بیماری هپاتیت خود ایمنی چیست؟ تشخیص و درمان آن

وقتی سیستم ایمنی بدن در برابر سلول‌های کبدی قرار می‌گیرد، بیماری هپاتیت خود ایمنی (Autoimmune Hepatitis) ایجاد می‌شود. علت دقیق این عارضه مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی با گذشت زمان در تحریک آن نقش دارند. این بیماری بدون درمان می‌تواند منجر به زخم شدن کبد (سیروز) و درنهایت نارسایی کبد شود.

با این حال، در صورت تشخیص و درمان زودرس، هپاتیت خود ایمنی اغلب با داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند، قابل کنترل است. زمانی که این بیماری به درمان‌های دارویی یا در مواردی دیگر به بیماری پیشرفته کبد پاسخ ندهد، پیوند کبد ممکن است گزینه مناسبی باشد. به هر روی، برای شناخت بیشتر این بیماری با مقاله دیگری از رسا همراه باشید.

 

هپاتیت خود ایمنی چیست؟

هپاتیت خود ایمنی هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به کبد حمله کند و باعث التهاب یا هپاتیت شود. این اختلال به طور نامتناسب بر زنان تأثیر می‌گذارد، به طوری که تقریباً در 70 درصد موارد در زنان رخ می‌دهد. مانند سایر اختلالات خود ایمنی، این نوع هپاتیت ممکن است توسط یک عفونت باکتریایی یا ویروسی، عوامل محیطی یا داروها در افراد مستعد به صورت ژنتیکی ایجاد شود.

عدم درمان هپاتیت خود ایمنی می‌تواند منجر به سیروز (زخم) و نارسایی کبدی شود. متخصصین کبدی ویرجینیا میسون در معالجه بیماران مبتلا به این بیماری تخصص دارند. درمان این عارضه، معمولاً شامل كورتيكواستروئيدها و داروهايی است كه سيستم ايمني را سرکوب می‌کنند. در موارد ضروری‌تر، پیوند کبد ممکن است لازم باشد.

انواع هپاتیت خود ایمنی

پزشکان دو شکل اصلی هپاتیت خود ایمنی را شناسایی کرده‌اند که به شرح زیر هستند:

هپاتیت خود ایمنی نوع 1: این شایع‌ترین نوع بیماری است که در هر سنی ممکن است رخ دهد. حدود نیمی از مبتلایان به نوع 1، اختلالات خود ایمنی دیگری مانند بیماری سلیاک، آرتریت روماتوئید یا کولیت اولسراتیو دارند.

هپاتیت خود ایمنی نوع 2: اگرچه بزرگسالان می‌توانند به هپاتیت خود ایمنی تیپ 2 مبتلا شوند، اما این بیماری در کودکان و افراد جوان بیشتر دیده می‌شود. سایر بیماری‌های خود ایمنی ممکن است با این نوع هپاتیت همراه باشند.

 

علت بیماری هپاتیت خود ایمنی

علت اصلی هپاتیت خود ایمنی مشخص نیست! این امکان وجود دارد که چندین مورد اعم از عامل ژنتیکی یا مواردی مانند داروها یا عفونت‌های ویروسی، باعث این بیماری شوند. ممکن است افراد مبتلا به این عارضه، با سابقه خانوادگی که از آن داشته‌اند، به هپاتیت خود ایمنی مبتلا شده باشند.

علائم بیماری‌های خود ایمنی به طور کلی ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌ها و سلول‌های سالم است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به بافت سالم کبد حمله می‌کند و در نهایت به کبد آسیب می‌رساند. فقط علت اینکه چرا بدن در مقابل خود قرار می‌گیرد نامشخص است، اما محققان فکر می‌کنند که هپاتیت خود ایمنی ممکن است در اثر متقابل ژن‌های کنترل کننده عملکرد سیستم ایمنی بدن و قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها یا داروهای خاص ایجاد شود.

