بیماری التهاب کبد چیست؟ علائم و درمان التهاب کبدی

التهاب کبد واکنشی است که هنگام حمله سلول‌های کبدی به یک میکروب یا ماده ایجاد کننده بیماری رخ می‌دهد. کبد ارگانی در دستگاه گوارش است که به روند هضم غذا کمک می‌کند و بسیاری از فعالیت‌های مهم و اساسی دیگر بدن را انجام می‌دهد. این عملکردها شامل تولید صفرا برای کمک به تجزیه مواد غذایی و تبدیل آن به انرژی است. همچنین تولید مواد ضروری مانند هورمون‌ها، پاک‌سازی سموم از خون (سموم مانند داروها، الکل)، کنترل ذخیره چربی، تولید و ترشح کلسترول از وظایف کبد است.

کبد بیش از اندازه طبیعی بزرگ شده، متورم شده است. علل احتمالی آن سرطان و مصرف زیاد الکل است. علائمی شامل زردی (زرد شدن پوست) و درد در قسمت بالای شکم ظاهر می‌شوند. درمان این بیماری، به علت بزرگ شدن کبد بستگی دارد.

 

آناتومی کبد

کبد دارای چهار لوب، پنج رباط و پنج شکاف است و توسط یک غشای فیبری سخت و کپسول گلیسون پوشانده شده است. در این مرحله کپسول، رگ‌های خونی و مجاری کبدی را وارد بدن می‌کند. رشته‌های بافت پیوندی که از کپسول سرچشمه می‌گیرند، وارد پارانشیم “parenchyma” کبد می‌شوند و شبکه پشتیبان ارگان را تشکیل می‌دهند و واحدهای عملکردی کبد یعنی لوبول‌های “lobules” کبدی را از هم جدا می‌کنند.

در روده کوچک و در صورت نیاز به صفرا برای اهداف گوارشی، کیسه صفرا منقبض می‌شود و اسفنکتر “sphincter” شل می‌شود، بنابراین اجازه فرار صفرا از کیسه صفرای چسبناک را می‌دهد. به طور معمول اسفنکتر منقبض می‌شود و ورودی اثنی عشر را می‌بندد و صفرا را پس از ترک کبد، مجبور به ورود در کیسه صفرا می‌کند.

واحدهای عملکردی کبد عبارتند از: لوبول‌های “lobules” کبدی، تجمع‌های شش طرفه سلول‌های کبدی که توسط مویرگ‌ها به نام سینوسوئیدها نفوذ می‌کنند. روکش این سینوسوئیدها “sinusoids” سلول‌های کوپر “Kupffer” و ماکروفاژهای “macrophages” کبد هستند.

 

کبد بزرگ شده چیست؟

کبد یک عضو اساسی و مهم در بسیاری از فعالیت‌های بدن است. به هر دلیلی کبد بزرگ “hepatomegaly” شده و بزرگ‌تر از اندازه طبیعی خود می‌گردد.

کبد ملتهب نشانه‌ی یک مشکل اساسی است اما به تنهایی یک بیماری نیست. بسته به بیماری زمینه‌ای که باعث ایجاد این شرایط می شود، ممکن است یک کبد ورم کرده همراه با سایر علائم ایجاد شود.

 

چه عواملی باعث بزرگ شدن کبد می‌شود؟

چندین نوع بیماری یا شرایط مختلف باعث التهاب کبد می‌شود. در بعضی از افراد، کبد بزرگ شده ناشی از مصرف بیش از حد سموم از جمله الکل، داروهای مانند استامینوفن یا مکمل‌ها است. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دوزهای زیاد مواد سمی (از جمله الکل)، داروها یا مکمل‌ها نیز می‌تواند باعث سیروز (زخم) کبد شود.

 

به طور کلی چه عواملی باعث التهاب یا بیماری کبد چرب می‌شوند؟

التهاب یا بیماری کبد چرب می‌تواند علت انبساط کبد شما باشد. این بیماری ممکن است از موارد زیر باشد:

• چاقی
• عفونت (مانند هپاتیت B یا هپاتیت C)
• برخی از داروها
• مصرف الکل
• سموم یا مکمل‌ها
• بیماری خود ایمنی (سیستم ایمنی بدن به بافت سالم حمله می‌کند.)
• سندرم متابولیک (گروهی از عوامل موثر در ابتلا به بیماری قلبی که شامل فشار خون بالا، قند خون، کلسترول خون و چربی شکم می‌شود.)
• اختلالات ژنتیکی که باعث انباشتن چربی، پروتئین یا سایرمواد می‌شوند.
• بیماری ویلسون (اختلالات رسوب بیش از حد مس در بدن)

 

سایر بیماری‌ها و شرایط پزشکی که باعث التهاب کبد می‌شود:

• سرطان. از جمله سرطان کبد یا سرطان از سایر اعضای بدن که به کبد گسترش می‌یابد ( متاستاز). به ویژه سرطان روده بزرگ، سرطان لوزالمعده و سرطان ریه که متاستاز می‌شوند.
• تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) کبد.
• برگشت خون از قلب. این بیماری، نتیجه نارسایی قلب یا سایر بیماری‌های موثر بر دریچه‌های قلب است.
• سندرم Budd-Chiari. (لخته شدن خون در رگ‌های خونی که بر روی کبد تاثیر می‌گذارد.)
• مصرف مکرر الکل باعث التهاب کبدی می‌شود.
• چربی بیش از حد در کبد. معمولاً به علت چاقی، مصرف الکل یا دیابت ایجاد می‌شود.
• اختلالات ژنتیکی (ارثی) که باعث به وجود آمدن چربی یا قند در کبد می‌شوند (مانند بیماری گاوشر “Gaucher” و کمبود آنتی‌تریپسین آلفا -1 “alpha-1 antitrypsin”).
• بیماری کبد پلی کیستیک (کیست‌های خوش‌خیم در کبد)
• کبد چرب حاد در دوران حاملگی (تجمع چربی غیرطبیعی در کبد و در دوران بارداری)

 

علائم التهاب کبد چیست؟

معمولاً کبد ملتهب هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. غالباً پزشکان هنگام معالجه بیمار برای یک بیماری غیر مرتبط دیگر، آن را تشخیص می‌دهند.

کبد ملتهب ممکن است همراه با علائم دیگری نیز بروز کند، به خصوص اگر علت اصلی علائم، بیماری کبدی باشد. این علائم شامل موارد زیر است:

• خستگی
• زردی (زرد شدن سفیدی چشم و پوست)
• تهوع و استفراغ
• درد در قسمت میانی یا فوقانی شکم
• بعد از خوردن غذا به سرعت سیر می‌شوید.

اگر هر یک از این علائم را دارید، به خصوص اگر ادامه دار است، با پزشک خود تماس بگیرید.

همچنین کلمه هپاتیت به التهاب کبد اشاره دارد. بیشتر انواع هپاتیت ناشی از عفونت ویروسی است، اگرچه در بعضی موارد ناشی از اختلال خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های کبدی حمله می‌کند نیز می‌باشد؛ زیرا بدن در این بیماری نمی‌تواند تفاوت بین مهاجمان مضر و بافت سالم کبد را تشخیص دهد. صدمه به کبد از الکل، سموم و داروهای خاص نیز می‌تواند منجر به التهاب شود. برخی از بیماری‌های ارثی باعث التهاب و هپاتیت، همراه با انسداد طولانی مدت در صفرا می‌شوند. برخی از اشکال التهاب کبد علائم خفیف ایجاد می‌کنند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند جدی‌تر یا تهدید کننده زندگی باشند.

انواع مختلفی از هپاتیت ویروسی شناخته شده است که رایج‌ترین آن‌ها به عنوان هپاتیت A ، B ، C ، D و E معرفی می‌شود. با توجه به نوع بیماری، هپاتیت ویروسی می‌تواند از طریق مواد غذایی یا آب آلوده شده توسط مدفوع یک فرد آلوده گسترش یابد. تماس با خون آلوده از طریق سوزن‌های آلوده یا انتقال خون آلوده از طریق تماس جنسی با فرد آلوده یا از مادر به فرزند در هنگام زایمان نیز از موارد ابتلا به هپاتیت است.

شدت درمان و نتیجه التهاب کبد تا حد زیادی به نوع هپاتیت شما بستگی دارد. علائم اولیه التهاب کبدی شبیه به آنفولانزا است اما رنگ زرد در پوست و چشم‌ها بیشتر از حد معمول تشخیص داده می‌شود. در صورت عدم درمان، التهاب کبدی در عملکرد کبد اختلال ایجاد خواهد کرد و ممکن است تا مرحله‌ی حاد بیماری کبد و نارسایی کبد پیشرفت کند. آسیب کبدی ناشی از هرگونه التهاب با نوشیدن الکل بدتر می‌شود. خوشبختانه واکسن‌هایی برای محافظت در برابر هپاتیت A و B، که از دلیل شایع التهاب کبدی هستند، تولید شده است.

در صورت مشاهده علائم جدی همراه با عوارض التهاب کبدی مانند سردرگمی، توهم، خستگی شدید، ضعف، تب (به خصوص اگر همراه با تورم شکم باشد)، استفراغ خون، یا تغییرات شدید خلقی (به خصوص آشفتگی) به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشید.

در صورت بروز هر یک از علائم از جمله زرد شدن پوست یا چشم‌ها، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال، ضعف یا سرگیجه مداوم، اختلال در درک مفاهیم و تب به مراقبت‌های فوری پزشکی مراجعه نمایید. اگر به دلیل ابتلا به هپاتیت تحت درمان قرار گرفته‌اید، اما علائم شما همچنان ادامه دارد یا عود می‌کند، مجددا به پزشک مراجعه نمایید.

علائم التهاب کبد می‌تواند بخش‌های مختلفی از سیستم‌های بدن را درگیر کند از جمله عوارض آن، کاهش سطح انرژی، تحریک پوست، علائم شکمی و دستگاه گوارش است. در صورت بروز هر یک از این علائم باید با ارائه دهنده خدمات درمانی خود تماس بگیرید و درمورد علائم مرتبط، با پزشک معالج خود صحبت کنید.

در بعضی موارد، التهاب کبد می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر شما با هر یک از علائم زیر روبه‌رو شدید به پزشک مراجعه نمایید:

• تورم شکم، نفخ شکم
• تغییر وضعیت روانی یا تغییر ناگهانی رفتار مانند سردرگمی، دلهره، بی حالی و توهم
• اشکال در راه رفتن
• درد شدید شکم
• خستگی شدید
• استفراغ خون یا مواد سیاه (شبیه به قهوه)

عوامل خطر در ابتلا به التهاب کبد چیست؟

تعدادی از عوامل، ریسک ایجاد کبد ملتهب را افزایش می‌دهد. همه افراد مبتلا به عوامل ریسک‌زا، التهاب کبد را دریافت نمی‌کنند. این عوامل بسته به نوع بیماری متفاوت خواهد بود. عوامل بالا بردن ریسک ابتلا به التهاب کبدی عبارتند از:

• سوء مصرف الکل
• مصرف آب یا مواد غذایی آلوده
• تماس با وسایل آشپزخانه، ملافه، لباس و یا وسایل شخصی شخص آلوده به هپاتیت یا التهاب کبدی
• بیماری‌هایی که نیاز به انتقال خون متعدد دارند.
• قرار گرفتن در معرض خون یا مایعات بدن فرد آلوده
• قرار گرفتن در معرض سوزن، از جمله سوزن‌های خال‌کوبی، که توسط شخص آلوده استفاده می‌شود.
• تماس جنسی با شخصی که مبتلا به بیماری است.
• اگر به مکان‌های با آب آلوده یا اقدامات بهداشتی ضعیف سفر کنید.

ممکن است بتوانید خطر ابتلا به هپاتیت و التهاب کبد را با رعایت موارد زیر کاهش دهید:

• جلوگیری از تماس با خون یا مایعات بدن فرد آلوده
• جلوگیری از تماس با سوزن‌های استفاده شده
• جلوگیری از تماس با وسایل شخصی استفاده شده توسط شخص آلوده
• قبل از نوشیدن آب یا استفاده از آن برای مسواک زدن، آب جوشانده شود.
• واکسینه شدن
• محدود کردن مسافرت در اماکن با کمبود سرویس بهداشتی

 

التهاب کبد چگونه درمان می‌شود؟

درمان این بیماری بسته به نوع آن متفاوت است. اگر به هر نوع از بیماری مبتلا شده‌اید، باید از مصرف الکل خودداری کنید و مصرف داروهایی که ممکن است به کبد آسیب برساند، مانند استامینوفن (تیلنول) و داروهایی که خطر خون‌ریزی شما را افزایش می‌دهند مانند آسپرین را قطع کنید.

فراتر از آن برخی از انواع بیماری فقط با اقدامات حمایتی عمومی مانند استراحت و نوشیدن مایعات فراوان درمان می‌شود. بسیاری از داروهای ضد ویروسی برای درمان بیماری ویروسی تولید شده و داروهای جدید همچنان در حال توسعه هستند. انتخاب دارو یا داروها به نوع بیماری ویروسی که تحت درمان قرار می‌گیرد و در برخی موارد به DNA یا RNA بستگی دارد.

التهاب کبد درمان نشده یا کنترل نشده می‌تواند تا مرحله حاد بیماری کبد یا نارسایی کبدی پیش رود. درمان نارسایی کبد، پیوند کبد است.

 

برای بهبود شرایط ویروسی التهاب کبدی چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟

علاوه بر پیروی از برنامه درمانی خاص خود، شما با به حداقل رساندن تاثیرات علائم خود و کاهش انتقال بیماری ویروسی به افراد دیگر، با رعایت موارد زیر می‌توانید کمک نمایید:

• در صورت ابتلا به هپاتیت A یا E و تا زمانی که شواهد نشان دهد که شما آلوده نیستید غذایی را برای دیگران تهیه نکنید.
• با دقت هرگونه خون‌ریزی و تمام بریدگی‌ها و زخم‌های باز خود را بپوشانید.
• استراحت کافی برای به حداقل رساندن خستگی را در برنامه روزانه خود داشته باشید.
• اگر باردار هستید، در صورت آلوده بودن یا حامل بودن بیماری، به پزشک خود اطلاع دهید.
• شرکای جنسی خود را در صورت داشتن بیماری کبدی که از طریق تماس جنسی گسترش می‌یابد، از بیماری خود آگاه کنید.
• حفظ یک رژیم مناسب و متعادل
• نظارت سالانه بر عملکرد کبد، همراه با انجام سونوگرافی دوره‌ای و آزمایش خون آلفا-فتوپروتئین” alpha-fetoprotein”
• راهبردهای عملی ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی به شما می‌آموزد که چگونه از اعضای خانواده و شرکای جنسی خود محافظت کنید.
• برای محافظت از کبد، مصرف الکل را متوقف یا به شدت محدود نمایید.

 

عوارض احتمالی التهاب کبد چیست؟

عوارض درمان نشده التهاب کبد یا عدم کنترل آن ممکن است در بعضی موارد جدی یا برای ادامه زندگی خطرناک باشد. با پیروی از برنامه درمانی که از سمت کادر مراقبت‌های بهداشتی به طور خاص برای شما در نظر گرفته شده است، می‌توانید ریسک عوارض جدی را به حداقل برسانید. این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• سیروز (زخم شدن کبد که باعث اختلال شدید عملکرد آن می‌شود.)
• کرایوگلوبولینمی (وجود پروتئین‌های غیرطبیعی در خون که می‌تواند باعث التهاب رگ‌های خونی شود.)
• فیبروز کبد (توسعه بافت‌های فیبری که با عملکرد کبد تداخل دارند.)
• انسفالوپاتی کبدی (اختلال مغزی ناشی از بیماری کبد)
• سرطان کبد
• نارسایی کبد
• فشارخون پورتال (افزایش فشار خون در رگ‌های اطراف کبد، معده و مری)

 

کبد مصنوعی چیست؟

کبد مصنوعی یک وسیله بیومکانیکی و ترکیبی از فیلترها است و با کمک سلول‌های کبدی به حذف سموم از خون اقدام می‌نماید. به طور موقت این برنامه برای حمایت از بیماران مبتلا به نارسایی کبدی تا زمانی که کبد اهدا کننده برای پیوند در دسترس باشد، طراحی شده است.

 

به منظور تشخیص و درمان التهاب کبدی به کدام پزشک مراجعه کنید؟

متخصص کبد “Hepatologist” همان پزشکی است که بیماری‌های مرتبط با کیسه صفرا، لوزالمعده و کبد را تشخیص داده و درمان می‌کند. آن‌ها بیماری‌های حاد یا مزمن کبدی (از بیماری کبد چرب گرفته تا سیروز و یا سرطان کبد) را درمان می‌کنند. متخصص کبد و متخصص گوارش، می‌توانند به تشخیص و درمان بیماری کبد کمک کنند.

• همچنین تشخیص و درمان بیماری‌های کبدی ممکن است توسط متخصصان مراقبت‌های اولیه و یا داخلی انجام شود.
• متخصصان گوارش نیز متخصصانی هستند که بر روی دستگاه‌های گوارشی و کبد تمرکز می‌کنند.
• متخصص کبدی، متخصصی است که منحصراً روی کبد تمرکز دارد.

بیشتر افراد از این بیماری به عنوان یک احساس کسل کننده و دردآور در قسمت بالای شکم نام می‌برند. همچنین دردهای کبدی می‌تواند به شکل احساس خفگی باشد که نفس شما را حبس می‌کند. بعضی اوقات این درد با تورم همراه است. گاهی افراد از درد کبد در پشت یا تیغه شانه راست خود شکایت می‌کنند. در این مقاله سعی کردیم انواع علائم و نشانه‌های کبد ملتهب و راههای درمان و پیشگیری از التهاب کبد را برای شما شرح دهیم. در صورتی‌که علائم بیماری در شما تشدید شود حتما باید به پزشک مراجعه کنید.