ما می‌دانیم که وقتی کودک شما به بیماری بلوغ زودرس مبتلا می‌شود، احتمالا شما سوالات زیادی خواهید داشت. چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم که نسبت به دیگران، کمتر احساس متفاوت بودن داشته باشد؟ بلوغ زودرس در طولانی مدت چه تأثیری بر فرزند من خواهد داشت؟ آیا عوارض جانبی جدی در حین درمان وجود دارد؟ ما در این مقاله سعی کرده‌ایم به برخی از سؤالات شما پاسخ دهیم و نگرانی شما را نسبت به فرزند خود و شرایط به وجود آمده کاهش دهیم.
فهرست مطالب
- 1 بلوغ زودرس چیست؟
- 2 انواع بلوغ زودرس چیست؟
- 3 علائم بلوغ زودرس چیست؟
- 4 سوالات متداول درباره بلوغ زودرس
- 5 آیا می‌توان از بلوغ زودرس جلوگیری کرد؟
- 6 چگونه با فرزند خود در مورد بلوغ زودرس صحبت کنید؟
- 7 مرکز بهداشت و سلامتی زنان و مردان جوان
- 8 درمان و مراقبت در برابر بلوغ زودرس
- 9 چه کسی در معرض خطر بلوغ زودرس قرار دارد؟
- 10 چشم انداز بیماری بلوغ زودرس
بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ زودرس به این معنی است که پسر یا دختر خیلی زودتر از موعد طبیعی شروع به تغییرات جنسی کنند. به طور کلی این تغییرات مربوط به دخترانی است که قبل از 8 سالگی شروع به رشد ویژگی‌های جنسی می‌کنند، همچنین پسرانی که این روند را قبل از 9 سالگی تجربه می‌کنند.
بلوغ زودرس نادر است. این بیماری در حدود 1 در 5،000 تا 10،000 کودک را در معرض ابتلا قرار می‌دهد.
انواع بلوغ زودرس چیست؟
دو نوع بلوغ زودرس اصلی وجود دارد:
علل آن‌ها متفاوت است اما تغییراتی که آن‌ها در بدن ایجاد می‌کنند مشابه هستند.
- بلوغ زودرس مرکزی (وابسته به گنادوتروپین “gonadotropin”) شایع‌ترین نوع این بیماری است و بیشتر دختران نسبت به پسران تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این بیماری ناشی از ترشح زود هنگام گنادوتروپین‌ها از مغز است.
- بلوغ زودرس محیطی (مستقل از گنادوتروپین) با آزاد شدن زود هنگام هورمونهای گنادوتروپین در مغز ایجاد نمی‌شود بلکه با تولید آندروژن “androgen” و استروژن “estrogen” از دیگر قسمت‌های بدن ایجاد می‌شود.
گنادوتروپین چیست؟
گنادوتروپین‌ها هورمونی هستند که توسط غده هیپوفیز در مغز آزاد می‌شوند و وظیفه تحریک گنادها “gonads” (تخمدان‌ها و بیضه‌ها) برای تولید هورمونهای جنسی را دارند. هورمونهای جنسی به نوبه خود باعث رشد جنسی و بلوغ می‌شوند. به عبارت دیگر ما می‌توانیم از گنادوتروپین‌ها به عنوان هورمونی که در نهایت مسئول بلوغ هستند یاد کنیم.
بلوغ زودرس مرکزی
بلوغ زودرس مرکزی (CPP) هنگامی اتفاق می‌افتد که مغز گنادوتروپین ها را در سنین جوانی غیر طبیعی ترشح می‌کند. گنادوتروپین‌ها هورمونی هستند که توسط غده هیپوفیز آزاد می‌شوند. آن‌ها غدد جنسی را که در اندام‌های جنسی دختران و پسران قرار دارند راهنمایی می‌دهند.
چه عواملی باعث بلوغ زودرس مرکزی می‌شوند؟
در90 تا 95 درصد از موارد، علت بلوغ زودرس در دختران، ایدیوپاتیک “idiopathic” یا ناشناخته است یعنی پزشکان به طور مشخص نمی‌دانند که چرا این اتفاق می‌افتد. پسرها در بیشتر مواقع علت‌های اصولی شناخته شده دارند.
اغلب مشخص نیست که چه عواملی باعث بلوغ زودرس مرکزی می‌شوند. بیشتر کودکان مبتلا به این بیماری هیچ مشکلی جدی پزشکی یا نگرانی‌های اساسی (که می‌تواند بلوغ زودرس را به وجود آورد) در زمینه سلامتی ندارند.
