مراحل بارداری در بدن زنان از لقاح تا زایمان به وضعیت و گزینه‌های متفاوتی بستگی دارد. یکی از این مراحل زمانی است که تخمک بارور شده به منظور اتصال به رحم حرکت می‌کند. در مورد حاملگی خارج رحمی، تخمک بارور شده به رحم متصل نمی‌شود. در عوض تخمک بارور شده ممکن است به لوله فالوپ “fallopian”، حفره شکم یا دهانه رحم متصل شود.
در حالی که آزمایش بارداری نشان دهنده بارداری یک زن است اما تخمک بارور شده نمی‌تواند به درستی و در جایی دیگر به جز رحم رشد کند. طبق نتایج به دست آمده آكادمی پزشكان خانواده آمریكا (AAFP)، حاملگی‌های خارج رحمی از هر 50 حاملگی در 1 مورد (20 از 1000) اتفاق می‌افتد.
بارداری خارج رحمی درمان نشده می‌تواند یک فوریت پزشکی باشد. درمان به موقع حاملگی خارج از رحمی، خطر ابتلا به عوارض ناشی از این نوع حاملگی را کاهش می‌دهد، احتمال بارداری‌های بعدی و سالم را افزایش می‌دهد و عوارض بیماری در آینده را کاهش می‌دهد.
فهرست مطالب
- 1 چه عواملی باعث بارداری خارج رحمی می‌شود؟
- 2 چه کسانی در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار دارند؟
- 3 علائم بارداری خارج رحمی چیست؟
- 4 تشخیص حاملگی خارج رحمی
- 5 درمان حاملگی خارج رحمی
- 6 جلوگیری و پیشگیری از حاملگی خارج از رحمی
- 7 چشم انداز بلند مدت و آینده حاملگی خارج از رحمی چیست؟
- 8 به منظور تشخیص و درمان حاملگی خارج از رحم به کدام متخصص مراجعه کنم؟
چه عواملی باعث بارداری خارج رحمی می‌شود؟
به طور کلی علت حاملگی خارج رحمی روشن نیست.
در برخی موارد، شرایط زیر با حاملگی خارج رحمی مرتبط است:
- التهاب و جای زخم در لوله‌های رحمی ناشی از یک بیماری پزشکی در گذشته، عفونت یا جراحی
- عوامل هورمونی
- ناهنجاری‌های ژنتیکی
- نقص‌ها در هنگام تولد
- شرایط یا بیماری‌های پزشکی که بر شکل و وضعیت لوله‌های رحمی و اندام‌های تولید مثل تأثیر می‌گذارد.
به طور معمول پزشک شما اطلاعات دقیق‌تری در مورد وضعیت شما به شما ارائه می‌دهد.
چه کسانی در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار دارند؟
تمام زنان دارای فعالیت جنسی در معرض خطر حاملگی خارج رحمی قرار دارند.
عوامل خطر ابتلا به حاملگی خارج از رحمی با هر یک از موارد زیر افزایش می‌یابد:
- سن حاملگی 35 سال یا بالاتر
- سابقه جراحی لگن، جراحی شکم یا سقط جنین متعدد
- سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
- سابقه آندومتریوز “endometriosis”
- حاملگی علی‌رغم بستن لوله یا تعبیه دستگاه داخل رحمی (IUD)
- بارداری با کمک داروها یا روش های باروری
- سیگار کشیدن
- سابقه حاملگی خارج رحمی
- سابقه بیماری‌های مقاربتی (STD) مانند سوزاک “gonorrhea” یا کلامیدیا “chlamydia”
- وجود ناهنجاری ساختاری در لوله‌های رحمی که حرکت تخمک را دشوار می‌کند.
عوامل زیر خطر ابتلای حاملگی خارج رحمی را به تفصیل توضیح می‌دهد:
- حاملگی خارج رحمی قبلی: زنانی که قبلاً یک حاملگی خارج رحمی داشته‌اند 10 درصد بیشتر از سایرین خطر ابتلای مجدد به بیماری را دارند.
- سن: هرچه خانم‌ها در زمان بارداری سن بیشتری داشته باشند، خطر بارداری خارج رحمی نیز بیشتر است.
- عفونت: سابقه التهاب و عفونت لوله رحم، رحم یا تخمدان‌ها می‌تواند خطر بارداری‌های خارج رحمی بعدی را افزایش دهد. عفونت‌های مرتبط با حاملگی خارج رحمی شامل بیماری التهاب لگن (PID) و سالپنژیت “salpingitis” است. تقریباً 50 درصد از حاملگی‌های خارج رحمی با سالپنژیت مرتبط است.
- عفونت‌های مقاربتی: برخی از عفونت‌های مقاربتی (STI) خطر PID را افزایش می‌دهند مانند سوزاک یا کلامیدیا. PID می‌تواند منجر به حاملگی خارج رحمی شود.
- سیگار کشیدن: این امر با افزایش احتمال حاملگی خارج رحمی همراه است.
- درمان باروری: داروهایی که برای تحریک تخمک گذاری در حین درمان باروری استفاده می‌شوند با احتمال بیشتری در جهت بارداری خارج رحمی فعالیت می‌کنند. سابقه ناباروری نیز می‌تواند به پیشرفت بیماری کمک کند.
- لوله‌های رحمی با شکل غیر طبیعی یا آسیب دیده: این موارد می‌توانند به علت جراحی ایجاد گردند و به معنی افزایش خطر ابتلای حاملگی خارج رحمی است.
- جراحی قبلی: جراحی‌های قبلی سزارین و برداشتن فیبروم از عوامل خطرزا در ابتلا به حاملگی خارج از رحم هستند.
- مصرف قرص‌های ضد بارداری یا استفاده از دستگاه داخل رحمی: استفاده از داروهای ضد بارداری پروژسترون و IUD می‌تواند خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد.
- بستن لوله: بستن لوله “Tubal ligation” نوعی از جراحی است که توسط یک خانم به منظور جلوگیری از بارداری بیشتر انجام می‌گردد. اگر او باردار شود، حاملگی خارج از رحمی صورت می‌گیرد.
با این وجود این امکان وجود دارد که یک خانم بدون داشتن هیچ یک از عوامل خطر مطرح شده، بارداری خارج رحمی داشته را تجربه کند.
اگر هر یک از عوامل خطرزای فوق را دارید با پزشک خود صحبت کنید. به منظور به حداقل رساندن خطرات بارداری خارج رحمی در آینده می توانید با پزشک یا یک متخصص باروری مشاوره کنید.
علائم بارداری خارج رحمی چیست؟
حالت تهوع و درد پستان از علائم رایج در حاملگی خارج رحمی و رحم است.
علائم زیر در بارداری خارج رحمی شایع است و می‌تواند نشان دهنده یک فوریت پزشکی باشد:
- درد حاد و شدید در شکم، لگن، شانه یا گردن
- درد شدید که در یک طرف شکم ایجاد می‌شود
- لکه بینی یا خونریزی واژن از سبک تا سنگین
- سرگیجه یا غش کردن
- فشار مقعدی
اگر باردار هستید یا هر یک از این علائم بالا را دارید، می‌بایست با پزشک خود تماس بگیرید یا فوراً به دنبال درمان باشید.
تشخیص حاملگی خارج رحمی
- اگر مشکوک به بارداری خارج رحمی هستید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. حاملگی خارج رحمی از طریق معاینه فیزیکی قابل تشخیص نیست. با این حال پزشک شما ممکن است معاینه بدنی را به منظور رد سایر عوامل بیماری انجام دهد.
- مرحله دیگر جهت تشخیص حاملگی خارج از رحم، سونوگرافی از طریق واژن است. این کار شامل قرار دادن یک ابزار خاص “wand” در واژن شما است تا پزشک شما بررسی کند کیسه حاملگی در رحم قرار دارد یا خیر.
- همچنین پزشک ممکن است از آزمایش خون به منطور تعیین میزان hCG و پروژسترون استفاده کند. این اسامی هورمون‌هایی هستند که در دوران بارداری وجود دارند. اگر طی چند روز سطح هورمون‌ها شروع به کاهش کند یا ثابت بماند و کیسه حاملگی در سونوگرافی وجود نداشته باشد، احتمالاً بارداری خارج از رحم است.
