کبد بزرگ شده چیست؟ علت بروز آن

هپاتومگالی “Hepatomegaly” همان بزرگ شدن کبد است. کبد، بزرگترین اندام داخلی شما است.

این اندام به بدن شما در موارد زیر کمک می‌کند:

• هضم و دفع چربی‌ها
• ذخیره قند به صورت گلیکوژن “glycogen”
• مبارزه با عفونت‌ها
• تولید پروتئین و هورمون
• کنترل لخته شدن خون
• تجزیه (جذب و دفع) داروها و سموم

همچنین کبد تنها اندام داخلی است که پس از جراحی دوباره رشد می‌کند و اهدای کبد زنده را امکان‌پذیر می‌نماید. اگر بخشی از کبد خود را اهدا کنید، این اندام شما به اندازه اصلی خود بازسازی می‌شود. همچنین قسمت پیوندی نیز رشد خواهد کرد.

اگر کبد بزرگی دارید، این موضوع می‌تواند به این معنی باشد که:

• احتمال ابتلا به یک بیماری کبدی وجود دارد.
• احتمال ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان خون وجود دارد.
• احتمال بروز یک بیماری ژنتیکی وجود دارد.
• بروز ناهنجاری‌های قلبی و رگ‌های خونی امکان‌پذیر می‌گردد.
• احتمال بروز نوعی از عفونت وجود دارد.
• مسمومیت با سموم محتمل است.

بسیاری از علائمی که باعث هپاتومگالی می‌شوند، می‌توانند توانایی کبد شما و فعالیت‌های کمک کننده کبد به بدن را مختل کنند.

در حالی که به طور کلی هپاتومگالی دلیلی برای ارزیابی پزشکی و بیماری‌های شما است اما همه شرایط زمینه‌ای فوریت‌های پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های بزرگ شدن کبد خود، از پزشک خود وقت بگیرید و در این زمینه با او مشورت نمایید.

 

علائم و نشانه‌های هپاتومگالی یا کبد بزرگ‌شده چیست؟

این احتمال وجود دارد که بزرگ شدن کبد به خودی خود هیچ علائمی نداشته باشد اما اگر یک بیماری پزشکی مسبب بزرگ شدن کبد شما باشد، ممکن است علائم جدی زیر را ایجاد نماید:

• یرقان یا زردی پوست و چشم
• دردهای عضلانی
• خستگی
• خارش
• حالت تهوع
• استفراغ
• درد یا توده شکمی
• اشتهای ضعیف
• تورم پاها و اندام‌های تحتانی
• کبودی آسان بدن
• کاهش وزن
• افزایش اندازه شکم

تشخیص هر یک از این علائم نیازمند ارزیابی دقیق توسط پزشک شما است.

در صورت داشتن موارد زیر، با اورژانس تماس بگیرید یا بلافاصله به دنبال مراقبت‌های فوری پزشکی باشید:

• درد شدید شکم
• تب و زردی یا یرقان
• استفراغ خونی یا قهوه‌ای
• تنگی نفس
• مدفوع سیاه و به شکل قیر یا مشاهده خون قرمز روشن در مدفوع

این علائم فوریت‌های پزشکی محسوب می‌شوند.

 

دلایل بروز یا ابتلا به هپاتومگالی (بزرگ شدن کبد) چیست؟

به طور معمول هپاتومگالی نشانه این موضوع است که بافت درون کبدی عملکرد درستی ندارد. مصرف برخی از داروها مانند آمیودارون “amiodarone” و استاتین‌ها “statins” نیز ممکن است باعث آسیب کبدی شوند.

علل شایع ابتلا به هپاتومگالی عبارتند از:

• سرطان متاستاتیک “metastatic” یا سرطانی که از اندام‌های دیگر شروع می‌شود و به کبد منتقل می‌شود.
• کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) یا تجمع چربی در کبد که به دلیل مصرف الکل نیست.
• ناهنجاری‌های قلب و رگ‌های خونی یا شرایطی که باعث مسدود شدن رگ‌های تخلیه کبد (یا رگ‌های آورنده خون) می‌گردد.
• سرطان کبد یا سرطانی که از داخل کبد رشد می‌کند.
• سیروز “cirrhosis” یا آسیب قدیمی و زخم‌های کبدی در اثر سمومی مانند الکل
• هپاتیت ویروسی (معمولاً A ، B یا C) یا عفونت‌های مختلف کبدی که هر یک ناشی از نوعی ویروس هستند.
• بیماری کبدی الکلی یا طیف وسیعی از آسیب‌های کبدی که شامل ایجاد رسوبات چربی، التهاب و اضطراب به دلیل مصرف الکل است.
• همچنین نارسایی احتقانی قلب می‌تواند باعث برگشت خون در وریدهای کبدی شود. وریدهای مرتبط رگ‌هایی هستند. که به تخلیه خون از کبد کمک می‌کنند. وقتی برگشت خون اتفاق بیفتد، کبد متراکم شده و بزرگتر می‌شود. به این حالت هپاتومگالی احتقانی گفته می‌شود.