بلوغ زودرس و رشد جنسی ممکن است ناشی از:
- ناهنجاری‌های سیستم عصبی مرکزی
- سابقه خانوادگی در این نوع از اختلال
- برخی از سندرم‌های ژنتیکی نادر
- تومورهای غده هیپوفیز یا مغز
در برخی موارد بلوغ زودرس مرکزی ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
- تومور مغزی یا نخاع
- آسیب به مغز یا نخاع
- تجمع مایعات در مغز هنگام تولد
- کم کاری تیروئید، غده تیروئید کم کار
بلوغ زودرس محیطی
بلوغ زودرس محیطی (PPP) کمتر از CPP دیده می‌شود. بر خلاف CPP ، PPP با آزاد شدن زودرس غده هیپوفیز از گنادوتروپین‌ها تحریک نمی‌شود. در عوض از تولید اولیه هورمون‌ها و آندروژن و استروژن در سایر قسمت‌های بدن ایجاد می‌شود. به همین دلیل است که گاهی به آن بلوغ زودرس مستقل گنادوتروپین (GIPP) نیز گفته می‌شود.
تولید اولیه آندروژن و استروژن ممکن است ناشی از مشکلات اساسی در موارد زیر باشد:
- بیضه‌ها
- تخمدان‌ها
- غدد آدرنال (مرتبط با غده فوق کلیوی)
- غده هیپوفیز
چه عواملی باعث بلوغ زودرس محیطی می‌شوند؟
بلوغ زودرس محیطی ممکن است ناشی از:
- برخی از سندرم‌های ژنتیکی نادر
- کیست تخمدان در دختران
- تومورهای بیضه در پسران
- تومورهای دیگر که گنادوتروپین کوریونیک “chorionic gonadotropin” انسانی را ترشح می‌کنند.
- اختلالات غده فوق کلیوی یا آدرنال
- کم کاری تیروئید شدید
- تومورهای غده هیپوفیز
- سندرم مک کان آلبرایت “McCune-Albright”، یک اختلال ژنتیکی غیر معمول است که می‌تواند در تولید هورمون، رنگ پوست و سلامت استخوان مشکلاتی ایجاد کند.
اشکال دیگر بلوغ زودرس
دو نوع بلوغ زودرس جدی دیگر نیز می‌توانند ایجاد شوند.
- یکی از آن‌ها نارس “premature thelarche” است که باعث رشد خفیف پستان در دختران می‌شود. پیشرفت این بیماری محدود است و در نهایت تا زمان بلوغ طبیعی از بین می‌رود.
- شکل دیگر بلوغ زودرس، آدرنارس زودرس “premature adrenarche” است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غدد آدرنال، آندروژن را در سنین جوانی ترشح می‌کنند. در نتیجه این بیماری مقدار کمی از موهای زائد رشد می‌کنند و بوی بدن نیز به وجود می‌آید. با این حال هیچ ویژگی دیگری از بلوغ در آن سن ایجاد نمی‌شود.
درمان این دو نوع بلوغ زودرس ضروری نیست.
علائم بلوغ زودرس چیست؟
برای پسران و دختران، بلوغ زودرس منجر به رشد غیرطبیعی و زودرس استخوان‌ها و ماهیچه‌ها می‌شود. بدن تغییراتی را ایجاد می‌کند که معمولاً این تغییرات زمانی بروز می‌کند که کودک به سال‌های نوجوانی خود نزدیک‌تر می‌شود.
اگرچه ممکن است هر کودک علائم بلوغ زودرس را به طور متفاوتی تجربه کند اما به طور کلی علائم بلوغ زودرس، شامل موارد زیر است:
- رشد سریع
- توسعه موهای زیربغل و اندام تناسلی
- آکنه و جوش
- بوی بدن بزرگسالان
دختران:
برای دختران، سایر علائم زودرس بلوغ شامل موارد زیر است:
- افزایش قد و جهش رشد
- رشد پستان
- قاعدگی یا خون‌ریزی واژن
پسران:
برای پسران، علائم دیگر بلوغ زودرس:
- بزرگ شدن بیضه‌ها و آلت تناسلی مردان
- موهای زیربغل و اطراف آلت تناسلی
- موی صورت
- نعوظ خود به خود و انزال
- توسعه و افزایش آکنه
- کلفت و عمیق شدن صدا
هنگامی که فرزند شما به بلوغ زودرس مبتلا می‌شود شما ممکن است در مقابل اطلاعات جدید و خاص بیماری احساس دست پاچه شدن کنید. ردیابی و پاسخ به سؤالاتی که برای شما پیش می‌آید آسان است.
