کزاز چیست؟ علائم و درمان

کزاز یک عفونت جدی باکتریایی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث سفت شدن عضلات در سراسر بدن می‌شود. به این عفونت Lockjaw نیز گفته می‌شود زیرا این وضعیت اغلب باعث انقباضات عضلانی در فک و گردن می‌شود. با این حال در نهایت می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد.

عفونت کزاز بدون درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. طبق منبع معتبر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، تقریباً 10 تا 20 درصد از عفونت‌های کزاز کشنده هستند.

کزاز یک فوریت پزشکی است که نیاز به درمان فوری در بیمارستان دارد. خوشبختانه کزاز از طریق استفاده از واکسن قابل پیشگیری است. با این حال این واکسن برای همیشه دوام ندارد. به منظور اطمینان از ایمنی بدن در برابر عفونت، هر 10 سال یکبار تزریق واکسن و مصرف تقویت کننده‌های جلوگیری از کزاز ضروری است.

به دلیل در دسترس بودن آسان واکسن، کزاز در ایالات متحده نادر است. این عفونت در کشورهای دیگر که همچنان برنامه‌های واکسیناسیون قوی ندارند، بیشتر دیده می‌شود.

 

حقایق مختصر اما کامل در مورد کزاز

در این جا چند نکته اساسی در مورد کزاز آورده شده است.

• کزاز توسط باکتری Clostridium tetani ایجاد می‌شود.
• علائم اولیه کزاز شامل اسهال، تب و سردرد است.
• تشخیص زودهنگام نتایج بهتری را پیش بینی می‌کند.

 

علل ابتلا به بیماری کزاز چیست؟

باکتری‌هایی به نام Clostridium tetani باعث بروز کزاز می‌شوند. اسپور باکتری (اسپور ساختار مقاومی در سه گروه از باکتری است : Bacillus ,Colesteridum ,Sporosarcina .تنها این سه گروه توانایی تولید اسپور را دارند) را می‌توان در گرد و غبار، خاک و فضولات حیوانات یافت. اسپورها اجسام تولید مثل کوچکی هستند که توسط ارگانیسم‌های خاصی تولید می‌شوند. اغلب آن‌ها در برابر شرایط سخت محیطی مانند گرمای زیاد مقاوم هستند.

هنگامی که این هاگ‌ها از طریق زخم بریده یا عمیق وارد جریان خون می‌شوند، این احتمال وجود دارد که فرد آلوده شود. سپس اسپورهای “spores” باکتری به سیستم عصبی مرکزی گسترش یافته و سمی به نام تتانوسپاسمین “tetanospasmin” تولید می‌کنند. این سم، سمی است که سیگنال‌های عصبی نخاع به عضلات را مسدود می‌کند. این وضعیت می‌تواند منجر به اسپاسم عضلانی شدید شود.

عفونت کزاز با موارد زیر مرتبط است:

• آسیب‌های شدید با فشار زیاد
• صدمات با بافت مرده
• سوختن
• زخم‌های به وجود آمده از سوراخ کردن، خالکوبی، استفاده از مواد مخدر تزریقی یا آسیب و ضربه (مانند ضربه وارده به ناخن و عفونت‌های انگشت‌ها)
• زخم‌های آلوده به خاک، مدفوع یا بزاق

ابتلا و بروز عفونت کزاز با موارد زیر کمتر ارتباط دارد:

• گزش حیوانات
• عفونت‌های دندانی
• نیش حشرات
• زخم‌های مزمن و عفونت‌ها

کزاز از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند. این عفونت در سراسر جهان اتفاق می‌افتد اما بیشتر در مناطق گرم و مرطوب و دارای خاک غنی‌ دیده می‌شود. همچنین این عفونت در مناطق پرجمعیت شایع‌تر است.

 

علائم بیماری کزاز چیست؟

کزاز بر روی اعصاب کنترل کننده عضلات تأثیر می‌گذارد و این وضعیت منجر به بروز مشکل در بلع می‌شود. همچنین در این شرایط شماین احتمال وجود دارد که شما در عضلات مختلف به خصوص عضلات فک، شکم، سینه، پشت و گردن دچار اسپاسم و سفتی شوید.

سایر علائم رایج کزاز عبارتند از:

• ضربان قلب سریع
• تب
• تعریق
• فشار خون بالا

دوره کمون کزاز، زمان مابین قرار گرفتن در معرض باکتری و شروع بیماری و بین 3 تا 21 روز است. منابع معتبر گزارش کرده‌اند که به طور معمول علائم در طی 14 روز ظاهر می‌شوند. به طور کلی عفونت‌هایی که پس از مواجهه سریع‌تر اتفاق می‌افتند شدیدتر و پیش آگاهی بدتری دارند.

 

بیماری کزاز چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما معاینه فیزیکی را به منظور بررسی علائم کزاز مانند سفتی عضلات و اسپاسم دردناک انجام می‌دهد.

برخلاف بسیاری از بیماری‌های دیگر، به طور کلی کزاز از طریق آزمایش‌های آزمایشگاهی تشخیص داده نمی‌شود. با این حال پزشک ممکن است همچنان آزمایشات آزمایشگاهی را به منظور کمک به رد بیماری با علائم مشابه انجام دهد. این‌ بیماری‌ها شامل مننژیت “meningitis”، عفونت باکتریایی مغز و نخاع یا هاری و عفونت ویروسی است که باعث تورم مغز می‌شوند.

همچنین پزشک تشخیص کزاز را بر اساس سابقه ایمن سازی یا تزریق واکسن شما انجام می‌دهد. اگر ایمن سازی نشده باشید یا اگر زمان واکسن تقویت کننده شما به تأخیر افتاده باشد، در معرض خطر بیشتری از ابتلا به کزاز قرار دارید.

در بسیاری از کشورها، یک پزشک ​​ممکن است با بیمار مبتلا به کزاز مواجه نشود زیرا واکسن کزاز بخشی از ایمن سازی کودکان است و عفونت در بین آن‌ها نادر شده است. به عنوان مثال در ایالات متحده در سال 2009، فقط 19 مورد کزاز گزارش شده است.

بیمار مبتلا به کزاز هرچه زودتر تشخیص داده شود، درمان آن موثرتر خواهد بود. بیمار با علائم اسپاسم عضلانی و سفتی که اخیراً زخم یا بریدگی داشته است، به سرعت تشخیص داده می‌شود.

این احتمال وجود دارد که تشخیص در بیمارانی که دارو تزریق می‌کنند، بیشتر طول بکشد زیرا آن‌ها اغلب دارای سایر موارد و بیماری‌های پزشکی هستند. این بیماران برای تأیید نیاز به آزمایش خون دارند.

هر کسی که دچار اسپاسم و سفتی عضلانی شود باید سریعاً به پزشک مراجعه نماید.

 

درمان بیماری کزاز چگونه است؟

درمان به شدت علائم شما بستگی دارد.

به طور معمول کزاز با انواع درمان‌ها و داروها درمان می‌شود مانند:

• آنتی بیوتیک‌هایی مانند پنی سیلین به منظور از بین بردن باکتری‌های سیستم یا بدن شما
• گلوبولین “globulin” ایمنی کزاز (TIG) به منظور خنثی کردن سمومی که باکتری‌ها در بدن شما ایجاد کرده‌اند.
• شل کننده‌های عضلانی جهت کنترل اسپاسم عضلات
• یک واکسن کزاز همراه با درمان داده می‌شود.
• تمیز کردن زخم به منظور از بین بردن منبع باکتری‌ها

در برخی موارد از روش جراحی به نام دبریدمان “debridement” برای از بین بردن بافت مرده یا آلوده استفاده می‌شود. اگر در بلع و تنفس مشکل دارید، این احتمال وجود دارد که شما به لوله تنفس یا دستگاه تنفس (دستگاهی که هوا را به داخل ریه‌ها وارد و از آن خارج می‌کند) نیاز داشته باشید.

گزینه‌های درمانی عفونت کزاز

عمل جراحی

اگر پزشک تشخیص دهد که زخم مستعد کزاز بسیار بزرگ است، این احتمال وجود دارد که به وسیله جراحی تا آن‌جا که ممکن است عضله آسیب دیده و آلوده را از بین ببرد (debridement).