علل کمتر شایع یا کمتر دیده شده از هپاتومگالی عبارتند از:

• لنفوم “lymphoma” یا سرطان خون در سیستم لنفاوی
• سرطان خون یا نوعی سرطان خون در مغز استخوان
• مولتیپل میلوما “multiple myeloma” یا نوعی سرطان خون در مغز استخوان مخصوص سلول‌های پلاسما
• هموکروماتوز “hemochromatosis” یا تجمع آهن در کبد
• بیماری ویلسون “Wilson” یا تجمع مس در کبد
• بیماری گوچر “Gaucher” یا اختلالی که باعث تجمع مواد چربی در کبد می‌شود.
• هپاتیت سمی یا التهاب کبدی ناشی از مسمومیت شیمیایی
• انسداد مجرای صفراوی یا کیسه صفرا و برگشت مواد از صفرا و التهاب در کبد که اغلب از سنگ صفرا ناشی می‌شود.
• کیست‌های کبدی یا کیسه‌هایی پر از مایعات درون کبدی که به دلایل مختلف ایجاد می‌شوند.

برخی از عفونت‌ها و برخی شرایط خاص پزشکی می‌توانند باعث رشد مواد اضافی در کبد شما شوند. رشد این مواد یا تومورها در کبد می‌تواند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشد. به طور معمول هر رشد باعث افزایش اندازه کبد شما می‌شود.

 

عوامل خطرزا در ابتلا به هپاتومگالی چیست؟

برخی از افراد از نظر ژنتیکی بیشتر در معرض خطر ابتلا به کبد بزرگ شده هستند. اگر شما یا خانواده‌تان در این بیماری سابقه داشته باشید، ممکن است در معرض ریسک ابتلای بالاتری قرار بگیرید.

• اختلالات خود ایمنی به ویژه مواردی که بر کبد تأثیر می‌گذارند.
• بیماری التهابی روده
• بیماری مزمن کبدی
• سرطان‌های کبدی
• بیماری سلول داسی شکل
• چاقی

همچنین فاکتورهای سبک زندگی می‎توانند خطر ابتلا به کبد در افراد را افزایش دهند.

عوامل سبک زندگی موثر بر بروز بیماری هپاتومگالی عبارتند از:

• مصرف بیش از حد الکل
• خال کوبی، انتقال خون و رابطه جنسی محافظت نشده که شما را در معرض خطر ابتلا به HIV و هپاتیت B و C قرار می‌دهد
• سفر به کشورهای خارجی همراه با خطرات ابتلا به مالاریا
• مصرف گیاهانی مانند ma huang ، comfrey و mistletoe

اگر در مورد خطرات هپاتومگالی نگران هستید، با پزشک خود صحبت کنید. به یاد داشته باشید که در مورد مکمل‌های بدون نسخه و گیاهی که مصرف می‌کنید، با پزشک خود مشورت کنید.

 

پزشک چگونه هپاتومگالی را تشخیص می‌دهد؟

کبد شما یک اندام مثلثی است و در زیر دیافراگم “diaphragm”، زیر لبه پایین ریبج “ribcage” راست قرار دارد. اگر پزشک در هنگام معاینه بدنی، کبد شما را به راحتی احساس کند، این احتمال وجود دارد که کبد بزرگ شده داشته باشید. یک کبد با سایز استاندارد و معمولی، با انگشتان دست احساس نمی‌شود.

با افزایش سن، اندازه و وزن کبد شما به طور طبیعی افزایش می‌یابد. به منظور اندازه‌گیری کبد کودکان، به طور معمول کبد توسط دهانه آن اندازه‌گیری می‌شود، به این معنی که از طریق ضخیم‌ترین قسمت آن از بالا به پایین اندازه گرفته می‌شود. این در حالی است که کبد در بزرگسالان با طول آن اندازه‌گیری می‌شود.

یک مطالعه در سال 2003 با استفاده از سونوگرافی توانست میانگین قطر کبد بزرگسالان را تخمین بزند. داده‌های زیر از 2080 نفر در سنین 18 تا 88 سال جمع آوری شده است. در این مطالعه، فقط 11 درصد افراد کبد بزرگتر از 16 سانتی‌متر (CM) داشتند.

