بیماری ترومبوز مغزی چیست؟ علائم و درمان آن

ترومبوز وریدی مغزی “Cerebral venous thrombosis” (CVT) یک لخته خون از رگ مغزی در مغز است. این رگ مسئول تخلیه خون از مغز است. اگر خون در این رگ جمع شود، شروع به نشت در بافت‌های مغزی می کند و باعث خون‌ریزی یا تورم شدید مغز می‌گردد.

در صورت ابتلای فرد  به CVT، این بیماری بدون ایجاد عوارض تهدید کننده زندگی قابل درمان است.

 

عوامل خطرزا و رایج در ابتلا به CVT کدامند؟

در صورت قطع جریان خون منظم، لخته‌های خونی بیشتری در بدن شما رخ می‌دهد. در حالی که CVT یک بیماری غیرمعمول و غیررایج است اما این بیماری می‌تواند توسط برخی از عوامل ایجاد گردد.

برخی از شایع‌ترین عوامل خطرزای ابتلا به CVT عبارتند از:

• کنترل بارداری یا مصرف بیش از حد از استروژن
• کمبود آب بدن
• بیماری‌های گوش، صورت یا عفونت گردن
• کمبود پروتئین
• آسیب‌های مغزی یا بروز زخم
• چاقی
• سرطان
• تومور

اگر دچار این نوع بیماری مغزی شده‌اید، این احتمال وجود دارد که لازم باشد انواع خاصی از داروها مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری (داروهای ضد بارداری خوراکی) را مصرف نکنید. این موارد می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند.

عوامل خطرزای کمتر دیده شده و غیرمعمول برای ابتلا به CVT شامل بارداری و سایر اختلالات لخته شدن خون است. هر دو شرایط به وجود آمده، لخته شدن خون را با سهولت بیشتری انجام می‌دهند و بر جریان خون مناسب و استاندارد در بدن و مغز تأثیر می‌گذارند.

شایع‌ترین علت CVT در نوزادان، بروزعفونت به ویژه عفونت گوش است.

در برخی موارد CVT، علت بروز آن ناشناخته است.

در صورت عدم درمان بیماری، CVT می‌تواند عواقب تهدید کننده‌ای برای زندگی فرد به همراه داشته باشد.

 

علائم ترومبوز وریدی مغزی کدامند؟

لخته شدن خون در ورید مغزی می‌تواند باعث فشار شود؛ این فشار منجر به تورم مغزی می‌گردد. همچنین این وضعیت می‌تواند باعث سردرد شود و در موارد شدیدتر به بافت مغز آسیب برساند.

علائم بسته به محل لخته شدن خون در مغز متفاوت است.

با این حال علائم شایع CVT می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سردردهای شدید
• تاری دید
• حالت تهوع
• استفراغ

اگر مورد شدیدتری از ترومبوز وریدی مغزی را تجربه می‌کنید، این احتمال وجود دارد که علائمی شبیه سکته مغزی نیز داشته باشید.

این علائم شدت یافته می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نقص گفتاری
• بی حسی یک طرفه بدن
• ضعف
• هوشیاری کاهش یافته

اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله به اورژانس مراجعه نمایید یا از شخصی بخواهید که شما را به بیمارستان منتقل نماید.

علائم دیگر CVT شدید عبارتند از:

• غش کردن
• تحرک محدود در اندام‌ها یا قسمت‌های مختلف بدن شما
• تشنج
• کما
• مرگ

 

چه کسی در معرض خطر ابتلا به ترومبوز سینوس وریدی مغزی است؟

کودکان و بزرگسالان فاکتورهای خطرزای متفاوتی برای ابتلا به CVST دارند.

عوامل خطرزا برای کودکان و نوزادان عبارتند از:

• مشکلاتی در نحوه تشکیل لخته خون در آن‌ها وجود خواهد داشت
• کم خونی سلول داسی شکل
• کم خونی همولیتیک “hemolytic” مزمن
• بتا تالاسمی “Beta-thalassemia” ماژور
• بیماری قلبی. این وضعیت می‌تواند مادرزادی باشد (شما با آن متولد شده باشید) یا اکتسابی باشد (بعد از تولد در شما به وجود آمده باشد).
• کمبود آهن
• عفونت‌های خاص
• کمبود آب بدن
• آسیب سر
• مادری که دارای عفونت‌های خاص یا سابقه ناباروری باشد، برای نوزادان تازه متولد شده خطرزا است.

