بیماری گریوز نوعی اختلال در سیستم ایمنی بدن است که منجر به تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی (پرکاری تیروئید) می‌شود. اگرچه تعدادی از اختلالات ممکن است منجر به پرکاری تیروئید شود، بیماری گریوز یک علت شایع پرکاری تیروئید است.
هورمون‌های تیروئید بسیاری از سیستم‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بنابراین علائم و نشانه‌های بیماری گریوز می‌تواند دامنه وسیعی داشته باشد. اگرچه هرکسی می‌تواند به بیماری گریوز مبتلا شود، این بیماری بیشتر در بین خانم‌ها و در افراد کمتر از 40 سال دیده می‌شود. اهداف اصلی درمان کاهش میزان هورمون های تیروئید در بدن و کاهش شدت علائم است. برای شناخت بیشتر بیماری گریوز و تشخیص و درمان آن با این مقاله از رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری گریوز چیست؟
بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی است که باعث می‌شود تیروئید پرکار شود. این یکی از شایع‌ترین مشکلات تیروئید و عامل اصلی پرکاری تیروئید است، بیماری که در آن غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند. این نام به خاطر شخصی که اولین بار آن را در اوایل قرن نوزدهم توصیف کرد -رابرت گریوز- نامگذاری شد.
غده تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل کوچک است که در جلوی گردن قرار دارد و هورمون‌هایی را آزاد می‌کند که به تنظیم متابولیسم بدن کمک می‌کنند. در بیماری گریوز، سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی ایجاد می‌کند که به عنوان ایمونوگلوبولین‌های محرک تیروئید شناخته می‌شوند. سپس این آنتی‌بادی‌ها به سلول‌های سالم تیروئید متصل شده و باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئید توسط این غده می‌شوند.
این تولید بیش از اندازه هورمون باعث ایجاد مشکلات متعدد در قسمت‌های مختلف بدن می‌شود؛ از جمله عملکرد سیستم عصبی، رشد مغز، دمای بدن. در صورت عدم درمان، پرکاری تیروئید ممکن است باعث کاهش وزن، مسائل عاطفی (گریه غیرقابل کنترل، خندیدن)، افسردگی و خستگی روحی و جسمی شود.
هنگامی که این اختلال به درستی تشخیص داده شود، درمان آن بسیار آسان است. در بعضی موارد، بیماری گریوز پس از چندین ماه یا سال فروکش می‌کند یا به طور کامل از بین می‌رود. در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به عوارض جدی – حتی مرگ شود. این بیماری معمولاً در افراد بین 30 تا 50 سال دیده می‌شود و بیشتر خانم‌ها را درگیر می‌کند.
علائم بیماری گریوز چیست؟
علائم و نشانه‌های رایج بیماری گریوز شامل موارد زیر است:
• اضطراب و تحریک‌پذیری
• لرزش ظریف دست‌ها یا انگشتان
• حساسیت به گرما و افزایش تعریق یا پوستی گرم و مرطوب
• کاهش وزن، با وجود عادات غذایی معمول
• بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
• تغییر در سیکل قاعدگی
• اختلال نعوظ یا کاهش میل جنسی
• حرکات مکرر روده‌ای ( دفع زیاد)
• برآمدگی چشم (مشکلات چشم گریوز)
• خستگی
• پوست ضخیم و قرمز معمولاً در قسمت جلوی ساق پا یا بالای پا (مشکلات پوستی گریوز)
• ضربان قلب سریع یا نامنظم (تپش قلب)
• اختلال خواب
عوارض چشمی گریوز
حدود 30٪ افراد مبتلا به بیماری گریوز برخی علائم و نشانه‌های چشمی گریوز را نشان می‌دهند. در مشکلات چشمی گریوز، التهاب و سایر حوادث سیستم ایمنی بدن بر روی عضلات و بافت‌های اطراف چشم تأثیر می گذارد. علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
• چشم‌های برجسته
• احساس وجود شن ریزه در چشم‌ها
• احساس فشار یا درد در چشم
• پلک‌های برگشته یا پف کرده
• چشم‌های قرمز یا ملتهب
• حساسیت به نور
• دوبینی
• کاهش بینایی
درموپاتی (عوارض پوستی) گریوز
ظهور غیرمعمول بیماری گریوز -به نام درموپاتی گریوز- شامل قرمز شدن و ضخیم شدن پوست است که اغلب روی ساق‌ها یا بالای پاها رخ می‌دهد.