بسیاری از والدین سؤالاتی مطرح می‌کنند و پاسخ‌های مفیدی نیز دریافت می‌کنند. همچنین وقتی با پزشک فرزند خود صحبت می‌کنید، می‌توانید مطمئن باشید که تمام نگرانی‌های شما مرتفع می‌شود. اگر فرزند شما به اندازه کافی بزرگ است می‌توانید به او پیشنهاد دهید که آنچه را که از پزشک معالج خود می‌پرسد را یادداشت کند.
سوالات متداول درباره بلوغ زودرس
- آیا دلیل شناخته شده‌ای برای علائم فرزند من وجود دارد؟
- آیا کاری وجود دارد که روند بیماری را کندتر کند یا به کلی آن را متوقف کند؟
- اگر راهی برای توقف بیماری وجود دارد، آیا وقتی کودک من آماده است دوباره بلوغ از سر گرفته می‌شود؟
- آیا خطرات طولانی مدت در حین درمان وجود دارد؟
- چگونه باید با فرزندم در مورد وضعیت او صحبت کنم؟
سوال: چه عواملی باعث بلوغ زودرس می‌شوند؟
پاسخ: همان طور که در بالا اشاره شد در 90 تا 95 درصد موارد و در دختران، علت بلوغ زودرس ایدیوپاتیک یا ناشناخته است این بدان معناست که پزشکان به طور مشخص نمی‌دانند که چرا این بیماری ایجاد شده است. معمولاً علت اصلی ابتلا و شروع این بیماری در پسران مشاهده می‌شود.
سوال: بلوغ زودرس چگونه درمان می‌شود؟
پاسخ: هدف از درمان بلوغ زودرس، متوقف شدن و احتمالاً معكوس شدن شروع بلوغ است. در صورت شناخته شدن نوع بلوغ کودک شما و علت اصلی بیماری، درمان شروع می‌شود.
- هنگام درمان بلوغ زودرس مرکزی در بیمارستان کودکان، ما اغلب از هورمون ترشح کننده لوتئین (LHRH) استفاده می‌کنیم. به نظر می‌رسد که این هورمون با متوقف کردن غده هیپوفیز از آزاد شدن گنادوتروپین جلوگیری می‌کند و بلوغ جنسی ناشی از این اختلال را متوقف می‌کند.
- درمان بلوغ زودرس محیطی به علت افزایش سطح استروژن یا تستوسترون در بدن بستگی دارد.
سوال: بلوغ زودرس چه تأثیری روی فرزند من خواهد گذاشت؟
پاسخ: علاوه بر علائم جسمی بلوغ زودرس، کودکانی که دارای بلوغ زودرس هستند اغلب دارای عزت نفس پایینی هستند و در ارتباط با همسالان خود از احساس متفاوتی برخوردار هستند. افراد دیگر (از جمله کودکان و بزرگسالان) ممکن است تصور کنند کودکانی که بلوغ زودرس دارند نسبت به سن واقعی خود بزرگ‌تر هستند و ممکن است انتظار داشته باشند که آن‌ها بالاتر و بزرگ‌تر از سن خود رفتار کنند. تشویق فرزندتان در مورد بروز احساساتش بسیار به او کمک خواهد کرد.
سوال: آیا فرزند من خوب خواهد بود؟
پاسخ: دلایل زیادی برای خوش بینی وجود دارد. اکثر کودکان مبتلا به بلوغ زودرس با درمان و مراقبت مناسب، نهایتا یک نوجوانی عادی و شاد را تجربه می‌کنند. شما به عنوان یک خانواده آگاه می‌بایست اطلاعات کاملی در این زمینه کسب کنید و نحوه برخورد و درمان حرفهای را آغاز نمایید.
آیا می‌توان از بلوغ زودرس جلوگیری کرد؟
بسیاری از والدین می‌پرسند: “بلوغ زودرس چگونه بر احساسات و عواطف فرزند من تأثیر خواهد گذاشت؟” پاسخ کوتاه این است که بلوغ زودرس باعث می‌شود بدن کودک شما خیلی زودتر از بدن همسالان خود تغییر کند و این احساس متفاوت بودن، همراه با تغییرات هورمونی و نوسانات روحی ناشی از احساسات، کودک شما را نسبت به شرایط پیش آمده آگاه می‌کند. کودک شما ممکن است در مورد تغییرات جنسی نیز احساس ناراحتی کند.