عوامل خطرزا برای بزرگسالان عبارتند از:

• بارداری و چند هفته اول پس از زایمان
• مشکلات لخته شدن خون. به عنوان مثال سندرم آنتی فسفولیپید “antiphospholipid”، کمبود پروتئین C و S، کمبود آنتی ترومبین III “antithrombin III”، ضد انعقاد لوپوس “lupus” یا جهش فاکتور V لیدن “V Leiden”
• سرطان
• بیماری‌های عروقی کلاژن مانند لوپوس، گرانولوماتوز “granulomatosis” همراه با پلی آنژیت “polyangiitis” و سندرم بهجت “Behcet syndrome”
• چاقی
• فشار خون پایین در مغز (افت فشار خون داخل جمجمه)
• بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون “Crohn” یا کولیت اولسراتیو “ulcerative colitis”

 

تشخیص CVT چگونه است؟

اغلب پزشکان در مورد سابقه سلامتی شما سوال می‌کنند و یک معاینه بدنی انجام می‌دهند. خانواده و دوستان فرد بیمار علائمی را که مشاهده کرده‌اند، توصیف می‌کنند خصوصاً اگر شخصی که سکته کرده بیهوش باشد. اما تشخیص نهایی اغلب براساس چگونگی جریان خون در مغز انجام می‌شود. آزمایشات تصویربرداری مناطقی از جریان خون را نشان می‌دهد.

آزمایشات زیر ممکن است به منظور تشخیص CVST استفاده شود:

• اسکن ام آرآی
• سی تی اسکن
• Venography
• آنژیوگرافی
• سونوگرافی
• آزمایش خون

هنگام تشخیص ترومبوز وریدی مغزی، پزشکان علائم شما را ارزیابی می‌کنند همچنین آن‌ها سابقه پزشکی و خانوادگی شما را در نظر می‌گیرند. با این حال تشخیص نهایی به بررسی گردش خون در مغز شما بستگی دارد. به منظور بررسی جریان خون، پزشکان می‌توانند از آزمایشات تصویربرداری در جهت تشخیص لخته‌های خون و تورم استفاده نمایند.

در صورت استفاده از آزمایش اشتباه، این امکان جود دارد که پزشک CVT را تشخیص ندهد. در حالی که تعداد مشخصی از آزمایش‌های تصویربرداری در دسترس است، برخی از آن‌ها مانند اشعه ایکس ساده جمجمه، به منظور تشخیص این بیماری مفید نیستند.

آزمایش‌های تصویربرداری پرکابرد به منظور کمک به تشخیص CVT عبارتند از:

• ونوگرام MRI “MRI venogram”. ونوگرام MRI که به آن MRV نیز گفته می‌شود، یک آزمایش تصویربرداری است که تصاویری از عروق خونی در ناحیه سر و گردن را تولید می‌کند. این آزمایش می‌تواند به ارزیابی گردش خون، بی‌نظمی، سکته مغزی یا خون‌ریزی مغز کمک کند. پزشکان در طی این MRI و به منظور نشان دادن جریان خون و تعیین میزان لخته شدن خون جهت تشخیص ترومبوز، رنگ خاصی را به جریان خون شما تزریق می‌کنند. به طور معمول این تست برای شفاف‌سازی تصاویر از سی تی اسکن استفاده می‌شود.
• سی تی ونوگرام “CT venogram”. در این نوع از سی تی اسکن از تصویربرداری اشعه ایکس به منظور نشان دادن استخوان‌ها و عروق شریانی به پزشک استفاده می‌شود. همراه با ونوگرام، پزشکان به منظور ایجاد تصاویری از گردش خون و کمک به تشخیص لخته شدن خون، رنگی را به داخل رگ‌ها تزریق می‌کنند.

 

گزینه‌های درمان ترومبوز وریدی مغزی کدامند؟

گزینه‌های درمانی CVT به شدت بیماری بستگی دارد. توصیه‌های درمان اولیه به منظور جلوگیری یا حل شدن لخته خون در مغز است.