چه موقع لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
تعدادی از شرایط پزشکی می‌توانند علائم و نشانه‌های مشابه با بیماری گریوز را ایجاد کنند. در صورت مشاهده هرگونه مشکل احتمالی مربوط به بیماری گریوز، برای تشخیص سریع و دقیق به پزشک مراجعه کنید یا می‌توانید با یک تماس از پزشکان سامانه رسا مشاوره تلفنی بگیرید.
در صورت داشتن علائم و نشانه‌های مربوط به قلب (مانند ضربان قلب سریع یا نامنظم) یا مشکلات بینایی، به اورژانس مراجعه کنید.
علت ایجاد بیماری گریوز چیست؟
بیماری گریوز به دلیل سوء‌عملکرد سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری‌ها، ایجاد می‌شود و علت دقیق آن مشخص نیست.
سیستم ایمنی بدن به طور معمول آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که برای حمله به یک ویروس خاص، باکتری یا سایر مواد خارجی طراحی شده‌اند. در بیماری گریوز – به دلایلی که به خوبی درک نشده است – سیستم ایمنی بدن یک آنتی‌بادی علیه یک قسمت از سلول‌های غده تیروئید در گردن تولید می‌کند.
به طور معمول، عملکرد تیروئید توسط هورمونی که از غده کوچکی در قاعده مغز (غده هیپوفیز) ترشح می‌شود، کنترل می‌شود. آنتی‌بادی مرتبط با بیماری گریوز – آنتی‌بادی گیرنده تیروتروپین- مانند هورمون تنظیم کننده هیپوفیز عمل می‌کند. این بدان معنی است که این آنتی‌بادی تنظیم طبیعی تیروئید را نادیده می‌گیرد و باعث تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید می‌شود (پرکاری تیروئید).
علت عوارض چشمی گریوز
عوارض چشمی گریوز در اثر تجمع کربوهیدرات‌های بخصوص در عضلات و بافت‌های پشت چشم ایجاد می‌شود و علت آن نیز مشخص نیست. به نظر می‌رسد که همان آنتی‌بادی که می‌تواند باعث اختلال در عملکرد تیروئید شود، ممکن است روی بافت‌های اطراف چشم هم اثر بگذارد.
عوارض چشمی گریوز اغلب هم‌زمان با پرکاری تیروئید یا چند ماه بعد از آن ظاهر می‌شود. اما علائم و نشانه‌های چشمی ممکن است سال‌ها قبل یا بعد از شروع پرکاری تیروئید ظاهر شود. حتی در صورت عدم وجود پرکاری تیروئید،عوارض چشمی گریوز نیز می‌تواند رخ دهد.
عوامل خطر ایجاد بیماری گریوز چیست؟
اگرچه هرکسی می‌تواند به بیماری گریوز مبتلا شود، عوامل زیادی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، از جمله:
• سابقه خانوادگی. از آنجا که سابقه خانوادگی بیماری گریوز یک عامل خطر شناخته شده است، به احتمال زیاد یک ژن یا ژن‌هایی وجود دارد که می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به این بیماری کند.
• جنسیت. احتمال ابتلا به بیماری گریوز در زنان بسیار بیشتر از مردان است.
• سن. بیماری گریوز معمولاً در افراد قبل از 40 سالگی ایجاد می‌شود.
• سایر اختلالات خود ایمنی. افرادی که دارای سایر اختلالات سیستم ایمنی بدن هستند، مانند دیابت نوع 1 یا آرتریت روماتوئید، خطر بیشتری دارند.
• استرس عاطفی یا جسمی. حوادث استرس‌زای زندگی یا بیماری ممکن است به عنوان محرکی برای شروع بیماری گریوز در میان افرادی که ژن‌هایی دارند که خطر ابتلا آنها را افزایش می‌دهد، عمل کند.
• بارداری. بارداری یا زایمان اخیر ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد، به ویژه در زنانی که ژن‌هایی دارند که خطر ابتلا آنها را افزایش می‌دهد.
• سیگار کشیدن. سیگار کشیدن، که می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد، خطر ابتلا به بیماری گریوز را افزایش می‌دهد. افراد سیگاری که به بیماری گریوز مبتلا هستند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض چشمی گریوز قرار دارند.
عوارض بیماری گریوز کدامند؟
عوارض بیماری گریوز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• مسائل مربوط به بارداری. عوارض احتمالی بیماری گریوز در دوران بارداری شامل سقط جنین، زایمان زودرس، اختلال عملکرد تیروئید جنین، رشد ضعیف جنین، نارسایی قلب مادر و پره‌اکلامپسی است. پره‌اکلامپسی یک بیماری دوران بارداری است که منجر به فشار خون بالا در مادر و سایر علائم و نشانه‌های جدی می‌شود.
• مشکلات قلبی. در صورت عدم درمان، بیماری گریوز می‌تواند منجر به اختلالات ریتم قلب، تغییر در ساختار و عملکرد عضلات قلب و ناتوانی قلب در پمپاژ خون کافی به بدن (نارسایی قلبی) شود.
• طوفان تیروئیدی. یک عارضه نادر اما تهدید‌کننده بیماری گریوز، طوفان تیروئیدی است که به آن هیپرتیروئیدی تسریع‌شده یا بحران تیروتوکسیک نیز می‌گویند. وقتی پرکاری تیروئید شدید، درمان نشود یا به طور ناکافی درمان شود، احتمال وقوع آن بیشتر است.
افزایش ناگهانی و شدید هورمون‌های تیروئید می‌تواند اثرات زیادی از جمله تب، تعریق، استفراغ، اسهال، هذیان، ضعف شدید، تشنج، ضربان قلب نامنظم، زردی پوست و چشم، فشار خون شدید و کما ایجاد کند. طوفان تیروئیدی نیاز به مراقبت فوری اورژانسی دارد.
• استخوان‌های شکننده. پرکاری تیروئید درمان نشده می‌تواند منجر به ضعف و شکنندگی استخوان‌ها (پوکی استخوان) نیز شود. قدرت استخوان‌ها تا حدی به مقدار کلسیم و سایر مواد معدنی موجود در آنها بستگی دارد. مقادیر زیاد هورمون تیروئید، در توانایی بدن برای جذب کلسیم در استخوان‌ها اختلال ایجاد می‌کند.
بیماری گریوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص بیماری گریوز، پزشک ابتدا معاینه بدنی انجام می‌دهد و علائم و نشانه‌های بیماری گریوز را بررسی می‌کند؛ همچنین در مورد سابقه بیماری‌های پزشکی و خانوادگی سوال می‌پرسد. پزشک همچنین ممکن است آزمایشات زیر را درخواست کند:
• آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) که از هورمون هیپوفیز ترشح می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئید را تعیین می‌کند. در افراد مبتلا به بیماری گریوز معمولاً سطح TSH پایین‌تر از حد طبیعی و هورمون‌های تیروئید بالاتر است.
• اندازه گیری سطح آنتی‌بادی مسوول ایجاد بیماری گریوز
• اسکن ید رادیواکتیو. بدن برای تولید هورمون‌های تیروئید به ید نیاز دارد. با دادن مقدار کمی ید رادیواکتیو و بعداً اندازه گیری مقدار آن در غده تیروئید با دوربین اسکن ویژه، پزشک می‌تواند میزان جذب ید توسط غده تیروئید را تعیین کند.
• سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند و بزرگ شدن غده تیروئید را نشان دهد. این آزمایش در افرادی که نمی‌توانند اسکن ید رادیواکتیو انجام دهند، مانند زنان باردار بسیار مفید است.
• آزمایشات تصویربرداری. اگر تشخیص بیماری گریوز از طریق ارزیابی بالینی مشخص نباشد، ممکن است پزشک آزمایشات تصویربرداری ویژه‌ای مانند سی‌تی‌اسکن یا MRI را تجویز کند.
درمان بیماری گریوز
اهداف درمانی برای بیماری گریوز شامل جلوگیری از تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید و تأثیر آن بر بدن است. برخی از درمان‌ها عبارتند از:
ید درمانی رادیواکتیو
با این روش درمانی، مصرف ید رادیواکتیو از طریق دهان توصیه می‌شود. از آنجا که تیروئید برای تولید هورمون‌ها به ید احتیاج دارد، غده تیروئید، رادیو ید را به سلول‌های تیروئیدی می‌برد و تابش ید با گذشت زمان سلول‌های تیروئید پرکار را از بین می‌برد. این باعث کوچک شدن غده تیروئید می‌شود و علائم به تدریج، معمولاً طی چند هفته تا چند ماه، کاهش می‌یابد.
رادیو ید درمانی ممکن است خطر بروز علائم جدید یا بدتر شدن علائم چشمی گریوز را افزایش دهد. این عارضه جانبی معمولاً خفیف و موقتی است، اما اگر از قبل عوارض متوسط یا شدید چشمی داشته باشید، ممکن است این درمان توصیه نشود.
سایر عوارض جانبی ممکن است شامل حساسیت در ناحیه گردن و افزایش موقتی هورمون‌های تیروئید باشد. رادیو ید درمانی برای معالجه زنان باردار یا زنان شیرده استفاده نمی‌شود.
از آنجا که این روش درمانی باعث کاهش فعالیت غده تیروئید می‌شود، در آینده برای تأمین مقادیر طبیعی هورمون تیروئید در بدن به درمان نیاز خواهید داشت.
داروهای ضد تیروئید
داروهای ضد تیروئید در استفاده از ید برای تولید هورمون‌ها توسط سلول‌های تیروئید تداخل ایجاد می‌کنند. این داروها شامل پروپیلتیوراسیل و متی‌مازول هستند.
هنگامی که این دو دارو به تنهایی و بدون سایر روش‌های درمانی استفاده شوند، ممکن است در آینده تیروئید مجددا پرکار شود. مصرف بیش از یک سال از این دو دارو معمولا” نتایج طولانی‌مدت بهتری دارد. داروهای ضد تیروئید همچنین ممکن است قبل یا بعد از رادیو ید درمانی به عنوان درمان مکمل استفاده شود.
عوارض جانبی هر دو دارو شامل بثورات پوستی، درد مفاصل، نارسایی کبدی و کاهش گلبول‌های سفید خون است.
داروهای مسدود‌کننده گیرنده بتا
این داروها مانع تولید هورمون‌های تیروئید نمی‌شوند، اما موجب تسکین بعضی علائم بیماری ناشی از تأثیر هورمون‌ها بر بدن مانند ضربان نامنظم قلب، لرزش، اضطراب یا تحریک‌پذیری، عدم تحمل گرما، تعریق، اسهال و ضعف عضلانی را می‌گیرند. برخی از این داروها عبارتند از: پروپرانولول، آتنولول، متوپرولول و …
مسدود‌کننده‌های بتا اغلب برای افراد مبتلا به آسم تجویز نمی‌شوند زیرا این داروها ممکن است حمله آسم را تحریک کنند. این داروها همچنین ممکن است مدیریت دیابت را پیچیده کنند.
عمل جراحی
جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از تیروئید (تیروئیدکتومی یا تیروئیدکتومی ساب توتال) نیز برای درمان بیماری گریوز گزینه مناسبی است. بعد از جراحی، به احتمال زیاد برای تأمین مقادیر طبیعی هورمون‌های تیروئید در بدن باید مادام‌العمر از داروهای تیروئید استفاده شود. عوارض احتمالی این جراحی شامل آسیب احتمالی تارهای صوتی و غدد پاراتیروئید است.
درمان عوارض چشمی گریوز
علائم خفیف چشمی گریوز را می‌توان با استفاده از اشک مصنوعی در روز و ژل‌های روان‌کننده در شب کنترل کرد. اگر علائم شدیدتر باشد، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
• کورتیکواستروئیدها. درمان با کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون، می‌تواند تورم پشت کره چشم را کاهش دهد.
• تپروتوموماب (تپتزا). این دارو ممکن است برای درمان عوارض چشمی گریوز استفاده شود. این دارو هر سه هفته به صورت وریدی تزریق می‌شود و عوارض جانبی مانند حالت تهوع، اسهال، اسپاسم عضلات و افزایش سطح قند خون را ایجاد می‌کند. از آنجا که این دارو جدید است، هنوز نقش آن در مدیریت اپتالموپاتی گریوز مشخص نشده است.
