انواع بیماری‌های کبد، علائم، تشخیص و درمان

بیماری کبد وقتی که کبد شما به اندازه کافی کار نکند تا عملکردهای خود را انجام دهد (به عنوان مثال، تولید صفرا و رها کردن بدن از مواد مضر) اتفاق می‌افتد. علائم آن شامل تهوع، از بین رفتن اشتها و خون در مدفوع است. درمان بیماری کبد شامل اجتناب از مصرف الکل و غذاهای خاص است.

 

نارسایی کبد

کبد بسیاری از کارکردهای مهم را انجام می‌دهد، از جمله:

• ساخت پروتئین خونی که به لخته شدن، انتقال اکسیژن و حمایت از سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
• تولید صفرا که ماده‌ای جهت کمک به هضم غذا است.
• کمک به بدن برای ذخیره قند (گلوکز) به صورت گلیکوژن.
• رها کردن بدن از مواد مضر از جمله داروها و الکل موجود در جریان خون.
• شکستن چربی اشباع و تولید کلسترول.

نارسایی کبد وقتی که کبد شما به اندازه کافی خوب عمل نکند تا این وظایف را انجام دهد، اتفاق می‌افتد. نارسایی کبد می‌تواند یک وضعیت اضطراری برای زندگی باشد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

کبد یکی از بزرگترین اعضای بدن شماست. صدها کار در بدن انجام می‌دهد اما کارهای اصلی آن، کمک به هضم غذا، ذخیره انرژی، حذف مواد مضر از خون شما و مبارزه با بیماری است.

کبد می‌تواند توسط انواع بیماری‌های کبدی و شرایط آسیب ببیند. برخی بیماری‌های مرتبط با کبد در زیر آورده شده است.

 

بیماری هپاتیت

هپاتیت یک بیماری ویروسی است که باعث التهاب و آسیب به کبد می‌شود. انواع مختلفی از هپاتیت وجود دارد:

هپاتیت خود ایمنی:

هپاتیت خود ایمنی ناشی از ویروس نیست بلکه توسط بدن خود فرد ایجاد می‌شود. خود خود ایمنی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن (مبارزه با بیماری) به بدن حمله می‌کند. در این حالت به سلول‌های کبدی حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب به کبد می‌شود.

هپاتیت خود ایمنی به عنوان نوع 1 یا نوع 2 طبقه بندی می‌شود:

نوع 1 در آمریکای شمالی رایج است. این بیماری می‌تواند در هر سنی شروع شود اما بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود. این بیماری در زنان و افرادی که دارای اختلالات خود ایمنی دیگری هستند مانند بیماری سلیاک “celiac”، بیماری کرون “Crohn” و لوپوس “lupus” شایع‌تر است.

نوع 2 کمتر اتفاق می‌افتد. بیشتر کودکان این بیماری را دریافت می‌کنند، به خصوص اگر یک اختلال خود ایمنی دیگری نیز داشته باشد.

 

بیماری کبد چرب

این بیماری در شرایطی که چربی در سلول‌های کبدی شما ایجاد می‌شود و باعث تورم و اسکار کبد می‌شود، رخ می‌دهد. انواع بیماری کبد چرب عبارتند از:

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD):

برخی از افراد بدون هیچ دلیلی مبتلا به NAFLD می‌شوند اما اغلب با چاقی و یک رژیم ناسالم زندگی می‌کنند. با گذشت زمان، NAFLD باعث ایجاد تورم و جای زخم (سیروز) در کبد می‌شود و ممکن است منجر به نارسایی کبد شود. NASH که مخفف [stee-at-ut-hep-uh-TAHY-tis] است، نوعی بیماری کبد چرب غیر الکلی است.

بیماری کبد چرب مربوط به الکل:

این وضعیت ناشی از نوشیدن زیاد و طولانی مدت الکل است و تقریباً همیشه قابل پیشگیری است.