اندازه متوسط ​​کبد براساس سن متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

• 4 سانتی‌متر برای 1 تا 3 ماه
• 6 سانتی‌متر برای 4 تا 9 ماه
• 5 سانتی‌متر برای 1 تا 5 سال
• 5 سانتی‌متر برای 5 تا 11 سال
• 5 تا 12.1 سانتی‌متر برای 12 تا 16 سال
• 5 سانتی‌متر +/- 1.7 سانتی‌متر برای زنان بزرگسال
• 5 سانتی متر +/- 1.6 سانتی‌متر برای مردان بزرگسال

فرم بدن، وزن و جنسیت نیز می‌تواند بر اندازه کبد شما تأثیر بگذارد. پزشک هنگام بررسی کبد و به منظور مشاهده علائم احتمالی هپاتومگالی، این موارد را در نظر می‌گیرد.

به منظور تشخیص دلیل ابتلا به هپاتومگالی، پزشک ممکن است آزمایشات مختلفی از جمله موارد زیر را توصیه نماید:

• شمارش کامل خون به منظور بررسی تعداد غیرطبیعی سلول‌های خونی
• بررسی آنزیم‌های کبدی به منظور ارزیابی عملکرد کبد
• اشعه ایکس شکمی. مطالعه اشعه ایکس غیرتهاجمی به منظور ارزیابی اندام‌های شکمی
• سی تی اسکن در جهت بررسی تصاویر شکمی با وضوح بالا
• MRI به منظور گرفتن تصاویر با وضوح بالا از اندام‌های خاص شکم
• سونوگرافی. استفاده از امواج صوتی به منظور ارزیابی کبد و سایر اندام‌های شکمی

اگر یک پزشک به صورت جدی به بیماری مشکوک باشد، این احتمال وجود دارد که نمونه برداری از کبد را توصیه نماید. بیوپسی “biopsy” کبد یک آزمایش جراحی است که در آن پزشک نمونه کوچکی از کبد شما را به منظور بررسی میکروسکوپی برمی‌دارد.

 

عوارض احتمالی هپاتومگالی چیست؟

احتمال این موضوع که شما احساس بزرگ شدن کبد داشته باشید، بعید است. اما با توجه به این مسئله که آسیب به کبد می‌تواند باعث تجمع مایعات در درون شکم شما شود، این احتمال وجود دارد که متوجه شوید که معده شما بیش از حد معمول بزرگ شده و بیرون زده است.

همچنین این احتمال وجود دارد که شما علائم دیگری مانند زردی، از دست دادن اشتها و درد معده را تجربه نمایید. اگر فکر می‌کنید علائم و نشانه‌های هپاتومگالی را دارید، حتما با پزشک متخصص، یک قرار ملاقات تنظیم نمایید.

کبد یک عضو حیاتی بدن شما است. بهترین راه به منظور کنترل سلامت کبد، پیروی از دستورالعمل‌های پزشکی در مورد اقدامات سلامتی است. این موضوع می‌تواند شامل ورزش بیشتر، نوشیدن کمتر الکل و رژیم غذایی متعادل باشد.

 

هپاتومگالی در بارداری

برخی از خانم‌ها در دوران بارداری مبتلا به هپوتومگالی می‌شوند. برخی از عوارض هپاتومگالی در دوران بارداری می‌تواند به شدت بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارد.

در نوزادان، عفونت‌ هپاتیت B می‌تواند شدید یا حتی تهدید کننده زندگی آن‌ها باشد. حدود 90٪ زنان مبتلا به هپاتیت حاد B عفونت را به نوزاد منتقل می‌کنند. احتمال انتقال هپاتیت مزمن B کمتر است زیرا 10-20٪ از زنان عفونت را به نوزاد منتقل می‌کنند. زنان بارداری که مبتلا به ALD یا NAFLD هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کبد بزرگ شده و عوارض دیگر هستند.

 

هپاتومگالی در کودکان چگونه است؟

این احتمال وجود دارد که کودکان در نتیجه NAFLD یا استئوهپاتیت غیرالکلی (NASH) به بیماری بزرگ شدن کبد مبتلا شوند. مورد دوم نوع پیشرفته‌تری از NAFLD است. انستیتوی ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی خاطرنشان می‌کند که تقریباً 10٪ کودکان ایالات متحده ممکن است به NAFLD مبتلا شوند.