• منشورها. ممکن است به دلیل بیماری گریوز یا به عنوان عارضه جانبی جراحی برای درمان بیماری، دوبینی ایجاد شود. اگرچه برای همه مفید نیست، اما منشورهای موجود در عینک ممکن است دوبینی را اصلاح کنند.
• جراحی رفع فشار چشمی. در این جراحی، پزشک استخوان بین حفره چشم و سینوس‌ها را برمی‌دارد. این به چشم فضای کافی را می‌دهد تا به حالت اولیه خود برگردد. این روش درمانی معمولاً زمانی استفاده می‌شود که فشار بر روی عصب بینایی، از بین رفتن بینایی را تهدید کند. عوارض احتمالی شامل ایجاد دوبینی است.
• رادیوتراپی چشمی. این روش زمانی یک روش درمانی معمول برای این بیماری بود، اما فواید آن مشخص نیست. در طی چندین روز از اشعه ایکس هدف‌مند استفاده می‌شود تا بخشی از بافت پشت چشم را از بین ببرد. اگر مشکلات چشم رو به وخامت باشد و کورتیکواستروئیدها به تنهایی موثر نباشند یا به خوبی تحمل نشوند، ممکن است پزشک این مورد را توصیه کند.
علائم چشمی گریوز با درمان بیماری گریوز همیشه بهبود نمی‌یابد. این علائم حتی ممکن است به مدت سه تا شش ماه بدتر شود. پس از آن، علائم و نشانه‌های چشمی گریوز معمولاً برای مدت یک سال پایدار می‌مانند و سپس معمولا” به خودی خود بهبود می‌یابند.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی بیماری گریوز
اگر به بیماری گریوز مبتلا هستید، سلامت ذهنی و جسمی خود را در اولویت قرار دهید:
• خوب غذا خوردن و ورزش منظم می‌تواند باعث بهبود برخی از علائم در طول درمان شود و به طور کلی به شما کمک کند. به عنوان مثال، از آنجا که تیروئید متابولیسم بدن را کنترل می‌کند، ممکن است در هنگام اصلاح پرکاری تیروئید تمایل به افزایش وزن داشته باشید. عارضه استخوان‌های شکننده نیز می‌توانند با بیماری گریوز اتفاق بیفتند که ورزش‌های تحمل‌کننده وزن می‌توانند به حفظ تراکم استخوان کمک کنند.
• کاهش استرس ممکن است مفید باشد، زیرا استرس ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن بیماری گریوز شود. گوش دادن به موسیقی، حمام گرم یا پیاده‌روی می‌تواند به آرامش شما کمک کند و ذهن آرام‌تری داشته باشد. با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه‌ای بچیند که شامل تغذیه مناسب، ورزش و آرامش در برنامه روزانه شما باشد.
برای مشکلات چشمی بیماری گریوز
اگر به عوارض چشمی گریوز مبتلا هستید، این مراحل ممکن است علائم شما را بهتر کند:
• کمپرس خنک روی چشم خود بگذارید. رطوبت اضافه شده ممکن است چشمان شما را آرام کند.
• از عینک آفتابی استفاده کنید. وقتی چشمان شما برجسته می‌شود، در برابر اشعه ماورا‌بنفش آسیب‌پذیرتر و در مقابل نور شدید حساس‌تر می‌شوند. استفاده از عینک آفتابی که اطراف پیشانی را هم پوشش می‌دهد، تحریک چشم ناشی از باد را نیز کاهش می‌دهد.
• از قطره چشمی روان کننده استفاده کنید. قطره چشمی ممکن است احساس خشکی و جسم خارجی روی سطح چشم شما را تسکین دهد. از ژل بر پایه پارافین می‌توان شب‌ها استفاده کرد.
• سر تخت خود را بلند کنید. نگه داشتن سر بالاتر از بقیه بدن باعث کاهش تجمع مایعات در سر می‌شود و ممکن است از فشار چشم شما بکاهد.
• سیگار نکشید. سیگار کشیدن، علائم چشمی گریوز را بدتر می‌کند.
برای مشکلات پوستی گریوز
اگر این بیماری بر روی پوست شما تأثیر گذاشته، از کرم‌ها و پمادهای بدون نیاز به نسخه حاوی هیدروکورتیزون برای رفع تورم و قرمزی استفاده کنید. علاوه بر این، استفاده از باندهای فشاری روی ساق و پاها ممکن است کمک کننده باشد.