3 نوع اصلی بیماری کبدی مرتبط با الکل وجود دارد:

1. کبد چرب. این نوع شایع‌ترین بیماری کبدی مرتبط با الکل است و در صورت قطع مصرف مشروبات الکلی ممکن است از بین برود.

 

2. هپاتیت الکلی. سه نفر از 10 نفری که زیاد بنوشند، به هپاتیت الکلی مبتلا می‌شوند. یک مدل نوشیدن شدید و حاد می‌تواند باعث ایجاد مشکلات تهدید کننده زندگی شود.

3. سیروز. سیروز وقتی رخ می‌دهد که کبد آن‌قدر از الکل یا بیماری زخم می‌شود که نمی‌تواند به درستی کار کند. سیروز می‌تواند یک بیماری خطرناک در زندگی باشد.

 

هموکروماتوز [hee-muh-kroh-muh-TOH-sis]

این بیماری، یک وضعیت طبی است که در آن آهن به مقدار زیاد در کبد ایجاد می‌شود. بدن برای انتقال اکسیژن به باقی اندام‌ها به آهن احتیاج دارد. اما آهن بیش از حد می‌تواند به کبد و سایر غدد و همچنین مفاصل آسیب برساند.

3 نوع هموکروماتوز وجود دارد:

1. هموکروماتوز اولیه یک بیماری ژنتیکی (ارثی) است.
2. هموکروماتوز “hemochromatosis” ثانویه معمولاً ناشی از انتقال زیاد خون جهت درمان شرایط مانند کم خونی است.
3. هموکروماتوز در نوزادان، یک بیماری نادر است که باعث نارسایی کبد و مرگ نوزادان در رحم یا بعد از تولد آن‌ها می‌شود.

 

سرطان کبد

سرطان کبد هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی (بد خیم) در کبد شکل می‌گیرند. سرطانی که از جای دیگر بدن شروع می‌شود و به کبد گسترش می‌یابد، سرطان کبد نیست. این نوع سرطان، متاستاتیک نام دارد.

 

بیماری کبد به طور کلی چقدر شایع است؟

در ایالات متحده آمریکا، تقریباً 30 میلیون نفر به نوعی بیماری کبد مبتلا هستند. بیش از 8000 نفر در ایالات متحده در سال 2017 پیوند کبد دریافت کردند و بیش از 17000 نفر در لیست انتظار برای پیوند کبد قرار دارند. به منظور درمان به موقع بیماری‌های کبدی، توجه به علائم بیماری و رعایت رژیم غذایی و اصول بهداشتی از نکات اساسی بهبودی است. در مطالب زیر به بررسی عوامل بیماری‌های کبدی می‌پردازیم.

 

چه عواملی باعث بیماری کبد می‌شود؟

بسیاری از بیماری‌ها و شرایط مختلف موجب بیماری‌های کبد می‌شوند از جمله هپاتیت B و C، بیماری کبد چرب غیر الکلی، مصرف بیش از اندازه‌ی الکل.

انواع مختلف هپاتیت، ویروسی که به روش‌های گوناگون از فرد به فرد دیگری پخش می‌شود:

هپاتیت A در اثر میکروب‌های موجود در مدفوع ایجاد می‌شود و در اثر عادت‌های بهداشتی ضعیف (نشستن دست و غیره) گسترش می یابد. این بیماری، معمولاً یک عفونت موقتی است که به خودی خود بهتر می‌شود.

هپاتیت B از یک فرد آلوده به فرد دیگر از طریق مایعات بدن مانند مایع منی، خون یا بزاق منتقل می‌شود. به عنوان مثال، این بیماری از مادر به کودک خود در هنگام تولد، داشتن رابطه جنسی محافظت نشده با شخصی که قبلاً آلوده شده است یا با استفاده از سوزن مشترک فرد آلوده منتقل می‌گردد. این بیماری می‌تواند یک عفونت حاد یا طولانی مدت (مزمن) باشد.

