بیماری هپاتیت و انواع آن

هپاتیت نوعی التهاب کبدی است که از علل مختلف عفونی و غیر عفونی ناشی می‌شود. عوامل عفونی که باعث هپاتیت می‌شوند شامل ویروس‌ها و انگل‌ها هستند. دلایل غیر عفونی شامل برخی داروهای خاص و عوامل سمی است. در بعضی موارد، هپاتیت ناشی از واکنش خود‌ایمنی به سلول‌های کبدی بدن است.

نشانه‌های بیماری هپاتیت چیست؟

نشانه‌های هپاتیت ویروسی حاد، ناشی از صدمه به کبد و اقدامات ویروس هپاتیت مشابه است. ممکن است بیماران دچار بیماری شوند و علائم عمومی شامل تهوع، استفراغ، درد شکم، تب، خستگی، از دست دادن اشتها  و درد مفاصل است. بعضی اوقات زردی به صورت زردی پوست و چشم ایجاد می‌شود. معمولاً مرحله بروز علامت حاد هپاتیت ویروسی از چند روز تا چند هفته ادامه دارد. دوره زردی بیماری هپاتیت می‌تواند از یک تا سه هفته ادامه یابد. از عوارض هپاتیت حاد ویروسی می‌توان به هپاتیت فولمینانت “fulminant” اشاره کرد که نوعی بیماری بسیار سریع و در حال توسعه است که منجر به نارسایی شدید کبدی، اختلال در عملکرد کلیه، مشکل در لخته شدن خون و تغییرات چشم‌گیر در عملکرد عصبی می‌شود. چنین بیمارانی به سرعت در معرض بیماری چاقی قرار می‌گیرند. مرگ و میر بیشتر از 90 درصد است. عارضه دیگر بیماری، هپاتیت مزمن است که با مرگ سلول‌های کبدی و التهاب در طی یک دوره شش ماهه مشخص می‌شود.

بررسی علل ویروسی بیماری هپاتیت

بیشتر موارد هپاتیت ناشی از عفونت ویروسی است. ویروس‌هایی که التهاب کبدی ایجاد می‌کنند شامل سیتومگالوویروس “cytomegalovirus” هستند (ویروس تب زرد، ویروس Epstein-Barr، ویروس تبخال، ویروس سرخک، اوریون و آبله مرغان و تعدادی از ویروس‌های هپاتیت). معمولاً اصطلاح هپاتیت ویروسی در مواردی از بیماری‌های کبدی ناشی از ویروس‌های هپاتیت استفاده می‌شود.

هفت ویروس هپاتیت شناخته شده وجود دارد که دارای برچسب A ،B ،C ،D ،E ، F و G هستند. ویروس‌های هپاتیت A ، E و F از طریق مصرف غذای آلوده یا آب آلوده منتقل می‌شوند. گسترش این بیماری‌ها به دلیل شلوغی و بهداشت ضعیف تشدید می‌شود. ویروس‌های B ،C ، D و G عمدتا توسط خون یا مایعات بدن منتقل می‌شوند. تماس جنسی یا قرار گرفتن در معرض خون آلوده روش‌های متداول انتقال است.

انواع بیماری هپاتیت

بیماری هپاتیت انواع مختلفی دارد که ممکن است افراد را درگیر کند:

هپاتیت A/ هپاتیت آ

هپاتیت A، ناشی از ویروس هپاتیت آ (HAV)، رایج‌ترین هپاتیت در سراسر جهان است. معمولاً شروع بیماری هپاتیت آ 15 تا 45 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس رخ می‌دهد و برخی از افراد آلوده به ویژه کودکان هیچ علائم بالینی ندارند. در بیشتر موارد به غیر از استراحت، هیچ روش درمانی خاصی لازم نیست. اکثر بیماران از این بیماری بهبود می‌یابند. هپاتیت A باعث هپاتیت مزمن نمی‌شود. اگر فرد مبتلا به هپاتیت، طی دو هفته از قرار گرفتن در معرض بیماری، گلوبولین سرم ایمنی به دست آمده از افراد در معرض HAV را تزریق کند، می‌تواند شدت این بیماری را کاهش دهد. این روش به عنوان ایمن سازی غیر فعال، مؤثر است زیرا سرم حاوی آنتی بادی در برابر HAV قرار می‌گیرد. واکسن موثری علیه HAV در دسترس است و به‌‌طور معمول برای کودکان بالای دو سال که در جوامعی با نرخ بالای HAV زندگی می‌کنند ، تجویز می‌شود. همچنین این واکسن به افرادی که به مناطق شایع HAV سفر می‌کنند، همجنس گرایان، مبتلایان به بیماری مزمن کبدی، هموفیلیک “hemophiliacs” و افرادی که خطر ابتلا به عفونت را در شغل خود دارند، توصیه می‌شود.

هپاتیت B / هپاتیت ب

هپاتیت ب یک بیماری شدیدتر و طولانی‌تر از هپاتیت آ است. هپاتیت آ ممکن است به عنوان یک بیماری حاد رخ دهد. همچنین حدود 5 تا 10 درصد از موارد ابتلا به این بیماری ممکن است مزمن شده و منجر به آسیب دائمی کبدی شود. علائم معمولاً از 40 روز تا 6 ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس هپاتیت ب (HBV) ظاهر می‌شود. مصرف کنندگان داروی وریدی، شرکای جنسی افراد مبتلا به این بیماری، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی که به اندازه کافی واکسینه نشوند و گیرندگان پیوند عضو یا انتقال خون، بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستند. واکسن ایمن و مؤثر علیه HBV در دسترس است و حداقل برای پنج سال افراد را از ابتلا به این بیماری محافظت می‌کند. همچنین ایمن سازی غیر فعال با گلوبولین ایمنی هپاتیت B افراد را از ابتلا به بیماری محافظت می‌کند. تقریبا از هر 10 بیمار، 1نفر مبتلا به عفونت HBV حامل ویروس می‌شود و ممکن است آن را به دیگران نیز منتقل کند. افرادی که ویروس را در خونشان حمل می‌کنند 100 برابر بیشتر نسبت به افراد فاقد HBV، سرطان کبد را گسترش می‌دهند.

هپاتیت C / هپاتیت سی

ویروس هپاتیت سی (HCV) در سال 1988 ایجاد شد. به طور معمول هپاتیت سی از طریق تماس با خون آلوده منتقل می‌شود. این عفونت ممکن است باعث بیماری خفیف یا شدید شود که چندین هفته یا یک عمر طول بکشد. در اوایل قرن بیست و یکم، حدود 71 میلیون نفر در سراسر جهان به عفونت مزمن HCV مبتلا بودند. حدود 80 درصد افرادی که آلوده می‌شوند بدون علامت هستند. کسانی که علائم خود را نشان می‌دهند ممکن است بیماری پوستی، خستگی، حالت تهوع، استفراغ و گاهی زردی را تجربه کنند. تقریباً 60 تا 80 درصد از عفونت‌های شدید به بیماری مزمن کبدی مانند سیروز یا سرطان کبد مبتلا می‌شوند. مشروبات الکلی در افرادی که به هپاتیت C  آلوده شده‌اند، ابتلا به سیروز را تقویت می‌کند.

درمان هپاتیت C شامل ترکیبی از داروهای ضد ویروسی، مانند آلفا اینترفرون “alpha interferon” و ریباویرین “ribavirin” است. با این حال فقط در حدود نیمی از افراد دریافت کننده این داروها به بیماری پاسخ مثبت نشان می‌دهند. سایر داروهای ضد ویروسی مانند بوکسپیروایر “boceprevir” و تلاپرویر “telaprevir” همراه با اینترفرون “interferon” و ریباویرین “ribavirin” نیز در بیمارانی که به نوعی هپاتیت C آلوده به ژنوتیپ “genotype” مبتلا هستند قابل استفاده است. به طور معمول این روش درمانی برای بیمارانی اختصاص داده می‌شود که ترکیب اینترفرون و ریباویرین به تنهایی بر روی آن‌ها بی‌ تاثیر است. با رعایت و اجتناب از فرآورده‌های خونی غیر ایمن، عدم استفاده از سوزن مشترک، اجتناب از رابطه جنسی محافظت نشده و احتیاط هنگام تاتو زدن یا سوراخ کردن بدن از ابتلا به هپاتیت سی جلوگیری می‌گردد. در سال 2012 واكسن کشف شده جهت محافظت در برابر انواع HCV ژنتیکی گزارش شده است كه نتایج این واکسن در آزمایشات بالینی اولیه موفق بوده است.

هپاتیت دی / هپاتیت دی

عفونت یا ویروس هپاتیت دی (HDV)، که به آن عامل دلتا نیز گفته می‌شود، فقط در ارتباط با عفونت HBV رخ می‌دهد زیرا HDV برای تکثیر نیاز به HBV دارد. عفونت HDV ممکن است هم زمان با عفونت HBV رخ دهد. همچنین HDV ممکن است شخصی را که قبلاً به HBV آلوده شده را آلوده کند. وضعیت دوم، وضعیت جدی‌تری را ایجاد می‌کند و منجر به سیروز یا بیماری مزمن کبد می‌شود. آلفا اینترفرون تنها درمان برای عفونت HDV است. همچنین جلوگیری از عفونت HBV از ابتلا به HDV نیز جلوگیری می‌کند.

هپاتیت E / هپاتیت ای

این بیماری در دهه 1980 کشف شد، ویروس هپاتیت ای (HEV) مشابه HAV است. بیماری HEV به همان روش HAV منتقل می‌شود. همچنین ابتلا به این بیماری، باعث عفونت حاد می‌گردد. با این حال اثرات عفونت HEV شدیدتر از عفونت ناشی از HAV می‌باشد و مرگ آن نیز شایع‌تر است. خطر نارسایی حاد کبدی در اثر عفونت HEV به ویژه برای زنان باردار بسیار زیاد است. در کشورهای توسعه نیافته از جمله مکزیک، هند و کشورهای آفریقایی، HEV باعث همه ‌گیری‌های گسترده هپاتیت است که در نتیجه مصرف آب یا مواد غذایی آلوده (و انتقال آن به روده) رخ می‌دهد.

هپاتیت F و G / هپاتیت اف و جی

در برخی موارد، هپاتیت منتقل شده از طریق غذای آلوده یا آب به ویروس هپاتیت اف (HFV) تبدیل می‌شود. این بیماری برای اولین بار در سال 1994 گزارش شد. به نظر می‌رسد ویروس دیگری که در سال 1996 دیده شده بود، ویروس هپاتیت جی (HGV) است. تعداد موارد هپاتیت  HGVاز نظر جنسی و خونی باعث اشکال حاد و مزمن این بیماری می‌شود و غالباً افرادی را که از قبل به HCV آلوده شده بودند را درگیر و آلوده می‌کند.

سایر علل ابتلا به بیماری هپاتیت

بیشتر موارد هپاتیت مزمن در اثر ویروس‌های هپاتیت B ، C و D ایجاد می‌شود اما سایر عوامل مانند اعتیاد به نوشیدن الکل، واکنش به داروهای خاص و واکنش‌های خودایمنی منجر به پیشرفت بیماری می‌شوند. همچنین هپاتیت مزمن ممکن است با برخی بیماری‌ها مانند بیماری ویلسون “Wilson” و آلفا-1-آنتی‌تریپسین “alpha-1-antitrypsin” همراه باشد. هپاتیت مزمن ب در درجه اول مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در حالی که هپاتیت مزمن سی در هر دو جنس به تعداد برابر مشاهده شده است. هپاتیت خودایمنی، نوعی اختلال همراه با نقص سیستم ایمنی بدن است که به‌طور کلی در زنان جوان بروز می‌کند. درمان هپاتیت خودایمنی شامل کورتیکواستروئیدها “corticosteroids” است که به کاهش علائم کمک می‌کند.

هپاتیت الکلی ناشی از مصرف مداوم مقادیر زیاد الکل است. اگر در مراحل اولیه بیماری باشد و فرد به میزان قابل توجهی مصرف الكل را كاهش دهد یا كاملاً حذف نماید، این وضعیت را بهبود می‌بخشد. در صورت عدم درمان، ممکن است به بیماری سیروز الکلی دچار شود.

 

علائم بیماری هپاتیت

معمولاً در مواردی که بیماران دارای علائمی مانند زردی و خستگی شدید هستند، به عفونت حاد کبد مشکوک می‌شوند. بعد از شک به ابتلا، می‌توان از آزمایش خون برای تعیین میزان و مقدار ویروس هپاتیت و آنتی بادی در بدن استفاده کرد. اگر مشکوک به هپاتیت مزمن B و C باشید، پزشک ممکن است بیوپسی کبد را پیشنهاد کند. در این شرایط احتمال آسیب به کبد وجود دارد.

از آن‌جایی که قبل از بروز نشانه و علائم آشکار بیماری، ممکن است آسیب کبدی رخ دهد؛ غربالگری روتین جهت تشخیص هپاتیت B و C برای افرادی که خطر بالای ابتلا به بیماری در تماس با ویروس‌ها را دارند توصیه می‌شود. طبق دستورالعمل هپاتیت B از CDC، آزمایش منظم به مصرف کنندگان داروی تزریقی، مردانی که رابطه جنسی با مردان دیگر دارند، افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مصرف می‌کنند، بیماران مبتلا به HIV و زنان باردار توصیه می‌شود.

 

چگونگی تشخیص انواع بیماری هپاتیت

برای تشخیص و شناسایی انواع هپاتیت راه های مختلفی وجود دارد:

تاریخچه و معاینه بدنی

برای تشخیص هپاتیت، ابتدا پزشک از تاریخچه شما استفاده می‌کند، تا عوامل خطرزا در ابتلا را در مورد هپاتیت عفونی یا غیرعفونی تعیین کند.

در طی معاینه جسمی، پزشک ممکن است به آرامی روی شکم شما فشار بیاورد تا ببیند آیا درد یا حساسیتی وجود دارد. پزشک ممکن است در حین معاینه، به بررسی بزرگ شدن کبد شما بپردازد. اگر پوست یا چشم شما زرد باشد، پزشک در طول معاینه این نکته را یادداشت می‌کند.

آزمایش عملکرد کبد

در آزمایشات عملکرد کبد از نمونه خون استفاده می‌شود تا میزان کارایی کبد شما را معلوم کند. نتایج غیر طبیعی این آزمایشات ممکن است اولین نشانه وجود مشکلی باشد؛ به خصوص اگر در معاینه فیزیکی بیماری کبدی هیچ علامتی از خود نشان ندهد. سطح بالای آنزیم کبد ممکن است نشان‌گر این باشد که کبد شما بیمار است، آسیب دیده یا عملکرد صحیحی ندارد.

نوع دیگری از آزمایش خون

اگر آزمایشات عملکرد کبد شما غیر طبیعی باشد، پزشک شما سایر آزمایشات خون را برای تشخیص منبع مشکل تجویز خواهد کرد. این آزمایشات می‌تواند ویروس‌های ایجاد کننده هپاتیت را بررسی کند. همچنین از آن‌ها برای بررسی آنتی بادی‌هایی که در شرایطی مانند هپاتیت خودایمنی شایع هستند، استفاده می‌شود.

سونوگرافی

سونوگرافی شکمی از امواج اولتراسوند “ultrasound” برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخل شکم شما استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک شما اجازه می‌دهد تا به کبد و اندام‌های مجاور آن نزدیک شود. سونوگرافی می‌تواند گویای موارد زیر باشد:

• احتباس مایع در شکم شما
• آسیب دیدن یا بزرگ شدن کبد
• تومورهای کبدی
• ناهنجاری‌های کیسه صفرا

گاهی اوقات پانکراس در تصاویر سونوگرافی نیز ظاهر می‌شود. این می‌تواند یک آزمایش مفید برای تعیین علت عملکرد غیرطبیعی کبد شما باشد.

بیوپسی کبد

بیوپسی کبد یک روش تهاجمی است که پزشک، نمونه‌ای از بافت کبد شما را  برمی‌دارد. این کار از طریق پوست شما و با سوزن قابل انجام است و نیازی به جراحی ندارد. به طور معمول از سونوگرافی برای راهنمایی پزشک، در هنگام گرفتن نمونه بیوپسی استفاده می‌شود.

این آزمایش به پزشک شما اجازه می‌دهد تا مشخص کند که عفونت یا التهاب چه تاثیری بر کبد شما گذاشته است. همچنین از آن برای نمونه‌برداری از نواحی‌ای در کبد شما که به نظر غیر طبیعی می‌رسد، استفاده می‌شود.

عوارض ناشی از بیماری هپاتیت

عفونت مزمن و التهاب می‌تواند منجر به زخم گسترده کبد (سیروز) و اختلال در عملکرد کبد شود. در حالی که تعداد تخمینی عفونت‌های جدید در ایالات متحده رو به کاهش بوده است، براساس آماری که به سیستم نظارت ملی بیماری‌های ناشناخته گزارش شده است، ویروس‌های هپاتیت بی و سی می‌توانند به عنوان عفونت‌های مزمن باقی بمانند. هر دو بیماری ذکر شده، علت اصلی بیماری مزمن کبد و سرطان کبد در ایالات متحده هستند.