به طور معمول کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، علائم ظاهری ندارند. وقتی علائم بروز می‌کنند، آن‌ها دچار خستگی و ناراحتی در قسمت فوقانی شکم می‌شوند.

محققان هنوز نمی‌دانند که علت بروز NAFLD در کودکان چیست.

با این حال به نظر می‌رسد این بیماری در بین کودکان با شرایط زیر بیشتر دیده می‌شود:

• چاقی
• اختلالات چربی بالا
• مقاومت به انسولین دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
• هپاتیت C

 

روش‌های درمانی هپاتومگالی یا کبد بزرگ‌شده چیست؟

گزینه‌های درمانی شما به اختلالات وبیماری‌های زمینه‌ای و اساسی بستگی دارد که باعث بزرگ شدن کبد می‌شود.

برخی از روش‌های درمانی که پزشک توصیه می‌کند، شامل موارد زیر است:

• داروها و درمان‌هایی به منظور برطرف کردن نارسایی کبدی یا عفونت‌هایی مانند هپاتیت C
• شیمی درمانی، جراحی یا پرتودرمانی برای سرطان کبد
• پیوند کبد در برابر آسیب کبدی
• درمان منبع سرطان متاستاز
• درمان لنفوم یا سرطان خون، بسته به نوع، درجه انتشار و سلامت عمومی شما
• ترک الکل یا سایر مواد مخدر

هنگامی که پزشک شما هپاتومگالی را تأیید کرد، به طور معمول آن‌ها تغییر در سبک زندگی را برای سلامت کبد شما توصیه می‌کنند.

این موارد شامل گزینه‌های زیر می‌باشد:

• خودداری از نوشیدن الکل
• داشتن یک رژیم غذایی سالم
• انجام ورزش منظم
• و اگر اضافه وزن دارید، از دست دادن وزن

 

چگونه می‌توانید از هپاتومگالی جلوگیری کنید؟

عوامل زیادی در سبک زندگی شما وجود دارد که می‌تواند باعث بروز بیماری کبد بزرگ شده شوند. مدیریت این عوامل می‌تواند خطر بزرگ شدن کبد را کاهش دهد.

در این بخش برخی از کارهایی که می‌توانید در راستای جلوگیری از ابتلا به این بیماری انجام دهید، وجود دارد:

• از یک سبک زندگی سالم پیروی کنید و وزن مناسبی داشته باشید.
• اگر دیابت دارید، قند خون خود را مدیریت کنید.
• مصرف الکل را محدود کنید یا به طور کلی الکل ننوشید.
• پزشک می‌تواند در صورت مصرف بیش از حد الکل، به شما اختار دهد.
• قبل از مصرف مکمل‌های ویتامین با پزشک خود مشورت کنید، زیرا این احتمال وجود دارد که داروها با کبد شما فعل و انفعالاتی داشته باشد.
• درباره مکمل‌های گیاهی که در نظر دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
• بسیاری از گیاهان دارویی که به منظور جلوگیری از اضطراب، کاهش وزن یا عضله‌سازی به بازار عرضه شده‌اند، می‌توانند به کبد شما آسیب برسانند.
• اگر کار شما مرتبط با مواد شیمیایی مانند حشره‌کش‌ها یا پاک کننده‌های آئروسل “aerosolized” است، به طور کلی توصیه‌های کارفرمای خود را برای استفاده ایمن از این موارد دنبال نمایید.

 

چشم انداز و آینده بیماری کبد بزرگ شده چیست؟

چشم انداز این بیماری، بهبودی و کاهش علائم با توجه به علت اصلی هپاتومگالی شما است. اگر پزشک در مراحل اولیه هپاتومگالی را تشخیص دهد، این احتمال وجود دارد که درمان نتیجه بهتری داشته باشید.

داروها به منظور کاهش علائم بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی احتقانی قلب و نارسایی کبدی در دسترس هستند.

در بعضی مواقع، علائم هپاتومگالی تا مراحل بعدی ظاهر نمی‌شود. آسیب شدید کبدی می‌تواند منجر به عوارض مادام‌العمر شود. پس از تشخیص زودهنگام توسط پزشک متخصص شما، رعایت توصیه‌ها و اقدامات ذکر شده از سوی پزشک به درمان بیماری و علائم آن کمک می‌کند. مصرف داروهای تجویز شده و برگزاری جلسات ویزیت دوره‌ای این امکان را به شما و پزشکتان می‌دهد تا موارد را کنترل نمایید و بهبودی زودتر از تصور شما حاصل گردد.

 

منابع:

www.medicalnewstoday.com

www.healthline.com