هپاتیت C شایع‌ترین عفونت خونی در ایالات متحده است. اکثر افرادی که به هپاتیت C مبتلا هستند، متولد شده بین سالهای 1945 و 1965 هستند.

هپاتیت D بسیار نادر است و فقط در افرادی که قبلاً به هپاتیت B مبتلا بودند، دیده می‌شود. اگر از داروهای تزریقی استفاده می‌کنید، احتمال ابتلا به نوعی عفونت را خواهید داشت. زندگی با شخصی که هپاتیت D داشته است نیز از عوامل شایع بیماری است.

هپاتیت E در کشورهایی که آب تمیز محدود است و فاضلاب بهداشتی ضعیف است شایع‌تر است. هم‌چنین می‌تواند حاد یا مزمن باشد. به احتمال زیاد در ایالات متحده، هپاتیت E ناشی از خوردن گوشت های پخته نشده مانند گوشت خوک، گوشت گاو (گوزن) یا سایر حیوانات وحشی است.

هپاتیت خودایمنی یک بیماری طولانی مدت است که ممکن است باعث سیروز و نارسایی کبدی شود. پزشکان هنوز علت دقیق هپاتیت خود ایمنی را نمی‌دانند.

در بسیاری از موارد، بیماری مزمن کبد ناشی از سیروز “cirrhosis” است. سیروز زخم کبد از آسیب‌های مکرر یا طولانی مدت مانند نوشیدن بیش از حد الکل برای مدت طولانی یا عفونت مزمن هپاتیت است. همان‌طور که بافت زخمی جای بافت سالم کبد را می‌گیرد، کبد توانایی عملکرد خود را از دست می‌دهد.

 

بیماری حاد کبدی اغلب در موارد زیر ایجاد می‌شود:

• عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت B.
• استفاده بیش‌ از حد از داروهای خاص یا واکسن‌ها مانند استامینوفن (Tylenol) و استفاده از داروهای دیگر از جمله آنتی بیوتیک‌های خاص، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج، هورمون‌های ساخته شده و داروهای ضد قارچ  و هم‌چنین گیاهان دارویی مانند عصاره چای سبز و کاوا .
• اختلالات متابولیک (بیولوژیک) یا عروقی (عروق حامل مایعات مانند شریان‌ها) مثل بیماری ویلسون و هپاتیت خود ایمنی.

سندرم متابولیک، که ترکیبی از فشار خون بالا، قند خون بالا (قند)، چربی خون بالا (تری گلیسیرید و کلسترول) و چربی اضافی در اطراف کمر است.

بیماری کبد چرب:

NAFLD معمولاً هنگام اضافه وزن یا چاقی رخ می‌دهد. هم‌چنین دیابت یا چربی خون بالا (تری گلیسیرید و کلسترول) نیز موثر است. برخی از افراد بدون هیچ دلیل مشخص آن را دریافت می‌کنند.

بیماری کبدی مرتبط با الکل در اثر نوشیدن زیاد الکل در مدت زمان طولانی ایجاد می‌شود.

هموکروماتوز:

پزشکان دقیقا نمی‌دانند چه چیزی باعث هموکروماتوز می‌شود. آن‌ها می‌دانند که این بیماری ارثی است. از هر 1000 نفر در ایالات متحده آمریکا 5 نفر آن را دارند. این بیماری بیشتر در میان مردم اروپای غربی شایع است.

سرطان کبد:

سرطان کبد بیشتر در افراد مبتلا به موارد زیر شایع است:

• هپاتیت مزمن B یا هپاتیت C
• سیروز ناشی از نوشیدن بیش از حد و طولانی مدت
• هموکروماتوز

هم‌چنین سرطان کبد می‌تواند ناشی از خوردن غذاهای حاوی آفلاتوکسین، سم درون قارچ‌ها و ذرت‌ها، بادام زمینی و سایر مواد غذایی که در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کنند، باشد.

 

علائم بیماری‌  و نارسایی کبدی چیست؟

بیماری‌های کبد می‌تواند سال‌ها طول بکشد. علائم بیماری کبد غالباً مانند علائم سایر بیماری‌ها به نظر می‌رسد که می‌تواند تشخیص آن را در مراحل اولیه آن دشوار کند. با ضعف کبد شما، علائم بدتر می‌شوند.

بیماری مزمن کبد یا نارسایی کبدی که طی سالیان متمادی رخ می‌دهد، ممکن است باعث علائم زیر شود:

• خستگی
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• اسهال
• استفراغ خونی
• خون در مدفوع

با پیشرفت بیماری کبد، علائم شدیدتر می‌شوند. در مراحل بعدی، علائم بیماری کبدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• زردی (زردی پوست و چشم)
• خستگی شدید
• نابسامانی (سردرگمی و عدم اطمینان)
• مایعات در شکم و اندام ها (بازوها و پاها)

گاهی کبد به طور ناگهانی از بین می‌رود که به نارسایی حاد کبد معروف است. افراد مبتلا به نارسایی حاد کبد ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

• خون ‌ریزی
• تغییر در وضعیت ذهنی
• بوی بد تنفس یا بوی شیرین
• مشکلات حرکت
• از دست دادن اشتها
• احساس کلی عدم تمایل و ناخوشی
• زردی

 

آیا می‌توان از بیماری‌های کبدی جلوگیری کرد؟

می‌توانید شانس ابتلا به بیماری‌های کبد را از طریق موارد زیر کاهش دهید:

• واکسن هپاتیت B
• کاهش مصرف الکل
• حفظ وزن سالم و شیوه فعال زندگی
• رعایت دستورالعمل‌ها در هنگام استفاده از داروهایی مانند استامینوفن (Tylenol)
• انجام هر ساله (حداقل) معاینات جسمی مانند غربالگری چاقی، کلسترول بالا، فشار خون بالا و دیابت
• با رعایت مراقبت‌های اولیه

 

چه کسی بیشترین خطر ابتلا به بیماری های کبدی را دارد؟

افرادی که بیشتر در معرض خطر بیماری کبدی قرار دارند شامل افرادی هستند که:

• عفونت مزمن کبدی (طولانی مدت) هپاتیت B یا C داشته باشند.
• بیش از حد الکل بنوشند.
• شرایط پیشین پزشکی یا اکتسابی که باعث نارسایی کبد می‌شود، داشته باشند مانند هموکروماتوز ” hemochromatosis” (بدن بیش از حد، آهن را از مواد غذایی جذب می‌کند)، بیماری کبد چرب غیر الکلی (مقدار زیادی چربی در کبد؛ مربوط به سندرم متابولیک)، بیماری خود ایمنی (سیستم ایمنی بدن به کبد حمله می‌کند) و بیماری ویلسون (بدن نمی‌تواند مس اضافی را از بین ببرد).

در حین عمل پیوند کبد، یک کبد سالم از یک اهدا کننده زنده یا فوت شده، جایگزین یک کبد آسیب دیده یا بیمار می‌شود. بعضی از مراکز پیوند قادر به جایگزین کردن کبد آسیب دیده با بخشی از کبد سالم هستند زیرا کبد می‌تواند دوباره رشد کند.

 

چه عوارضی با بیماری‌های کبدی همراه است؟

بیماری کبد می‌تواند بسیاری از اعضای بدن شما را تحت تأثیر قرار دهد. نارسایی حاد کبد می تواند عوارضی مانند عفونت، کمبود الکترولیت و خون ‌ریزی ایجاد کند. بدون درمان، نارسایی حاد و مزمن کبد ممکن است در نهایت منجر به مرگ شود.

 

آینده بیماران پس از درمان  بیماری کبد چیست؟

بسیاری از افراد با درمان بیماری کبد، بهبود می‌یابند. اگر پیوند ضروری باشد، بیشتر بیماران طی 6 ماه به فعالیت‌های روزانه خود بر می‌گردند. افرادی که پیوند دریافت کرده‌اند، نیاز به مراقبت‌های پزشکی مادام‌العمر از جمله داروهایی برای جلوگیری از رد کردن کبد توسط بدن آن‌ها دارند.

 

چه موقع باید در مورد نارسایی احتمالی کبد با پزشک خود تماس بگیرم؟

در صورت بروز هرگونه علائم نارسایی کبد، با پزشک خود تماس بگیرید یا فوراً به اورژانس مراجعه کنید.

در صورت وجود علائم زیر، به مراکز خدمات درمانی خود مراجعه کنید:

• هر یک از علائم ذکر شده، به خصوص زردی
• در معرض هپاتیت قرار گرفتند
• علائمی که با جراحت اخیر توضیح داده نمی‌شود و متفاوت هستند
• علائمی که رو به وخامت است.

 

تشخیص و آزمایش بیماری کبد

برای تشخیص بیماری کبد، در مورد تاریخچه پزشکی شما سؤال می‌شود و معاینه جسمی را انجام می‌دهد. این معاینه ممکن است شامل احساس شکم و بررسی رنگ چشم باشد. بسته به علائم، آزمایش‌های زیر قابل انجام است:

آزمایش خون برای بررسی تعداد گلبول‌های قرمز و سفید و مقدار آهن موجود در خون. آن‌ها برای موارد دیگر نیز آزمایش می‌کنند که ممکن است نشان دهنده سرطان باشد یا اینکه کبد به درستی کار نمی‌کند.

تست های تصویربرداری ، مانند:

• سی تی اسکن. در این آزمایش از یک سری پرتو نگاری دقیق استفاده شده است تا تغییرات یا آسیب دیدگی به کبد نشان داده شود.
• MRI در این آزمایش از امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از بافت‌های بدن استفاده می‌شود.
• سونوگرافی. در این تست از امواج صوتی با سرعت بالا برای ایجاد تصاویر از اندام‌ها استفاده می‌شود.
• بیوپسی برای از بین بردن تکه های کبد یا بافت اطراف آن است که زیر میکروسکوپ مورد معاینه قرار می‌گیرند.

پزشک متخصص، بیماری‌های کبد را براساس علائم، سابقه پزشکی شما و نتایج آزمایشات (آزمایش خون، آزمایش ادرار، تصویربرداری از شکم) تشخیص می‌دهد.

 

بیماری‌های کبد چگونه درمان می‌شود؟

درمان بیماری کبد به نوع آن بستگی دارد.

در مورد انواع هپاتیت A تا E، درمان شامل موارد زیر است:

• مصرف دارو برای رفع علائم و بهبود عملکرد کبد
• استراحت شود تا بدن بهبود یابد.
• حفظ تغذیه مناسب و هیدراتاسیون برای تغذیه بدن و رفع التهاب در کبد

برای هپاتیت خود ایمنی  درمان شامل موارد زیر است:

• مصرف دارو برای جلوگیری از حمله بدن به سلول‌های کبدی و کاهش التهاب در کبد
• پیوند برای جایگزینی کبدی که به درستی کار نمی‌کند.

برای NAFLD، درمان اغلب می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• یک رژیم غذایی سالم
• کاهش وزن
• کاهش کلسترول و تری گلیسیرید
• اجتناب از مصرف الکل
• کنترل دیابت (در صورت لزوم)

در مورد بیماری کبد مرتبط با الکل، درمان شامل موارد زیر است:

• به طور کامل الکل را حذف کنید
• یک رژیم غذایی سالم
• مصرف دارو برای کاهش التهاب در کبد
• پیوند کبد

برای هموکروماتوز، درمان شامل مورد زیر است:

این بیماری با اهدای خون به طور موثر و آسان قابل درمان است. اهدای خون به از بین بردن آهن اضافی بدن در هر هفته کمک می‌کند تا طبیعی شود. هرگونه عارضه ناشی از هموکروماتوز نیز می‌تواند در حد معمول درمان شود.

در مورد سرطان کبد، درمان به شدت و نوع سرطان کبد بستگی دارد و شامل موارد زیر است:

• انتظار. اگر تومور (ضایعه) کوچکتر از 1 سانتی متر باشد، تیم مراقبت از سرطان ممکن است این استراتژی را توصیه کنند. این تیم هر 3 ماه یک بار بررسی مجدد را توصیه می‌کنند.
• عمل جراحی. ممکن است لازم باشد بخشی از کبد برداشته شود. بافتی که باقی مانده همچنان نیازهای بدن را پشتیبانی می‌کند و ممکن است دوباره رشد کند.
• پیوند. اگر سرطان در خارج از کبد گسترش نیافته باشد ممکن است شما پیوند دریافت کنید.
• داروها. داروهای ضد سرطان می‌توانند برای هدف قرار دادن سلول‌های خاص استفاده شوند. دارو نوع سلولي را كه براي مبارزه با آن طراحي شده است، پیدا می‌کند و به آن حمله مي‌كند.
• تابش – تشعشع. از اشعه X با شدت بالا برای کوچک کردن یا از بین بردن تومورها یا جلوگیری از انتشار آن‌ها استفاده می‌شود.

 

از هپاتیت کودکان و بزرگسالان جلوگیری کنید:

• شستن دست‌ها قبل از غذا و بعد از رفتن به حمام یا تغییر پوشک
• عدم استفاده از سوزن، تیغ و مسواک مشترک
• واکسینه شدن در مقابل هپاتیت A و B
• هیچ روش شناخته شده ای برای جلوگیری از هپاتیت خود ایمنی وجود ندارد.
• پیشگیری از بیماری کبد چرب توسط:
• خوردن مقدار زیاد میوه و سبزیجات تازه
• ورزش منظم
• اجتناب از مصرف الکل
• کاهش کلسترول

هیچ روش شناخته شده‌ای برای جلوگیری از هموکروماتوز اولیه وجود ندارد.

با پیروی توصیه‌های فوق، جهت پیشگیری از بیماری کبد و سرطان کبد تلاش کنید. عوارض طولانی مدت ناشی از بیماری کبد خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد.

به طور کلی درمان بیماری کبدی، به موارد زیر خلاصه می‌شود:

درمان و تشخیص بیماری کبد و نارسایی کبدی معمولاً توسط متخصصان موسوم به کبدی انجام می‌شود.

درمان بیماری کبد به این بستگی دارد که حاد یا مزمن باشد.

برای نارسایی مزمن کبد، درمان شامل تغییر در رژیم و شیوه زندگی است، از جمله:

• اجتناب از نوشیدن الکل یا داروهایی که می‌توانند به کبد آسیب برسانند.
• کاهش مصرف غذاهای خاص از جمله گوشت قرمز، پنیر و تخم مرغ
• کاهش وزن و کنترل عوامل خطرناک متابولیک از جمله فشار خون بالا و دیابت
• کاهش استفاده  از نمک در رژیم غذایی (از جمله اضافه نکردن نمک به مواد غذایی)

برای بیماری حاد (ناگهانی) کبد، درمان شامل موارد زیر است:

• توجه به مایعات حبس شده در بدن، برای حفظ فشار خون
• داروهایی مانند مسهل یا تنقیه برای کمک به بیرون زدن سموم
• نظارت بر قند خون (گلوکز)؛ در صورت افت قند خون، گلوکز به بیمار داده می‌شود.
• در صورت خون ‌ریزی بیش از حد، لوله تنفسی نیز به شما کمک می‌کند تا نفس بکشید. شما ممکن است نیاز به دریافت خون داشته باشید.

در هر دو نارسایی حاد و مزمن کبد، پزشک ممکن است پیوند کبد را توصیه کند. قبل از پیوند، پزشکان نامزدهای پیوند را کاملاً معاینه می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که اندام جدید قبل از قرار دادن آن‌ها در لیست انتظار اعضای بدن،می‌تواند به آن‌ها کمک کند.

 

منبع: www.medicinenet.com