- اگر علائم شدید مانند درد قابل توجه یا خونریزی دارید، ممکن است زمان کافی برای انجام تمام این مراحل وجود نداشته باشد. این احتمال وجود دارد که در موارد شدید لوله فالوپ پاره شود و باعث خونریزی شدید داخلی گردد. در این شرایط پزشک شما یک عمل جراحی اضطراری را به منظور ارائه درمان فوری انجام می‌دهد.
درمان حاملگی خارج رحمی
حاملگی خارج رحمی برای مادر بی‌خطر نیست. همچنین در این وضعیت جنین نیز قادر به رشد نیست. به منظور حفظ اورژانسی سلامت مادر و امکان باروری در آینده لازم است که جنین را در اسرع وقت خارج کنید. گزینه‌های درمانی بسته به محل حاملگی خارج رحمی و رشد آن متفاوت است.
دارو
این احتمال وجود دارد که پزشک شما تشخیص دهد عوارض فوری بیماری ایجاد نمی‌گردد. در این حالت پزشک می‌تواند چندین دارو را به منظور حفاظت از توده خارج رحمی در برابر ترکیدن، تجویز نماید. طبق AAFP، یکی از داروهای رایج به منظور این نوع درمان، دارو متوترکسات “methotrexate” (روماتروکس “Rheumatrex”) است.
متوترکسات دارویی است که رشد سلول‌های سریع تقسیم شده مانند سلول‌های توده خارج رحمی را متوقف می‌کند. اگر تشخیص داده شود که این دارو را مصرف نمایید، پزشک آن را به عنوان یک ترکیب خاص درمانی به شما تزریق می‌کند. به منظور اطمینان از کارآیی دارو باید مرتباً آزمایش خون بدهید.
در صورت موثر بودن، دارو علائمی شبیه به سقط جنین ایجاد می‌کند. این علائم شامل موارد زیر است:
- گرفتگی
- خونریزی
- از بین رفتن بافت اضافی
بعد از وقوع سقط جنین، به ندرت نیاز به جراحی بیشتر است. متوترکسات خطرات آسیب به لوله فالوپ را که در جراحی ایجاد می‌گردد، ندارد. با این حال پس از مصرف این دارو چند ماه نمی توانید باردار شوید.
عمل جراحی
بسیاری از جراحان پیشنهاد می‌کنند جنین را برداشته و آسیب داخلی را ترمیم کنند. به این روش لاپاراتومی “laparotomy” میگویند. پزشک یک دوربین کوچک را از طریق یک برش باریک وارد بدن می‌کند تا مطمئن گردد که می‌توانند وضعیت موجود را مشاهده نماید. سپس جراح جنین را برداشته و هرگونه صدمه به لوله رحمی را ترمیم می‌کند.
اگر جراحی ناموفق باشد، جراح می‌تواند لاپاراتومی را از طریق یک برش بزرگ‌تر تکرار کند. در صورت آسیب شدید، این احتمال وجود دارد که پزشک لوله فالوپ را نیز در حین جراحی خارج کند.
مراقبت در منزل
پزشک در مورد مراقبت از برش‌های شما بعد از جراحی دستورالعمل‌های خاصی به شما ارائه می‌دهد. اهداف اصلی دستورالعمل‌ها تمیز و خشک نگه داشتن برش‌های ایجاد شده در حین بهبودی است. هر روز آن‌ها را از نظر عود علائم عفونت بررسی کنید.
علائم عفونت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عدم توقف خونریزی
- خونریزی بیش از حد
- استشمام بوی بد از زخم
- حس گرمی و داغی در هنگام لمس
- سرخی
- تورم
این احتمال وجود دارد که بعد از جراحی خونریزی کم واژن و لخته‌های کوچک خون داشته باشید. این وضعیت می‌تواند تا شش هفته پس از عمل جراحی شما رخ دهد.
سایر اقدامات خودمراقبتی که می‌توانید انجام دهید عبارتند از:
- هر وسیله‌ای که سنگین تر از 10 پوند است را بلند نکنید.
- به منظور جلوگیری از یبوست، مایعات زیادی بنوشید.
- استراحت لگن و رحم که به معنی پرهیز از رابطه جنسی، استفاده از تامپون و اسپری شستشو است.
- هفته اول بعد از جراحی تا آن‌جا که ممکن است استراحت نمایید و سپس در هفته‌های بعدی فعالیت معمول را آغاز کنید.