دبریدمان (Debridement) عمل از بین بردن بافت‌های مرده، آلوده یا مواد خارجی است. در مورد زخم مستعد کزاز، مواد خارجی ممکن است خاک یا کود باشند.

تغذیه

بیمار مبتلا به کزاز به دلیل افزایش فعالیت عضلانی به کالری دریافتی روزانه بالایی نیاز دارد.

دستگاه تنفسی

اگر تارهای صوتی یا عضلات تنفسی بیماران تحت تأثیر عفونت قرار گیرد، این احتمال وجود دارد که برخی از بیماران به منظور کمک به تنفس به پشتیبانی دستگاه تنفسی یا ونتیلاتور “ventilator” نیاز داشته باشند.

 

عوارض بیماری کزاز چیست؟

در صورت عدم درمان بیمار، خطر عوارض تهدید کننده زندگی بیشتر شده و میزان مرگ و میر از 40 تا 76 درصد متغیر است.

اسپاسم عضلانی شدید ناشی از کزاز می‌تواند عوارض جدی‌ای برای سلامتی ایجاد کند مانند:

• مشکلات تنفسی به دلیل اسپاسم تارهای صوتی (لارنگوسپاسم “laryngospasm”) و اسپاسم عضلات کنترل کننده تنفس
• ذات الریه (عفونت ریه‌ها)
• آسیب مغزی به دلیل کمبود اکسیژن
• ریتم غیرطبیعی قلب
• شکستگی استخوان و شکستگی ستون فقرات در اثر اسپاسم عضلات و تشنج
• عفونت‌های ثانویه به دلیل بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان
• پنومونی آسپیراسیون “Aspiration pneumonia”: در صورت استنشاق ترشحات یا محتویات معده، این احتمال وجود دارد که عفونت دستگاه تنفسی تحتانی ایجاد شده و منجر به ذات الریه شود
• مشکلات حنجره: جعبه صدا دچار اسپاسم می‌شود که این موضوع می‌تواند تا یک دقیقه طول بکشد و مشکلات تنفسی ایجاد نماید. بیمار در موارد شدیدتر ممکن است خفه شود.
• تشنج کزاز: اگر عفونت به مغز گسترش یابد، این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به کزاز، علائم متنوعی را تجربه کند.
• آمبولی ریوی: رگ خونی در ریه مسدود شده و بر تنفس و گردش خون تأثیر می‌گذارد. بیمار فوراً به اکسیژن درمانی و داروهای ضد لخته شدن احتیاج دارد.
• نارسایی شدید کلیه (نارسایی حاد کلیوی): اسپاسم عضلانی شدید می‌تواند منجر به تخریب عضله اسکلتی شود که این موضوع می‌تواند باعث نشت پروتئین عضله به ادرار شود. این وضعیت باعث نارسایی شدید کلیه می‌شود.

 

جلوگیری از ابتلا به بیماری کزاز

به طور معمول واکسیناسیون از عفونت کزاز جلوگیری می‌کند اما فقط در صورت دریافت تزریق‌های تقویت کننده خود و به صورت برنامه ریزی شده، این امکان وجود خواهد داشت. واکسن کزاز در ایالات متحده به عنوان بخشی از تزریق دیفتری، کزاز، سیاه سرفه که به آن واکسن DTap نیز گفته می‌شود به کودکان داده می‌شود. این واکسن، یک تزریق سه در یک است که از بدن در برابر ابتلا به دیفتری، سیاه سرفه و کزاز محافظت می‌کند. با این حال این تزریق، محافظت مادام العمر ایجاد نمی‌کند. کودکان می‌بایست در سن 11 یا 12 سالگی تقویت کننده‌های مخصوصی دریافت کنند. بزرگسالان هر 10 سال یکبار پس از تزریق اولیه به واکسن تقویت کننده‌ای به نام واکسن Td (به منظور جلوگیری از ابتلا به کزاز و دیفتری) نیاز دارند. اگر شما این اطمینان را ندارید که در تزریق‌های خود به روز هستید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

واکسن DTaP شامل پنج تزریق است که به طور معمول در بازو یا ران کودکان در سنین بالا تزریق می‌شود:

• 2 ماه
• 4 ماه
• 6 ماه
• 15 تا 18 ماه
• 4 تا 6 سال

به طور معمول بین 11 تا 18 سال یک نوع تقویت کننده و هر 10 سال یکبار، یک تقویت کننده دیگر داده می‌شود. اگر فردی به منطقه‌ای که کزاز در آن شایع است سفر می‌کند، می‌بایست در مورد واکسیناسیون با پزشک خود مشورت نماید.

درمان صحیح و تمیز کردن زخم‌ها نیز می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. اگر بیرون از خانه آسیب دیده‌اید و تصور می‌کنید زخم یا جراحت شما با خاک تماس داشته است، حتما با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود تماس بگیرید و درباره ریسک ابتلا به کزاز از او بپرسید.

 

آیا من به واکسن کزاز نیاز دارم؟

هر فردی که در بدنش، زخم عمیق یا آلوده‌ای ایجاد شود و در 5 سال گذشته هیچ‌گونه تزریق تقویت کننده‌ای نداشته باشد، می‌بایست تقویت کننده دیگری، متناسب باشرایط فعلی خود دریافت نماید.

در این شرایط ممکن است به بیمار گلوبولین ایمنی کزاز نیز داده شود؛ این گلوبولین به منظور جلوگیری از عفونت کار می‌کند. با توجه به این موضوع که گلوبولین ایمنی کزاز فقط برای مدت کوتاهی پس از آسیب موثر است، بسیار مهم است که به سرعت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

 

آینده و چشم انداز مبتلایان به کزاز چیست؟

به طور معمول کزاز، بدون درمان کشنده است. مرگ در کودکان خردسال و بزرگسالان بیشتر دیده می‌شود. طبق اخبار منبع CDCTrusted، تقریباً 11 درصد موارد گزارش شده از کزاز در سال‌های اخیر کشنده بوده است. این میزان در افراد بالای 60 سال بیشتر بوده و به 18 درصد رسیده است. همچنین در افرادی که واکسینه نشده‌اند، 22 درصد موارد کشنده بوده است.

درمان سریع و مناسب چشم انداز بیماری شما را بهبود می‌بخشد. اگر تصور می‌کنید که کزاز دارید سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه نمایید. حتی اگر یکبار به کزاز مبتلا شده‌اید و مجددا توسط واکسن محافظت نشده‌اید، این احتمال وجود دارد که روزی دوباره به آن مبتلا شوید.

طبق گزارشات و تحقیقات  CDC تزریق این واکسن بسیار موثر است. گزارشات ابتلا به کزاز در افراد کاملاً واکسینه شده که طی 10 سال گذشته واکسن یا تقویت کننده دریافت کرده‌اند، بسیار نادر است. نکته مهم و اساسی در ارتباط با عفونت کزاز تشخیص زودهنگام بیماری است. در صورت تشخیص زودهنگام بیماری، احتمال بهبودی و درمان و کاهش عوارض بیماری بسیار زیاد است. رعایت موارد ذکر شده از سوی پزشک متخصص و دریافت نوبت‌های دوره‌ای جهت مشاوره با پزشک، درمان را سرعت می‌بخشد. همچنین واکسیناسیون در زمان تعیین شده، قبل از ابتلا به عفونت و گاها بعد از آن به جلوگیری از بروز عوارض شدیدتر کمک می‌کند. تغذیه مناسب و ضدعفونی کردن زخم‌ها از بروز این نوع عفونت و حتی در بهبودی آن بسیار موثر است. پزشک زمان دریافت تقویت‌کننده‌ها را برای شما مشخص می‌کند. در صورت مشکوک شدن به ابتلا به عفونت کزاز با پزشک خود مشورت نمایید و درباره‌ی تاریخچه دریافت واکسیناسیون با او صحبت کنید. در مورد آسیب‌هایی که ممکن است منجر به ابتلای شما به کزاز شود، به پزشک خود اطلاعات دهید. این موضوع تشخیص بیماری و تعیین نوع درمان را آسان‌تر می‌کند. پزشک معاینات مشخصی برای شما انجام می‌دهد تا تشخیص دقیق‌تر صورت پذیرد.

منابع:

www.medicalnewstoday.com

www.healthline.com