کمک به فرزندتان در کنار آمدن با رفتار و آزار همسالان خود، تشویق او به رفتار مناسب سن خود و اقداماتی در جهت تقویت عزت نفس وی بسیار مهم است.
بخش عمده‌ای از خطر ابتلا به بلوغ زودرس با جنسیت، نژاد و سابقه خانوادگی و همچنین دلایل دیگری که تا حد زیادی قابل اجتناب هستند همراه است بنابراین کاری که می‌توانید برای جلوگیری از این بیماری انجام دهید محدود است.
کنترل و نگه داشتن وزن فرزند شما در محدوده سالم ممکن است به کاهش خطر ابتلا به بلوغ زودرس و سایر شرایط مرتبط با چاقی و اضافه وزن مانند دیابت نوع 2 کمک کند.
همچنین باید از تجویز خودسرانه‌ی داروهای هورمونی برای فرزند خود، مکمل غذایی یا سایر محصولات حاوی استروژن یا تستوسترون خودداری کنید مگر این‌که توسط پزشک معالج تجویز یا توصیه شود.
چگونه با فرزند خود در مورد بلوغ زودرس صحبت کنید؟
ممکن است کودک شما در مورد آنچه در بدن او اتفاق می‌افتد سوال‌های زیادی داشته باشد. همکلاسی‌های فرزند شما می‌توانند چیزهایی بگویند که برای آن‌ها دردناک باشد.
به حرفهای فرزندان خود گوش دهید و به سوالات آن‌ها در خصوص این بیماری صادقانه جواب بدهید.
برای آن‌ها توضیح دهید که همه کودکان در زمان دیگری بلوغ را پشت سر می‌گذارند. بلوغ در بعضی از بچه‌ها زود و در بعضی دیگر دیرتر شروع می‌شود. تأکید کنید که همه تغییرات بدن در زمان‌های متفاوت برای همه اتفاق می‌افتد.
به خاطر داشته باشید که بلوغ زودرس، گاهی منجر به احساس زودرس جنسی نیز می‌شود. از حس کنجکاوی و سردرگمی فرزندتان در مورد تغییراتی که ناشی از تولید زودرس هورمونهای جنسی است، آگاه باشید.
مرزهای واضحی راجع به رفتارها تعیین کنید و گفتگویی آزاد و کامل درباره ارزش‌ها، اولویت‌ها و انتخاب‌های سالم برای آن‌ها داشته باشید.
با فرزند خود هم مانند همیشه رفتار کنید و به دنبال فرصت‌هایی برای تقویت عزت نفس او باشید. آن‌ها را به مشارکت در ورزش، هنر و سایر فعالیت‌ها تشویق نمایید. این فعالیت‌ها در کنار شناخت دقیق از شرایط می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس او کمک کند.
فرزند خود را نزد یک مشاور ببرید تا راهکارهای مقابله را یاد بگیرد. معمولا کودکان در مورد مسائل جسمی و جنسی پیش آمده با یک درمان‌گر راحت‌تر صحبت می‌کنند.
آموزش در برخورد با بلوغ زودرس
از اولین مراجعه به مطب، پزشکان و پرستاران آماده خواهند بود تا شما را به منظور معالجه فرزند خود و در پاسخ به هر سؤالی که ممکن است داشته باشید، یاری کنند. آن‌ها از طریق تلفن با شما در ارتباط خواهند بود همچنین مراقبت و پشتیبانی را تا پایان درمان کودک شما ادامه می‌دهند.
ارتباط خانواده‌ها با یکدیگر
آیا شما می‌خواهید با کسی صحبت کنید که فرزند وی به دلیل ابتلا به بلوغ زودرس درمان شده است؟ اغلب بیمارستان‌ها می توانند شما را با خانواده‌های دیگری که با روش پیشنهادی به فرزند شما، فرزند خود را درمان کرده‌اند، در تماس قرار داده و شما می‌توانید از تجربه آن‌ها استفاده نمایید.
متخصصان امور اجتماعی و بهداشت روان در حین درمان بلوغ زودرس
مددکاران اجتماعی و پزشکان بهداشت روان به بسیاری از خانواده‌های دیگری که در وضعیت شما بودند کمک کرده‌اند. آن‌ها می‌توانند در مورد مسائلی مانند تشخیص بیماری فرزند شما، استرس‌های مربوط به مقابله با بیماری و حل مشکلات مالی، مشاوره و کمک ارائه دهند.
