بیمار با پرکاری تیروئید خفیف است.
پرکاری تیروئید تحت بالینی، به بیماری افراد بالغ مبتلا به ندول بیش از حد اشاره دارد، اما هورمون TSH با کمترین فشار روبرو می‌شود و سطح خون هورمون‌های تیروئید طبیعی است. درمان ب اساس سن، سایر شرایط پزشکی و ترجیح بیمار صورت می‌گیرد.
پیشگیری از بیماری ندول تیروئید
پزشکان هنوز علت اصلی گره‌های تیروئیدی را نمی‌دانند، بنابراین به احتمال زیاد نمی‌توانند از آنها جلوگیری کنند. می‌توانید مطمئن شوید که به اندازه کافی مواد غذایی حاوی یُد مانند نمک، لبنیات، غذاهای دریایی، گوشت و موارد دیگر مصرف می‌کنید که می‌تواند از بروز علت گره‌های تیروئید جلوگیری کند.
چشم انداز بیماران مبتلا به ندول تیروئید
ندولهای تیروئید در عین شایع بودن، خوش خیم نیز هستند. اگر پزشک شما هنگام سونوگرافی یک ندول هیپواکو پیدا کند، ممکن است آزمایش‌های دیگری را تجویز کند تا اطمینان حاصل شود که چه درمانی مورد نیاز است. گرچه بیماری ندول تیروئید می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد، اما در بسیاری از موارد این احتمال وجود ندارد. با تشخیص زود هنگام و سپس درمان مناسب می‌توان این بیماری را درمان کرد.