عوامل خطر هپاتیت خود ایمنی

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به هپاتیت خود ایمنی را افزایش دهند عبارتند از:

• جنسیت: اگرچه هر دو جنس نَر و ماده می‌توانند به هپاتیت خود ایمنی مبتلا شوند، اما این بیماری در زنان شایع‌تر است.
• سابقه عفونت‌های خاص: این بیماری ممکن است بعد از آلوده شدن به بیماری سرخک، ویروس تبخال یا ویروس اِپشتین‌بار ایجاد شود. این بیماری همچنین به عفونت هپاتیت A ، B یا C مرتبط است.
• وراثت: شواهد نشان می‌دهد که امکان ابتلا به هپاتیت خود ایمنی در خانواده‌ها وجود دارد.
• سابقه بیماری خود ایمنی: افرادی که قبلاً یک بیماری خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، آرتریت روماتوئید یا پرکاری تیروئید (بیماری گریوز یا تیروئیدیت‌هاشیموتو) داشته اند، احتمال ابتلا به این عارضه را دارند.

 

علائم و نشانه‌های بیماری هپاتیت خود ایمنی

اکثر بیماران، مبتلا به نوع 1 هستند که به طور معمول شروع آن در بزرگسالی یا میانسالی آغاز می‌شود. تقریباً نیمی ‌از افراد مبتلا به بیماری نوع 1 نیز اختلالات خود ایمنی دیگری دارند، از جمله مواردی که در زیر آمده‌اند:

• دیابت نوع 1
• بیماری گریوز
• سندرم شوگرن
• کولیت زخمی
• تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)

این بیماری، نوعی اختلال مزمن است که علائمی دارد و در صورت عدم درمان می‌تواند به مرور زمان بدتر شود. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• خستگی
• ضعف
• خارش
• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• اسهال
• درد شکم در سمت راست بدن که کبد در آن سمت قرار دارد.
• زردی چشم و پوست زرد
• ادرار تیره

اگر علائمی دارید که برایتان نگران کننده است، با پزشک خود آنها را درمیان بگذارید. اگر پزشک مشکوک به هپاتیت خود ایمنی است، ممکن است شما را به متخصص بیماری‌های کبدی ارجاع دهد .در اینجا برخی از اطلاعات به فرد کمک می‌کنند تا آماده شود و بداند که از پزشک چه انتظاری دارد.

آنچه می‌توانید انجام دهید به شرح زیر هستند:

• از محدودیت‌های قبل از مراجعه به پزشک خود آگاه باشید. در زمان مراجعه، حتماً سؤال کنید که آیا پیش از این کاری وجود دارد که باید انجام دهید، مثلا رژیم غذایی خود را محدود کنید.
• علائمی را که تجربه می‌کنید بنویسید.
• اطلاعات شخصی اصلی، از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
• لیستی از تمام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید تهیه کنید.
• با یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان خود همراه شوید تا کمک کنند هر آنچه را که مورد بحث قرار گرفته است به خاطر بیاورید.
• سؤالاتتان را برای پرسیدن از دکتر بر روی کاغذ بنویسید.

عوارض بیماری هپاتیت خود ایمنی

گاهی اوقات، هپاتیت خود ایمنی، می‌تواند باعث آسیب کبدی به نام سیروز شود. این می‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله موارد زیر شوند:

• خارش
• کبودی
• خونریزی که متوقف نمی‌شود.
• تورم معده یا مچ پا
• رگ‌های خونی عنکبوتی مانند
• گیجی

تشخیص بیماری هپاتیت خود ایمنی

آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص هپاتیت خود ایمنی شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش خون: آزمایش نمونه خون از آنتی بادی‌ها می‌تواند، این بیماری را از هپاتیت ویروسی و سایر شرایط با علائم مشابه متمایز کند. آزمایش‌های آنتی بادی همچنین به مشخص کردن نوع هپاتیت خود ایمنی بدن کمک می‌کند.
• بیوپسی کبد: پزشکان برای تأیید تشخیص و تعیین درجه و نوع آسیب کبد، بیوپسی کبد را انجام می‌دهند. در طی این روش، مقدار کمی از بافت کبد برداشته می‌شود، با استفاده از یک سوزن نازک که از طریق برش کوچک در پوست قرار می‌گیرد، به کبد وارد می‌شود. سپس نمونه‌ای برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

درمان بیماری هپاتیت خود ایمنی

صرف نظر از این نوع هپاتیت خود ایمنی که به آن مبتلا هستید، هدف از درمان، کند یا متوقف کردن حمله سیستم ایمنی بدن به کبد است. این ممکن است به کند شدن روند پیشرفت بیماری نیز کمک کند. برای تحقق درباره این هدف، به داروهایی نیاز دارید که فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهند. درمان اولیه معمولاً شامل پردنیزون است. داروی دوم، شامل آزاتیوپرین (آزازان، ایموران) می‌باشد، که ممکن است علاوه بر پردنیزون توصیه شود.