- اگر درد شما به طور معمول افزایش می‌یابد یا احساس می‌کنید چیزی غیرعادی وجود دارد، به پزشک خود اطلاع دهید.
جلوگیری و پیشگیری از حاملگی خارج از رحمی
پیش بینی و پیشگیری بیماری در همه موارد امکان پذیر نیست اما شما می‌توانید از طریق حفظ سلامت بهداشت باروری خطر ابتلای خود را کاهش دهید. از شریک زندگی خود بخواهید در حین رابطه جنسی از کاندوم استفاده کند و تعداد شریک جنسی خود را محدود کند. رعایت این موارد خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (که می‌تواند باعث PID و التهاب در لوله‌های رحمی شود) را کاهش می‌دهد.
ویزیت‌های منظم خود از جمله معاینات منظم زنان و غربالگری منظم STD را با پزشک خود انجام دهید. برداشتن گام‌هایی به منظور بهبود سلامت شخصی خود مانند ترک سیگار نیز یک راهکار پیشگیری خوب است.
چشم انداز بلند مدت و آینده حاملگی خارج از رحمی چیست؟
چشم انداز طولانی مدت پس از حاملگی خارج رحمی بستگی به این موضوع دارد که آیا بیماری، آسیب جسمی ایجاد کرده است یا خیر. اکثر افرادی که بارداری خارج رحمی را تجربه کرده‌اند، در آینده بارداری سالمی خواهند داشت. اگر هر دو لوله فالوپ همچنان سالم باشد یا فقط یک لوله سالم داشته باشند، تخمک می‌تواند به صورت طبیعی بارور شود. با این حال اگر از قبل مشکل تولید مثل داشته باشید، این بیماری می‌تواند بر آینده باروری شما تأثیر بگذارد و خطر بارداری خارج رحمی در آینده را افزایش دهد. این مسئله به ویژه در مواردی اتفاق می‌افتد که در گذشته مشکل باروری منجر به حاملگی خارج رحمی شده باشد.
این احتمال وجود دارد که جراحی باعث ایجاد زخم در لوله‌های رحمی شده باشد و این امر باعث حاملگی‌های خارج رحمی در آینده می‌گردد. اگر برداشتن یک یا هر دو لوله رحمی ضروری باشد، حتما در مورد درمان‌های احتمالی باروری با پزشک خود صحبت کنید. به عنوان مثال یکی از روش‌های باروری (بعد از برداشتن لوله‌ها) لقاح آزمایشگاهی است که شامل کاشت تخمک بارور شده در رحم است.
هر چند از دست دادن بارداری با توجه به درمان بیماری است و برای بیمار مفید بوده اما می‌تواند ویرانگر باشد. از طریق استراحت، خوردن غذاهای سالم و ورزش در صورت امکان از خود مراقبت کنید. به خودتان وقت فکر کردن بدهید تا به شرایط معمولی برگردید.
به یاد داشته باشید که بسیاری از خانم‌ها بعد از درمان بیماری، بارداری و نوزاد سالم داشته‌اند. هنگامی که آماده شدید و به شرایط نرمال برگشتید، با پزشک خود در مورد روش‌های سالم و مطمئن بارداری در آینده صحبت و مشورت کنید.
به منظور تشخیص و درمان حاملگی خارج از رحم به کدام متخصص مراجعه کنم؟
شما به منظور تشخیص و درمان حاملگی خارج از رحم می‌بایست به پزشک زنان و زایمان یا جراح زنان مراجعه نمایید. بسته به نتایج آزمایشات و معاینه شما نوع درمان توسط پزشک متخصص تجویز می‌گردد. با توجه به شدت و مرحله بیماری نوع درمان متغییر است. گاها حاملگی خارج از رحمی با خود مراقبتی برطرف می‌گردد اما در بیشتر مواقع جهت درمان نیاز به دارو یا جراحی است. توجه به این موضوع که می‌بایست درمان را جدی بگیرید و موارد تجویزی را به درستی انجام دهید از نکات حائز اهمیت در درمان است. در صورت شدت یافتن درد، حتما به پزشک مراجعه نمایید تا بازبینی در معاینات و آزمایشات شما صورت پذیرد. مشاوره دوره‌ای و مکرر به منظور درمان بیماری حائز اهمیت است.
منابع:
