سایکوز یا روان پریشی چیست؟ آیا درمانی برای آن وجود دارد؟

روان پریشی شامل از بین رفتن ارتباط با واقعیت است و این احتمال وجود دارد که فرد روان پریش توهم و خیال داشته باشد. این وضعیت علامت اسکیزوفرنی “schizophrenia” و اختلال دو قطبی است اما دلایل زیاد دیگری نیز وجود دارد.

در این مقاله در مورد بیماری روان پریشی از جمله علت ایجاد آن و گزینه‌های درمانی موجود، صحبت خواهیم کرد.

 

روان پریشی چیست؟

روان پریشی بر نحوه تفکر و ادراک فرد تأثیر می‌گذارد. به نظر می‌رسد در این بیماری حواس فرد بیمار، چیزهایی که وجود ندارد، تشخیص می‌دهد و این احتمال وجود دارد که تشخیص این موضوع که چه چیزی واقعی است و چه چیزی غیرواقعی دشوار باشد.

افراد مبتلا به روان پریشی ممکن است:

• صداهایی بشنود که وجود ندارند.
• افراد یا مواردی را ببیند که در آن جا نیستند.
• بویی را استشمام می‌کند که دیگران نمی‌توانند آن را تشخیص دهند.
• همچنین آن‌ها ممکن است فکر کنند که آزاری ایجاد شده یا فردی آن‌ها را اذیت می‌کند، شخصی در حال تعقیب آن‌ها است و در مواردی که شرایط جدی نیست، آن را بسیار مهم جلوه می‌کنند.
• این احتمال وجود دارد که فردی از ابتلا به روان پریشی آگاهی نداشته باشد زیرا این خیالات در او احساس واقعی پیدا می‌کند. روان پریشی می‌تواند طاقت فرسا و گیج کننده باشد. گاهی این علائم می‌تواند باعث صدمه به شخص بیمار گردد. در موارد نادر این احتمال وجود دارد که فرد بیمار به شخص دیگری آسیب برساند.
• روان پریشی یکی از علائم اصلی اسکیزوفرنی است.

 

علائم روان پریشی

علائم و نشانه‌های روان پریشی شامل موارد زیر است:

• توهم: فرد چیزهایی را که وجود ندارد می‌شنود، می‌بیند‌، استشمام می‌کند، مزه می‌کند یا احساس می‌کند.
• هذیان: فرد چیزهای دروغین و غیر واقعی را باور دارد و ممکن است ترس یا سوءظن بی‌اساس داشته باشد.
• تفکر، گفتار و رفتار نامنظم: فرد ممکن است بین موضوعات در گفتار و تفکر تمرکز نداشته باشد و پرش فکری داشته باشد و همچنین بین موضوعات غر مرتبط ارتباطاتی ایجاد کند که برای دیگران غیر منطقی به نظر برسد. به طور معمول گفتار آن‌ها برای دیگران معنایی ندارد.
• کاتاتونیا “Catatonia”: فرد ممکن است بی توجه و بی مسئولیت و گاها بی احتیاط باشد.
• رفتار روان پریشی غیرمعمول حرکتی: فرد حرکات غیرعمدی مانند قدم زدن مکرر، ضربه زدن و بی قراری دارد.

همچنین ممکن است فرد موارد زیر را تجربه کند:

• تغییرات خلق و خوی
• مشکل در تمرکز
• مشکلات خواب

بسته به علت، روان پریشی می‌تواند به سرعت یا به آرامی ظاهر شود. همچنین این بیماری می‌تواند خفیف یا شدید باشد. در برخی موارد، ممکن است هنگام بروز، بیماری خفیف باشد اما با گذشت زمان شدت بیشتری پیدا کند.

 

علائم اولیه روان‌پریشی

علائم خفیف و اولیه روان پریشی شامل موارد زیر است:

• اضطراب عمومی
• افسردگی
• انزوا و کناره گیری اجتماعی
• مشکلات تمرکز
• اختلالات خفیف یا متوسط ​​در زبان، سطح انرژی و تفکر
• مشکل ابتکار عمل و اقدام فعالیت
• تحمل پذیری پایین استرس
• مشکلات خواب
• غفلت از مراقبت از خود
• احساس سوءظن
• افکار و عقایدی که برای دیگران عجیب به نظر می‌رسد
• توهم می‌تواند بر روی هر یک از حواس بینایی، صدا، بویایی، چشایی و لامسه در فرد روان پریش تأثیر بگذارد.
• شنیدن صداهای خاص

به نظر می‌رسد توهم شنوایی متداول‌ترین توهم در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی است. فرد چیزهایی را می‌شنود و واقعی بودن آن‌ها را وقتی وجود ندارد باور می‌کند.

غالباً فرد صداهایی را می‌شنود. این احتمال وجود دارد که یک یا چند صدا وجود داشته باشد و آن‌ها دقیقاً مانند صداهای واقعی به نظر برسند.

صداها ممکن است:

• قابل شناسایی، غیر اختصاصی یا صدای کسی باشد که فوت کرده است.
• صدا واضح باشد یا مثل غر زدن و نجوا کردن در پس زمینه و ضعیف باشد.
• صدای دستوری باشد یا صدای انتقادی از شخص بیمار.
• متناوب یا ثابت باشد.

شنیدن صداها می‌تواند بسیار گیج کننده باشد و بر عملکرد شخص تأثیر بگذارد. این موضوع می‌تواند منجر به صدمه زدن فرد به خود یا در موارد کمتر دیده شده به دیگران شود.

درمان این بیماری می‌تواند روان پریشی را کنترل یا از آن جلوگیری کند اما اگر فرد داروی خود را قطع کند، این وضعیت می‎تواند دوباره برگردد.

همچنین در این افراد ممکن است خطر خودکشی وجود داشته باشد.

پیشگیری از خودکشی

اگر شخصی را می‌شناسید که در معرض آسیب به خود، خودکشی یا صدمه زدن به شخص دیگری قرار دارد:

• سوال صریحی بپرسید: “آیا شما می‌خواهید خودکشی کنید؟”
• بدون قضاوت به حرف فرد گوش دهید.
• تا رسیدن کمک‌های حرفه‎ای و تخصصی پزشکی در کنار فرد باشید.
• سعی کنید هرگونه سلاح، دارو یا سایر اشیا بالقوه مضر را از او دور کنید.
• اگر شما یا شخصی که نزد او هستید فکر خودکشی دارد، یک تماس تلفنی به افراد متخصص می‌تواند به شما کمک کند.

وهم در هنگام روان پریشی

در طی یک دوره روان پریشی ممکن است فرد دچار توهم شود.

این احتمال وجود دارد که هذیان‌های پارانوئید “Paranoid” باعث شود که بیمار به افراد یا سازمان‌ها مشکوک شود و معتقد باشد که آن‌ها قصد برنامه ریزی جهت صدمه زدن به او را دارند.

هذیان‌ها و توهمات خود بزرگ بینی و فریب دهنده شامل این تفکر است که فرد از قدرت یا اقتدار خاصی برخوردار است. به عنوان مثال آن‌ها ممکن است باور کنند که یک رهبر سیاسی هستند.

 

تشخیص روان پریشی

هر فردی که روان پریشی را تجربه می‌کند می‌بایست تحت مراقبت‌های پزشکی اورژانسی قرار گیرد. درمان به صورت کوتاه مدت و بلند مدت کمک کننده است.

تشخیص به موقع

معمولاً اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی در سال‌های نوجوانی یا در اوایل بزرگسالی فرد ظاهر می‎شود. درمان زودهنگام می‌تواند نتایج طولانی مدت را بهبود بخشد اما تشخیص دقیق پزشکان ممکن است زمان‌بر باشد.

روانپزشکان در صورت بروز علائم زیر به بررسی بیماری می‌پردازند:

• انزوا و کناره‌گیری اجتماعی افزایش یافته است.
• کاهش تمرکز یا عملکرد در مدرسه یا
• تغییر روحیه فرد بیمار در محل کار
• پریشانی یا تحریک‌پذیری بدون این که بتوانید دلیل آن را توضیح دهید.

هیچ آزمایش بیولوژیکی به منظور تشخیص روان پریشی وجود ندارد اما آزمایشات آزمایشگاهی می‌توانند سایر مشکلات پزشکی را که توضیح دهنده علائم هستند، رد کنند.

 

آزمایشات تشخیصی روان پریشی

به منظور تشخیص روان پریشی، پزشک معاینه بالینی انجام می‌دهد و سوالات مختلفی از بیمار می‎پرسد.

این سوالات شامل موارد زیر است:

• تجارب فردی، افکار و فعالیت‎های روزمره شخص
• هرگونه سابقه خانوادگی بیماری روانی
• هرگونه استفاده از دارو و مواد

 

علائم دیگر بیماری سایکوز

همچنین پزشکان آزمایشاتی را برای رد سایر بیماری‌ها و عوارض انجام می‎دهند:

• استفاده از داروها یا مواد دیگر
• آسیب به سر
• سایر موارد پزشکی مانند مولتیپل اسکلروزیس (“multiple sclerosis “MS) یا تومور مغزی

آزمایشات احتمالی شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• الکتروانسفالوگرام (“electroencephalogram “EEG) که فعالیت مغز را ثبت می‎کند.

اگر علائم بیماری دلایل روانپزشکی را نشان دهد، پزشک به منظور تشخیص بیماری به معیارهای کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) از انجمن روانپزشکی آمریکا مراجعه می‌کند.

 

علل روان پریشی

دلایل دقیق روان پریشی به خوبی شناخته نشده‌اند اما ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می‌دهد اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی ممکن است یک علت ژنتیکی مشترک داشته باشند.
• هورمون‎ها: برخی از افراد پس از زایمان دچار روان پریشی پس از زایمان می‎شوند. این واقعیت که علائم اولیه روان پریشی اغلب در نوجوانان رخ می‌دهد، مرتبط با تغییرات هورمونی است. برخی از متخصصان اظهار داشتند که عوامل هورمونی ممکن است در کسانی که حساسیت ژنتیکی دارند، نقش داشته باشد.
• تغییرات مغز: نتایج آزمایشات در افرادی که روان پریشی را تجربه می‎کنند، نشان دهنده تفاوت‎هایی در مواد شیمیایی مغز به ویژه فعالیت انتقال دهنده عصبی دوپامین “dopamine” پیدا کرده است.
• همچنین کمبود خواب ممکن است روان پریشی را تحریک کند.

 

درمان‌های روان پریشی

روان پریشی مخل زندگی می‌باشد اما درمان‌های متعددی به منظور کمک به افراد در مدیریت این بیماری وجود دارد.

داروهای ضد روان پریشی

داروهای ضد روان پریشی، روش اصلی در درمان افراد مبتلا به این بیماری است.

داروهای ضد روان پریشی می‎توانند علائم روان پریشی را در افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی مانند اسکیزوفرنی کاهش دهند. با این حال آن‎ها بیماری زمینه‎ای را بهبود نمی‌دهند یا درمان نمی‌کنند.

نمونه‎هایی از این داروها عبارتند از:

• هالوپریدول “haloperidol” (هالدول)
• کلرپرومازین “chlorpromazine” (تورازین)
• کلوزاپین “clozapine” (کلوزاریل)

فرد با نظارت پزشک  از این داروها استفاده می‌کند زیرا این موارد می‎تواند عوارض جانبی داشته باشد.

همچنین پزشک هرگونه بیماری زمینه‎ای را که مسبب روان پریشی است، درمان خواهد کرد. در صورت امکان، حمایت خانواده نیز می‎تواند کمک کننده باشد.

 

مراحل بحرانی و درمانی بیماری به منظور جلوگیری از اسکیزوفرنی

در اسکیزوفرنی ، دو مرحله از درمان ضد روان پریشی وجود دارد:

• فاز حاد

ممکن است فرد نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد.

گاهی پزشک آرام سازی سریع را تجویز می‎کند. پزشک متخصص دارویی سریع به فرد می‎دهد که باعث آرامش او شود و اطمینان حاصل می‎کند که بیمار به خود و دیگران آسیب نمی‌رساند.

• مرحله نگهداری یا جلوگیری از بیماری

فرد در بیمارستان بستری نمی‌شود اما از داروهای ضد روان پریشی برای جلوگیری از وقایع بعدی استفاده می‎کند. قطع دارو می‌تواند منجر به عود بیماری شود.

همچنین روان درمانی می‌تواند به درمان مسائل شناختی، سایر علائم اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی کمک کند.

 

انواع روان پریشی

به غیر از اسکیزوفرنی، سایر اختلالات و بیماری‌های روانی دیگر نیز می‌توانند باعث روان پریشی شوند.

انواع مختلف آن عبارتند از:

• اختلال اسکیزوافکتیو “Schizoaffective”: این اختلال مشابه اسکیزوفرنی است اما شامل دوره‌هایی از اختلالات خلقی است.
• اختلال روان پریشی مختصر: در این وضعیت علائم در پاسخ به یک واقعه استرس زا در زندگی فرد بیمار رخ می‌دهد و این اختلال کمتر از یک ماه طول می‌کشد و مجددا برنمی‌گردد.
• اختلال هذیانی: فرد به چیزی غیر منطقی و غالباً عجیب و غریب و بدون هیچ دلیل واقعی اعتقاد کامل دارد.
• روان پریشی دو قطبی: برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، روان پریشی را نیز تجربه می‎کنند همچنین خلق و خوی آن‌ها بسیار بالا و بسیار پایین می‌شود.
• افسردگی شدید: همچنین اختلال افسردگی اساسی و شدید، با ویژگی‌های روان پریشی شناخته می‌شود.
• روان پریشی پس از زایمان (پس از بارداری): این نوع روان پریشی می‌تواند پس از زایمان و بارداری ایجاد شود.
• روان پریشی ناشی از مواد: سوءمصرف الکل، برخی از داروهای مخدر و داروهای تجویز شده خاص می‌تواند باعث ایجاد این شرایط شود.

همچنین این احتمال وجود دارد که روان پریشی ناشی از سایر اختلالات مانند موارد زیر باشد:

• تومور مغزی یا کیست
• زوال عقل از جمله بیماری آلزایمر
• شرایط عصبی مانند بیماری پارکینسون “Parkinson” و بیماری هانتینگتون “Huntington”
• اچ آی وی “HIV” و سایر عفونت‌هایی که می‌توانند بر روی مغز تأثیر بگذارند.
• برخی از انواع صرع
• مالاریا “malaria”
• سیفلیس “syphilis”
• سکته
• قند خون پایین
• ام اس “MS”
• فشار

 

کلیات بیماری سایکوز یا روان پریشی

روان پریشی یکی از علائم اصلی اسکیزوفرنی است اما دلایل دیگری نیز وجود دارد.

این بیماری می‌تواند باعث اضطراب فرد و اطرافیان او شود اما درمان به منظور کمک به مدیریت روان پریشی افراد در معرض خطر در دسترس است.

رعایت برنامه درمانی اسکیزوفرنی و سایر شرایط بهداشت روانی جهت جلوگیری از عود علائمی مانند روان پریشی ضروری است.

اگر فردی نگران است و احتمال می‌دهد که شخصی دچار روان پریشی شده باشد، می‎بایست در صورت امکان بیمار را به اورژانس منتقل کند یا با شماره مرتبط بیمارستان روانی تماس بگیرد.

 

به منظور تشخیص و درمان بیماری سایکوز به کدام متخصص مراجعه شود؟

اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم روان پریشی دارید، بلافاصله برای معاینه جسمی و بررسی سابقه پزشکی خود به پزشک مراجعه کنید. اگر دلایل جسمی این رفتارها رد شود، پزشک با یک متخصص بهداشت روان و روانشناس مشورت می‎کند. روانپزشکان “Psychiatrists” و روانشناسان “psychologists” از ابزار مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده برای ارزیابی فرد از نظر اسکیزوفرنی استفاده می‌کنند. پزشک یا درمانگر تشخیص خود را بر اساس گزارش علائم و مشاهده رفتار و حالات بیمار اعلام می‌کند. بعضی اوقات علائم روان پریشی به سرعت برطرف می‌شوند و افراد زندگی عادی خود را از سر می‎گیرند. بهبودی برخی دیگر چندین هفته یا حتی ماه‌ها طول می‌کشد. مانند هر بیماری بزرگ دیگری، این احتمال وجود دارد که مدتی برای بهبودی سپری شود همچنین ممکن است از گزینه‌های مختلف درمانی استفاده کنند. به طور کلی متخصصان مغز و اعصاب “Neurologists” بر روی اختلالات مغزی و ناهنجاری‌های شناختی و رفتاری متمرکز می‌شوند که با علائم جسمی، سکته، مولتیپل اسکلروزیس “multiple sclerosis”، پارکینسون و غیره همراه است. در حالی که روانپزشکان بر روی اختلالات خلقی و فکری متمرکز شده که معمولا با علائم جسمی شناخته نمی‌شوند.

 

منابع:

www.webmd.com

www.healthline.com