براساس CDC، حدود 2 تا 6 درصد از بزرگسالان آلوده به هپاتیت B و حدود 75 تا 85 درصد از افراد آلوده به هپاتیت C، به یک عفونت مزمن مبتلا می‌شوند. نوزادان و کودکانی که به هپاتیت B مبتلا شده‌اند، خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت مزمن دارند.

همچنین به گزارش کلینیک مایو، عفونت هپاتیت B می‌تواند خطر ابتلا به هپاتیت D را افزایش دهد، که این شرایط قابل تشخیص نیست مگر این‌که در گذشته یک عفونت هپاتیت B وجود داشته باشد. همچنین هپاتیت B می‌تواند باعث مشکلات کلیوی شود. به طور معمول بزرگسالان آلوده بیشتر از کودکان دچار نارسایی کلیه هستند.

براساس CDC، هر دو هپاتیت A و E منجر به عفونت مزمن نمی‌شوند. با این حال در موارد نادر، نارسایی حاد کبدی ممکن است در افراد مسن و کسانی که در حال حاضر به بیماری‌های مزمن کبدی دیگر دچارند مشاهده شود.

 

درمان انواع بیماری‌های هپاتیت

طبق گزارش NIH، اکثریت عفونت‌های حاد هپاتیت (ویروس هپاتیت A ، B، C و E) به خودی خود طی چندین هفته یا ماه برطرف می‌شوند. با این حال موارد شدید هپاتیت B حاد را می‌توان با داروهای ضد ویروسی مانند لامیوودین “lamivudine” (نام تجاری Epivir) درمان کرد.

عفونت‌های مزمن هپاتیت B و C (که به خودی خود بهبود نمی‌یابند) ممکن است با داروهای ضد ویروسی مانند تزریق اینترفرون پیگیلته “pegylated interferon” (پگینترفرون) یا ضد ویروس‌های خوراکی مانند لامیووین “lamivudine” برای درمان هپاتیت بی یا ریباویرین (نام تجاری Copegus،Rebetol ، Ribasphere) برای درمان هپاتیت سی استفاده ‌شوند. با این حال  “ribavairin” باید با “peginterferon” مصرف شود تا بتواند درمانی مؤثرتری در برابر هپاتیت C داشته باشد.

طبق گفته NIH در صورت آسیب دیدن کبد ممکن است پیوند کبد لازم باشد.

 

جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌های هپاتیت

بر اساس گزارش CDC  واکسیناسیون هپاتیت آ برای کودکان، که در دهه 1990 در بسیاری از مناطق ایالات متحده اجرا شد، باعث کاهش چشم‌گیر موارد جدید ابتلا به هپاتیت A شده بود.

واکسیناسیون هپاتیت بی نیز موجود است و طبق گزارش WHO  این واکسن، 95درصد در جلوگیری از عفونت‌های ویروسی و پیامدهای مزمن آن مؤثر بوده است.

اگرچه هیچ واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت دی وجود ندارد، اما با واکسیناسیون علیه هپاتیت بی می‌توان از بیماری پیشگیری کرد.

NIH می‌گوید نوزادان متولد شده از مادران آلوده به هپاتیت B باید گلبولین ایمنی هپاتیت B و واکسن هپاتیت B را در مدت زمان 12 ساعت از بدو تولد تزریق کنند تا از بروز عفونت احتمالی جلوگیری نمایند.

برای تشخیص و درمان بیماری هپاتیت، به کدام متخصص مراجعه شود:

متخصصان گوارش “Gastroenterologists”، پزشکانی در حوزه‌ی بیماری‌های کلیه اندام‌های دستگاه گوارش از جمله کبد هستند. علاوه بر این، متخصصان گوارشی وجود دارند که در بیماری‌های کبدی از جمله هپاتیت C تخصص دارند. این گروه از متخصصان، متخصصان کبدی نامیده می‌شوند.

اگر به هپاتیت C مبتلا هستید، ایده خوبی است که به یک متخصص کبدی “hepatologist”، متخصص گوارش “gastroenterologist”، متخصص بیماری‌های عفونی یا پرستار که روی بیماری کبد تمرکز دارد، مراجعه کنید.

پزشکان متخصص در درمان هپاتیت B عبارتند از: پزشکانی که بیماری‌های گوارشی را معالجه می‌کنند (دستگاه گوارش) پزشکانی که بیماری‌های کبدی را درمان می‌کنند (هپاتولوژیست) پزشکانی که بیماری‌های عفونی را بهبود می‌بخشند.

 

منبع:

www.britannica.com