پردنیزون، به ویژه هنگامی که طولانی مدت مصرف شود، می‌تواند طیف گسترده‌ای از عوارض جانبی جدی از جمله دیابت، پوکی استخوان، استخوان‌های شکسته (استئوکنروز)، فشار خون بالا، آب مروارید، گلوکوم و افزایش وزن ایجاد کند. پزشکان به طور معمول پردنیزون را با دوز بالا برای حدود ماه اول درمان تجویز می‌کنند. سپس، برای کاهش خطر عوارض جانبی، آن‌ها به تدریج در طی چند ماه دوز را کاهش می‌دهند تا برای کنترل بیماری به کمترین دوز ممکن برسند. افزودن آزاتیوپرین همچنین در جلوگیری از عوارض جانبی پردنیزون به فرد کمک می‌کند.

اگرچه ممکن است چند سال پس از شروع درمان، بهبودی را تجربه کنید، اما در صورت قطع دارو اغلب بیماری برمی‌گردد. بسته به وضعیت فرد، ممکن است نیاز به درمان مادام‌العمر وجود داشته باشد.

پیوند کبد برای درمان هپاتیت خود ایمنی

هنگامی که داروها پیشرفت بیماری را متوقف نمی‌کنند یا زخم برگشت ناپذیر (سیروز) یا نارسایی کبد ایجاد می‌شود، گزینه باقی مانده پیوند کبد است. در طی این عمل، کبد بیمار از یک اهدا کننده جایگزین می‌شود و کبد سالم جایگزین کبد ناسالم می‌شود. در اکثرپیوندهای کبدی، از کبد متعلق به اهدا کنندگان عضو مرحوم استفاده می‌کنند. در بعضی موارد، می‌توان از پیوند کبد اهدا کننده زنده نیز استفاده کرد. در طی این روش، فقط بخشی از کبد سالم را از یک اهدا کننده زنده دریافت می‌کنید. هر دو کبد تقریباً بلافاصله تولید سلول‌های جدید را آغاز می‌کنند.

 

بیماری هپاتیت خود ایمنی در زنان باردار

بارداری در بیماران مبتلا به هپاتیت خود ایمنی، با افزایش خطر عوارض جنین و عوارض مادر همراه است. با این حال، داده‌ها نشان می‌دهند که تعداد حاملگی‌های گزارش شده در زنان مبتلا به AIH به دلیل مدیریت بهتر بالینی و همچنین مراقبت‌های بالینی با کیفیت بالا در دوران بارداری و قبل از زایمان، بیشتر می‌شود. در حال حاضر، به نظر می‌رسد که بارداری و زایمان با وجود داشتن این بیماری، هم برای مادر و هم برای کودکان بی خطر است.

چشم انداز بیماران مبتلا به هپاتیت خود ایمنی

اگر هپاتیت خود ایمنی زودهنگام تشخیص داده شده و با داروی مناسب درمان شود، ممکن است کبد شروع به بهبودی کرده و قادر به تولید مجدد سلول‌های سالم برای جایگزینی سلول‌های ملتهب باشد. سپس، علائم بیمار کاهش می‌یابد و کبد ممکن است شروع به کار عادی کند.

حتی اگر احساس بهتری داشته باشد و عملکرد کبد بهبود یافته باشد، لازم است بیمار تا آخر عمر تحت نظارت و مدیریت قرار گیرد. در بسیاری از موارد، بیمار باید تا آخر عمر خود به دارو درمانی ادامه دهد. در هر صورت، با درمان می‌توان این بیماری را کنترل کرد. اما نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که بیماری هپاتیت خود ایمنی قابل پیشگیری نیست!

منابع:

www.virginiamason.org

www.nyp.org

www.mayoclinic.org