دارو به منظور درمان ترومبوز وریدی مغزی

این احتمال وجود دارد که پزشکان داروهای ضد انعقادی یا رقیق کننده خون را به منظور جلوگیری از لخته شدن خون و رشد بیشتر لخته تجویز کنند. متداول‌ترین آن‌ها، داروی هپارین “heparin” است و مستقیماً به وریدها یا زیر پوست تزریق می‌شود.

به محض این که پزشک متوجه این موضوع شود که وضعیت شما ثابت است، این احتمال وجود دارد که یک داروی خوراکی رقیق کننده مانند وارفارین “warfarin” را به عنوان یک درمان دوره‌ای توصیه نماید. این دارو می‌تواند به جلوگیری از لخته شدن مکرر خون کمک کند، به ویژه اگر شما به یک اختلال لخته شدن خون مبتلا باشید.

پزشکان علاوه بر کمک به جلوگیری از لخته شدن خون، علائم CVT را نیز برطرف می‌کنند. اگر تشنج ناشی از این بیماری را تجربه کرده باشید، پزشکان برخی از داروهای ضد تشنج را به منظور کمک به کنترل این شرایط تجویز می‌کنند. به همین ترتیب اگر علائمی مانند سکته مغزی را تجربه کنید، پزشک شما را در بخش سکته یا مراقبت‌های ویژه بستری می‌نماید.

درمان می‌بایست بلافاصله پس از تشخیص بیماری شروع شود. به خاطر داشته باشید که روش‌های درمانی باید در بیمارستان انجام گردد.

یک برنامه درمانی برای ترومبوز وریدی مغزی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مایعات
• مصرف آنتی بیوتیک‌ها اگر عفونت دارید
• دارویی به منظور کنترل تشنج در صورت بروز آن
• نظارت و کنترل فشار داخل سر
• دارویی به منظور جلوگیری از لخته شدن خون (ضد انعقاد خون)
• عمل جراحي
• ادامه نظارت بر فعالیت مغزی
• اندازه‌گیری بینایی و نظارت بر تغییر آن
• توانبخشی (احیای مجدد توان)

نظارت بر شرایط بیماری ترومبوز مغزی توسط پزشک

پزشکان در تمام موارد و انواع CVT، فعالیت مغز را کنترل می‌کنند. به منظور ارزیابی ترومبوز و اطمینان از عدم وجود لخته اضافی، ونوگرام‌های پیگیری و آزمایشات تصویربرداری توصیه می‌شود. پیگیری‌ها نیز به منظور اطمینان از بروز اختلالات لخته شدن، تومورها یا سایر عوارض ناشی از ترومبوز وریدی مغزی بسیار مهم هستند. این احتمال وجود دارد که پزشکان آزمایش‌های دیگر خونی را انجام ‌دهند تا ببینند آیا اختلالات لخته‌ای که احتمال خطر ابتلا به CVT را افزایش داده است، وجود دارد یا خیر.

عمل جراحي

در موارد شدیدتر ترومبوز وریدی مغزی، این احتمال وجود دارد که پزشکان جراحی را به منظور از بین بردن لخته خونی یا ترومبوز و رفع رگ خونی توصیه کنند. از این روش به عنوان ترومبکتومی “thrombectomy” یاد می‌شود. این امکان وجود دارد که پزشکان در برخی از روش‌های ترومبکتومی، یک بالون یا دستگاه مشابه را به منظور جلوگیری از بسته شدن رگ‌های خونی وارد بدن نمایند.

 

چشم انداز و آینده طولانی مدت CVT چگونه است؟

در حالی که این بیماری غیرمعمول است و به طور کلی رایج نیست اما در صورت عدم درمان بیماری، ترومبوز وریدی مغزی می‌تواند به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود. در مواقعی که CVT زود تشخیص داده شود، با استفاده از دارو و بدون درمان‌های تهاجمی قابل درمان است.

اگر به سردردهای نامنظم یا علائم ذکر شده دچار شده‌اید، بلافاصله این شرایط را به پزشک خود اطلاع دهید.

 

نکات کلیدی در مورد ترومبوز سینوس وریدی مغزی

• ترومبوز سینوس وریدی مغزی (CVST) وقتی تشکیل می‌شود که لخته خون در سینوس‌های وریدی مغز ایجاد شود.
• اگر CVST دارید، سریعاً به منظور بررسی و بهبود علائمی مانند سردرد، تاری دید، غش، از دست دادن کنترل بخشی از بدن و تشنج به پزشک مراجعه نمایید.
• اگر علائم فوق را دارید، از فردی بخواهید که بلافاصله شما را به اورژانس برساند یا برای کمک با اورژانس تماس بگیرد.
• داروهای خود را طبق تجویز مصرف کنید و با ارائه دهنده سلامتی خود مشورت نمایید تا مطمئن شوید که هیچ یک از داروهای شما خطر ابتلا به CVST را افزایش نمی‌دهند.
• به عزیزان خود علائم CVST را بیاموزید تا در موارد اضطراری آماده باشند.
• یک سبک زندگی سالم را دنبال کنید. این سبک زندگی شامل داشتن یک رژیم کم چرب است.
• هر روز ورزش کنید و سیگار نکشید.
• سایر موارد و اختلالات بهداشتی مزمن مانند دیابت یا فشار خون را کنترل کنید.

نکاتی به منظور کمک به شما در استفاده بیشتر از زمان مراجعه به ارائه دهنده خدمات بهداشتی:

• دلیل بازدید خود و آنچه می‌خواهید اتفاق بیفتد را بدانید.
• قبل از ملاقات با پزشک متخصص، سوالاتی را که می‌خواهید پاسخ داده شود، یادداشت کنید
• شخصی را همراه با خود بیاورید تا به شما کمک کند، سوالات خود را بپرسید و آنچه ارائه دهنده شما به شما می‌گوید را به خاطر بسپارد.
• در هنگام ویزیت، نام تشخیص جدید و سایر داروها، روش‌های درمانی یا آزمایشات را بنویسید. همچنین دستورالعمل‌های جدیدی که ارائه دهنده به شما می‌دهد را یادداشت کنید.
• بدانید چرا یک دارو یا درمان جدید تجویز شده است و این درمان چگونه به شما کمک می‌کند. همچنین بدانید که عوارض این روش چیست.
• بپرسید آیا بیماری شما از راه‌های دیگری قابل درمان است یا خیر.
• بدانید چرا آزمایش یا روشی توصیه می‌شود و نتایج ممکن است به چه معنا باشد.
• بپرسید تا بدانید که در صورت عدم استفاده از دارو یا عدم انجام آزمایش یا روش پیشنهادی پزشک، چه شرایطی درانتظار شما می‌باشد.
• اگر قرار ملاقات بعدی دارید، تاریخ، زمان و هدف آن دیدار را یادداشت کنید.
• بپرسید تا بدانید که اگر سوالی داشتید، چگونه می‌توانید با ارائه دهنده خود تماس بگیرید.

پزشک متخصص توصیه‌های مبتنی بر شواهد در جهت تشخیص، مدیریت و پیشگیری از عود ترومبوز وریدی مغزی ارائه می‌نماید. همچنین به طور کلی توصیه‌هایی در مورد ارزیابی و مدیریت ترومبوز وریدی مغزی در دوران بارداری و در جمعیت کودکان ارائه شده است. عمل به توصیه‌های ارائه شده و تعیین زمان مشخص برای ویزیت‌های آتی در بهبود بیماری و عوارض آن موثر است. به خاطر داشته باشید تشخیص صحیح و به موقع بیماری در ارائه راهکارهای درست و تاثیرگذار بسیار مفید است. در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های مشخص بیماری به پزشک مراجعه نمایید یا با اورژانس تماس بگیرید. گاها با توجه به شدت بیماری مراجعه حضوری و تنهای شما غیر ممکن است. در این شرایط با تماس با بیمارستان و مشاوره سریع با مراقبان بهداشت و درمان، امکان بروز علائم حاد بیماری را به حداقل برسانید. در این شرایط نزدیکان خود را در جریان بیماری خود قرار دهید و اطلاعات اولیه بیماری را با آن‌ها به اشتراک بگذارید تا در صورت بروز علائم بتوانند به شما کمک نمایند. از آن‌ها بخواهید در شرایط حاد شما را به بیمارستان برسانند.

 

منبع:

www.healthline.com