مرکز بهداشت و سلامتی زنان و مردان جوان
چرا روابط و دوستی‌های من تغییر می‌کند؟ چگونه می‌توانم والدین خود را متقاعد کنم که گیاه‌خواری برای من خوب و مناسب است؟ چه نوع کنترلی برای من مناسب است و چگونه می‌توانم از آن‌ها استفاده کنم؟
دختران و پسران جوان ممکن است برخی از نگرانی‌ها را راجع به مسائل جنسیتی خود داشته باشند. برخی از این نگرانی‌ها در زمینه بیماری مشترک هستند. در مرکز کودکان، مرکز بهداشت و مرکز سلامت زنان و مردان جوان آخرین اطلاعات کلی و جنسیتی راجع به موضوعاتی از جمله تناسب اندام، تغذیه، جنسیت و سلامتی، سلامت و پیشرفت و سلامت عاطفی را ارائه می‌دهند.
درمان و مراقبت در برابر بلوغ زودرس
همان طور که اشاره کردیم هدف از درمان بلوغ زودرس، متوقف کردن شروع بلوغ زودرس فرزند شما است. درمان بیماری به نوع بلوغ زودرس و علت اصلی آن بستگی دارد.
درمان بلوغ زودرس مرکزی
هنگام درمان کودکان با بلوغ زودرس مرکزی، ما اغلب از هورمون لووتئین (LHRH) مصنوعی استفاده می‌کنیم. به نظر می‌رسد که این هورمون با متوقف کردن غده هیپوفیز از آزاد شدن گنادوتروپین، بلوغ جنسی ناشی از این اختلال را متوقف می‌کند.
LHRH را می‌توان به عنوان یک تزریق، یک بار در ماه یا از طریق یک ایمپلنت کوچک که به صورت جراحی در زیر پوست قرار داده می‌شود، استفاده کرد که برای یک سال موثر است. پزشک کودک شما در تعیین این‌که کدام روش درمانی برای کودک شما مناسب‌تر است، کمک خواهد کرد.
مدت زمان درمان هر کودک متفاوت است و به صورت جداگانه تعیین می‌شود اما معمولاً کودکان تا رسیدن به سنی که پیشرفت از طریق بلوغ برای آن‌ها مناسب باشد، تحت درمان قرار می‌گیرند. پس از قطع دارو و در دوران بلوغ، کودکان به طور عادی رشد می‌کنند، اگرچه سرعت رشد ممکن است سریع‌تر از حد متوسط باشد.
درمان بلوغ زودرس مرکزی فاقد عوارض جانبی طولانی مدت است. عوارض جانبی كوتاه مدت می‌تواند شامل درد یا سوزش در محل تزریق یا عوارض داروهایی كه در هنگام قرار دادن ایمپلنت مصرف می‌شود، باشد.
درمان بلوغ زودرس محیطی
درمان بلوغ زودرس محیطی بستگی به این موضوع دارد که چه عواملی باعث تولید بیش از حد استروژن یا آندروژن می‌شود. گزینه‌ها شامل برداشتن تومور، مسدود کردن فعالیت‌های استروژن یا آندروژن بر روی بدن یا درمان کم کاری تیروئید با هورمون تیروئید جایگزین است.
چه کسی در معرض خطر بلوغ زودرس قرار دارد؟
بلوغ زودرس در دختران با سرعت بسیار بالاتری نسبت به پسران تأثیر می‌گذارد. کودکان آفریقایی-آمریکایی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری نادر قرار دارند.
اگر سابقه خانوادگی این بیماری وجود داشته باشد ممکن است فرزند شما در معرض خطر بلوغ زودرس باشد.
محققان بیشتر در مورد عوامل خطر ژنتیکی مانند جهش ژن بوکسپپتین (KISS1) و گیرنده آن (KISS1R) تحقیق می‌کنند. یک ژن منتقل شده از طرف پدر (MKRN3) ممکن است در بلوغ زودرس نیز نقش داشته باشد.
چشم انداز بیماری بلوغ زودرس
بلوغ زودرس معمولاً به مشکلات سلامتی طولانی مدت منجر نمی‌شود. کوتاه بودن دوره بیماری نسبت به میانگین، تاثیرات آن را در بزرگسالی کمتر می‌کند.
کودکان با بلوغ زودرس با درمان و مشاوره مناسب می‌توانند جوانی و بزرگسالی شاد و سالمی داشته باشند.
منابع:
