طحال به وسیله فیلتر کردن خون به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن عمل می‌کند. اسپلنومگالی “Splenomegaly” زمانی اتفاق می‌افتد که طحال بزرگتر یا سنگینتر از حد معمول می‌شود.
متخصصان بهداشت و درمان، زمانی طحال را بزرگ شده در نظر می‌گیرند که از 12 تا 20 سانتی‌متر “cm” (4.7 تا 7.9 اینچ “in”) طول داشته باشد و وزن آن بیش از 400 گرم “g” (0.88 پوند “lb”) باشد.
اسپلنومگالی حاد و عظیم هنگامی اتفاق می‌افتد که طحال بزرگتر از 20 سانتی متر (7.9 اینچ) باشد یا وزن آن بیش از 1000 گرم (2.2 پوند) شود.
طحال بخشی از سیستم لنفاوی شماست. با ذخیره سلول‌های سفید خون و کمک به ایجاد آنتی بادی به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
این اندام در سمت چپ بدن و در زیر قفس سینه شما قرار دارد.
طحال مسئول انجام موارد زیر است:
- فیلتر کردن باکتری‌های پوشش داده شده با آنتی بادی
- پردازش مجدد سلول‌های قرمز خون
- بازیافت آهن در هموگلوبین “hemoglobin”
وجود طحال در مبارزه بدن با عفونت بسیار مهم است زیرا منبع دو نوع گلبول سفید است: سلول‌های B و سلول‌های T. گلبول‌های سفید از بدن شما در برابر باکتری‌ها و عفونت‌ها محافظت می‌کنند.
به طور معمول طحال به اندازه مشت شما است اما در صورت بزرگ شدن، اندازه بسیار بزرگتری خواهد داشت.
در این مقاله به برخی از دلایل و علائم بالقوه بروز اسپلنومگالی و همچنین گزینه‌های درمانی موجود پرداخته خواهد شد.
فهرست مطالب
- 1 طحال دردناک ” A painful spleen”
- 2 طحال آسیب دیده یا پاره شده “A damaged or ruptured spleen”
- 3 طحال بزرگ شده
- 4 در برابر طحال بزرگ‌شده باید مراقب چه چیزی باشیم؟
- 5 علل بروز طحال بزرگ شده چیست؟
- 6 علائم بیماری طحال بزرگ‌شده چیست؟
- 7 تشخیص بیماری طحال بزرگ‌شده چگونه است؟
- 8 درمان بیماری طحال بزرگ شده
- 9 عوارض بیماری طحال بزرگ‌شده چیست؟
- 10 به منظور تشخیص و درمان طحال بزرگ‌شده، چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
- 11 خلاصه مقاله در مورد طحال بزرگ‌شده
طحال دردناک ” A painful spleen”
به طور معمول درد طحال به عنوان دردی در پشت دنده‌های چپ احساس می‌شود. وقتی منطقه درد را لمس می‌کنید، این احتمال وجود دارد که این منطقه حساس باشد.
این موضوع می‌تواند نشانه آسیب دیدگی، پارگی یا بزرگ شدن طحال باشد.
طحال آسیب دیده یا پاره شده “A damaged or ruptured spleen”
طحال می‌تواند آسیب ببیند یا این احتمال وجود دارد که پس از جراحت ترک بخورد یا پاره شود؛ در وضعیت‌هایی مانند ضربه به شکم، تصادف رانندگی، حادثه ورزشی یا شکستن دنده‌ها.
پارگی می‌تواند بلافاصله اتفاق بیفتد یا این امکان وجود دارد که هفته‌ها بعد از آسیب اتفاق بیفتد.
علائم پارگی طحال عبارتند از:
- درد در پشت دنده‌های چپ و حساسیت هنگام لمس این ناحیه
- سرگیجه و ضربان قلب سریع (نشانه فشار خون پایین ناشی از از دست دادن خون)
بعضی اوقات اگر دراز بکشید و پاها را بالا بیاورید، می‌توانید درد را در نوک شانه چپ احساس کنید.
پارگی طحال یک فوریت پزشکی است زیرا می‌تواند باعث خون‌ریزی شدید و شرایط تهدیدکننده زندگی شود.
اگر فکر می‌کنید طحال پاره شده یا آسیب دیده است، سریعا به اورژانس مراجعه نمایید.
طحال بزرگ شده
به طور معمول طحال بعد از عفونت یا آسیب متورم می‌شود. همچنین طحال بزرگ شده می‌تواند در نتیجه یک بیماری پزشکی مانند سیروز، لوسمی یا آرتریت روماتوئید بزرگ شود.
بزرگ شدن طحال همیشه علائمی ایجاد نمی‌کند.
در صورت بروز علائم، مراقب موارد زیر باشید:
- احساس سیری خیلی سریع بعد از غذا خوردن (بزرگ شدن طحال می‌تواند روی معده فشار وارد کند)
- احساس ناراحتی یا درد در پشت دنده‌های چپ خود
- کم خونی و خستگی
- عفونت‌های مکرر
- خون‌ریزی آسان
در برابر طحال بزرگ‌شده باید مراقب چه چیزی باشیم؟
برخی از افراد با بزرگ شدن طحال هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند و این بیماری فقط در طی معاینات روتین و دوره‌ای کشف می‌شود. اگر بسیار لاغر هستید، ممکن است بزرگ شدن طحال را از طریق پوست احساس کنید.
علامت شایع بزرگ شدن طحال، احساس درد یا ناراحتی در سمت چپ بالای شکم، جایی که طحال واقع شده است.
این احتمال وجود دارد که بعد از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری داشته باشید. به طور معمول اسپلنومگالی زمانی رخ می‌دهد که طحال تا حدی بزرگ شود که به معده فشار بیاورد.
اگر طحال شما شروع به افزایش فشار بر روی اندام‌های دیگر کند، می‌تواند جریان خون موجود در طحال را تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت باعث این موضوع می‌شود که طحال شما نتواند خون را به درستی فیلتر کند.
اگر طحال شما خیلی بزرگ شود، این احتمال وجود دارد که شروع به از بین بردن بیش از حد تعداد گلبول‌های قرمز خون کند. نداشتن گلبول قرمز به میزان کافی می‌تواند منجر به بیماری به نام کم‌خونی “anemia” شود.
اگر طحال شما به دلیل بزرگ شدن نتواند به اندازه کافی گلبول سفید ایجاد کند، این احاتمال وجود دارد که بیشتر اوقات دچار عفونت شوید.
علل بروز طحال بزرگ شده چیست؟
برخی از شایع‌ترین دلایل اسپلنومگالی عبارتند از:
- اختلالات مرتبط با خون: شرایطی مانند لوسمی “leukemia”، لنفوم “lymphoma” یا بیماری میلوپرولیفراتیو “myeloproliferative” می‌تواند باعث حمله سلول‌های سرطانی به طحال و تکثیر سریع آن شود، در نتیجه اندازه طحال افزایش می‌یابد. طبق تحقیقات صورت گرفته، برآورد می‌شود 64٪ موارد عظیم اسپلنومگالی به علت اختلالات مربوط به خون است.
- بیماری‌های کبدی: بیماری‌های کبدی مانند سیروز “cirrhosis” یا هپاتیت “hepatitis” می‌توانند باعث افزایش فشار در کبد شوند که این شرایط بر روی طحال تاثیر می‌گذارد. در نتیجه طحال شروع به بزرگ شدن می‌کند. هپاتوسپلنومگالی “Hepatosplenomegaly” زمانی اتفاق می‌افتد که بزرگ شدن و تورم، کبد و طحال را تحت تأثیر قرار دهد.
- عفونت‌های طحال: از آن‌جا که طحال بخشی از سیستم ایمنی بدن است، عفونت‌هایی مانند مونونوکلئوز “mononucleosis”، سل، آندوکاردیت “endocarditis” باکتریایی یا HIV می‌توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند.
برخی از دلایل کمتر شایع اسپلنومگالی عبارتند از:
- اختلالات بافت همبند از جمله لوپوس اریتماتوز سیستمیک “systemic lupus erythematosus” و آرتریت روماتوئید “rheumatoid arthritis”
- سیتوپنی‌ها “cytopenias” مانند کم خونی همولیتیک “hemolytic” خود ایمنی یا پورپورای ترومبوسیتوپنی ایمنی ” immune thrombocytopenia purpura”
- اختلالات نفوذی مانند آمیلوئیدوز “amyloidosis” یا سارکوئیدوز “sarcoidosis”
- گرفتگی طحال از جمله نارسایی احتقانی قلب و فشار خون بالا
- ترشح طحال که شامل شرایطی مانند بیماری داسی شکل کودکان و کم خونی‌های همولیتیک “hemolytic” است
- ترومبوز “thrombosis” وریدی مانند ترومبوز ورید کبدی یا پورتال
- شرایط نادر از جمله سندرم بانتی “Banti’s syndrome” و طحال سرگردان
- مالاریا
- بیماری هاچکین “Hodgkin’s”
- سرطان خون
- نارسایی قلبی
- تومورها در طحال یا از اندام‌های دیگر که به طحال گسترش یافته‌اند
- عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا انگلی
صرف نظر از علت بیماری، اسپلنومگالی یک بیماری نادر است. طبق گزارشات تخمین زده شده است که 2٪ از افراد در طول زندگی خود طحال بزرگ‌شده را تجربه می‌کنند.
افراد مسن کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند زیرا پوشش خارجی طحال، معروف به کپسول “capsule” با افزایش سن کمی نازک می‌شود.
علائم بیماری طحال بزرگ‌شده چیست؟
اسپلنومگالی ممکن است همیشه علائمی ایجاد نکند. با این حال، اگر علائمی رخ دهد، به طور معمول شامل موارد زیر است:
- نفخ شکمی
- احساس سیری شکم حتی بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- عفونت‌های مکرر
- کم خونی
- خستگی
- ناراحتی یا درد در اطراف دنده‌های چپ
- خون‌ریزی بدون علت و راحت
با این حال علائم اسپلنومگالی اغلب به علت اصلی بیماری بستگی دارد.
به عنوان مثال یک فرد مبتلا به اسپلنومگالی مرتبط با سرطان ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
- عرق شبانه
- کاهش وزن بدون دلیل
- ضعف
با این حال شخصی که دارای طحال بزرگ‌شده مرتبط با عفونت است، به طور کلی ممکن است علائم مختلفی را تجربه کند.
این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تب
- احساس عمومی ناخوشی (بی‌حالی)
- لرزش یا تکان خوردن غیر طبیعی
همچنین یک فرد مبتلا به اسپلنومگالی مربوط به اختلال خونی می‌تواند علائمی داشته باشد که شامل موارد زیر است:
- خون‌ریزی آسان
- کبودی آسان
- سبکی سر
- تنگی نفس
یک پزشک علائم فرد را به همراه سایر بیماری‌های زمینه‌ای شناخته شده در نظر می‌گیرد.
در بیشتر شرایط فرد نمی‌تواند طحال بزرگ‌شده خود را احساس کند. با این حال پزشک می‌تواند بزرگ شدن طحال را دقیقاً در زیر دنده‌های سمت چپ احساس کند.
تشخیص بیماری طحال بزرگ‌شده چگونه است؟
پزشک با بررسی و توصیف علائم در فرد به تشخیص اسپلنومگالی می‌پردازد. همچنین آن‌ها معاینه فیزیکی را انجام می‌دهند تا این موضوع رو دریابند که آیا می‌توانند طحال بزرگ شده را احساس کنند یا خیر.
پزشکی که به بیمار خود مشکوک است که به اسپلنومگالی مبتلا شده است، به طور معمول آزمایش‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری را تجویز می‌کند.
برخی از نمونه‌های این آزمایشات عبارتند از:
- شمارش کامل خون: این روش شامل اندازه‌گیری گلبول‌های سفید و قرمز خون و پلاکت‌ها است. تشخیص تعداد کمی از این سه بخش اندازه‌گیری شده، ممکن است نشان دهنده اسپلنومگالی باشد.
- مطالعات تصویربرداری: به طور معمول این موارد شامل سی تی اسکن “CT scans” و سونوگرافی است.
- آزمایشات عملکرد کبد: داشتن مقادیر بالای آنزیم‌های کبدی مانند AST و ALT ممکن است نشان‌دهنده‌ی ابتلا به اسپلنومگالی باشد.
این احتمال وجود دارد که آزمایشاتی که پزشک تجویز می‌کند، به علت اصلی بالقوه بیماری بستگی داشته باشد.
درمان بیماری طحال بزرگ شده
با توجه به این موضوع که سایر شرایط پزشکی و بیماری‌ها نیز باعث ایجاد طحال بزرگ‌شده می‌شوند، به طور معمول درمان با پرداختن به بیماری زمینه‌ای آغاز می‌شود. به عنوان مثال یک فرد مبتلا به اسپلنومگالی مربوط به کم خونی سلول داسی شکل به انتقال خون یا تبادل خون نیاز دارد.
این احتمال وجود دارد که یک جراح در برخی موارد مانند پارگی یا سرطان، مجبور به برداشتن طحال فرد در یک روش شناخته شده با عنوان splenectomy شود. فرد می‌تواند بدون طحال خود زندگی کند (مانند زندگی بدون کیسه صفرا یا آپاندیس). با این حال با توجه به این موضوع که طحال حاوی خون زیادی است، این نوع جراحی به دلیل نگرانی از خون‌ریزی بیش از حد، می‌تواند خطرناک باشد.
در حالی که فرد تحت درمان بیماری زمینه‌ای قرار دارد، می‌بایست بسیار مراقب باشد تا از آسیب دیدگی یا ضربه‌ی شکمی جلوگیری کند. ضربه به طحال بزرگ‌شده به راحتی باعث پارگی طحال می‌شود و این شرایط منجر به خون‌ریزی شدید و تهدیدکننده زندگی می‌گردد. به عنوان مثال فرد باید هنگام ابتلا به splenomegaly از ورزش‌های تماسی خودداری کند تا خطر آسیب دیدگی خود را کاهش دهد.
عوارض بیماری طحال بزرگ‌شده چیست؟
اسپلنومگالی می‌تواند منجر به پارگی طحال شود. این وضعیت نیاز به جراحی و اغلب انتقال خون به منظور بازیابی حجم خون از دست رفته دارد.
در صورت برداشتن طحال فرد، احتمال ابتلا به انواع عفونت در او بیشتر می‌شود. این موارد شامل Streptococcus pneumoniae و Neisseria meningitidis می‌باشد.
به طور معمول طحال، سلول‌های ایمنی‌ای را حمل می‌کند که آن‌ها می‌توانند به مبارزه با چنین بیماری‌هایی کمک کنند. با این وجود افرادی که تحت عمل جراحی طحال قرار می‌گیرند، ممکن است به منظور مقابله با عفونت‌ها به آنتی بیوتیک‌های قوی‌تری نسبت به فردی که این جراحی را انجام نداده است، نیاز داشته باشند.
به منظور تشخیص و درمان طحال بزرگ‌شده، چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت بروز علائم مرتبط با اسپلنومگالی(مانند علائم شکمی که توضیح داده نمی‌شوند از جمله تورم، درد یا از دست دادن اشتها یا این موضوع که طحال خود را در سمت چپ بدن خود احساس کنند)، فرد باید به پزشک خود مراجعه کند.
اگر فردی بیماری شناخته شده‌ای دارد که منجر به اسپلنومگالی می‌شود، می‌بایست از علائم احتمالی آن آگاه باشد و در صورت مشاهده هر یک از آن‌ها با پزشک خود تماس بگیرد.
خلاصه مقاله در مورد طحال بزرگ‌شده
اسپلنومگالی یک اتفاق نادر اما به طور بالقوه تهدیدکننده زندگی است که می‌تواند منجر به پارگی طحال شود.
این بیماری می‌تواند به دلیل چندین بیماری زمینه‌ای (از اختلالات خونی گرفته تا بیماری کبدی) ایجاد شود.
اگر فردی مشکوک به بیماری اسپلنومگالی است، باید به پزشک مراجعه کند و اقدامات لازم را به منظور محافظت در برابر آسیب شکمی انجام دهد. اگر مبتلا به splenomegaly هستید، یافتن راه‌هایی به منظور جلوگیری از صدمه یا ضربه به طحال بزرگ شده بسیار مهم است. وقتی طحال بزرگ شود، احتمال پارگی آن بیشتر است. پارگی طحال می‌تواند منجر به خون‌ریزی داخلی شدید شود و این شرایط بسیار خطرآفرین و تهدیدکننده زندگی می‌باشد.
از انجام ورزش‌های تماسی مانند فوتبال یا هاکی خودداری کنید و هنگام حضور در اتومبیل حتماً از کمربند ایمنی استفاده کنید. اگر تصادف کنید، کمربند ایمنی به محافظت از اندام‌های شما از جمله طحال کمک می‌کند و احتمال آسیب و ضربه به اعضای بدن را کاهش می‌دهد. با درمان علت اصلی بزرگ شدن طحال، می‌توانید زندگی سالم و طبیعی داشته باشید. برخی از افراد بدون طحال متولد می‌شوند و یا به دلیل بیماری یا جراحت، آن را برمی‌دارند. طحال عضوی به اندازه مشت در سمت چپ بالای شکم، کنار معده و پشت دنده‌های چپ است. طحال قسمت مهمی از سیستم ایمنی بدن شما است اما بدون آن نیز می‌توانید زنده بمانید. این موضوع به این دلیل است که کبد می‌تواند بسیاری از عملکردهای طحال را به عهده بگیرد.
منابع:
